No. 2555 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 17 B I O S C O P Y DOOR L. J. JORDAAN NOG EENS: DE BIOSCOOP-WET ,,Alea iacta est!' E leerling is geworpen de reactie zegeviert!" gelijk de term met poli tieke welsprekendheid luidt, wan| neer het minderfutiele dingen betreft, [dan de bioscoop. En zoo zijn we dan dit prachtstaal van legislatieve kunst: de bioscoopwet, rijker geworden. Het filosofen-oog kan het gelaten aanzien het moest komen. De geest van bemoeizieke, eigengereide zielverzorgerij is een volkomen natuur lijke reactie op den frivolen fin-desiècle-tijd, die achter ons ligt. Toen aanbaden we de Assiette au beurre" en den Simplicissimus" als symbolen van de stoutmoedige openbare critieken we namen het Journal amusant" en Psst ! Psst!" op den koop toe. De wind woei in die dagen uit den vrijgeestigen om niet te zeggen vrij geestigen hoek en we sloten bereidwillig de oogen of althans n ervan wanneer-ie eens een paar streken naar de lichtzinnige zijde van het kompas uitschoot. De politieke en sociale satire dit aloude verzetmiddel tegen conventie en despotisme vierde hoogtij.... maar ze kreeg de galante karikatuur naast zich. Het publiek vulde de schouwburgen (mirabile dictu !) om de revue met haar vrijmoedige beoordeeling van het staats- en stads-bestel toe te juichen.... edoch daarnevens ontwikkelde zich de cultuur der blootig- en stoutigheden in lang niet onbedenkelijke mate: van Reyding naar Rido il n'y avait qu'un pas! Het was te voorzien, dat er kentering moest komen de Assiette au beurre" verdween en Eer en Deugd" werd geboren Speenhoff ging in den handel" en de bioscoop-wet is aangenomen en zoo zitten we dan tot den nek toe in de openbare eerbaarheid en, laten we hopen, ook in de parti culiere ! Dit alles nu ligt in den loop der dingen en is in zoo verre tot daaraan toe. Jammer alleen maar, dat de toch al zoo onfortuinlijke bioscoop het kind van de rekening werd. Want nu staat voor iedere film een dubbele haag van censoren (lijks- en gemeentelijke) klaar, om tej keuren en te coupeeren en te knippen en wat na dezen spitsroeden-gang overblijft, mag door u en ons, die zich tot heden abusievelijk in beeldden er een eigen oordeel op na te houden, genoten worden. Wie zijn deze censoren? Niemand weet het en niemand zal het vermoedelijk ooit weten --- want het lijdt geen twijfel, of men zal bij het aanstellen van filmbeoordeelaars in de eerste plaats letten op degelijk heid en fatsoen.... en zijn de degelijkste en fatsoen lijkste lieden niet van oudsher de anonymi? Zij immers zijn eerst recht onpartijdig: zij verknippen een Rembrandt omdat-ie niet boven een schoorsteen een Nibelungen"-film omdat-ie niet in de openbare zedelijkheid past. Of nee?Rembrandt geniet, een paar eeuwen na zijn dood, een erkende en gesanctionncerde reputatie, waaraan geen ordelijk staatsburger /.al tornen, terwijl de bioscoop.... ! J. S. MEUWSEN, Hofl. A'dam?R'dam-Den Haag. DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND En ziehier het cardinale punt! In het algemeen biedt de houding van het betere" publiek (men neme deze superlatief met een weinig zout) een minder verkwikkelijk schouwspel. Het angstige, kat-uit-denboom-kijkerige gedoe van al deze ontwikkelden, die ten aanzien van de artistieke beteekenis der film, populair gesproken, nattigheid beginnen te voelen en die nochtans doodsbenauwd zijn voor hun cultureele reputatie is allesbehalve verheffend. Wij voor ons prefereeren de absoluut afwijzende houding der tegenstanders ook al uit die zich vaak in onbe nullige dogma's en verbijsterende oppervlakkigheden. Een afspiegeling van deze mentaliteit vormen de debatten over de bioscoop in parlement en gemeente raad, die essence's van de middelmaat. Dezelfde dooddoeners dezelfde starre haat bij de tegen standers dezelfde halfslachtigheid bij de.... nietabsokiut-heelemaal-volslagen tegenstanders. Ook hier het angstvallig naar voren schuiven van de paedagogische en wetenschappelijke films, die immers veilig gesteld zijn en de schuchtere erkenning van n of twee goede speel-films". De bioscoop-wet is er gekomen, omdat de regeering zich sterk wist tegenover de weifelende publieke opinie - omdat zij er op rekende, dat niemand de film als ernstige kunst-uiting zou durven verdedigen. Ware dit wél het geval geweest -- de zaken hadden stellig anders gestaan. U kunt de biocsoop van mij MUZIEK D STRIJKINSTRUMENTEN D SNAREN D H DAHD Achter St. Pieter 4 Q, rj n. IVrVl 1IX Utrecht D Tel. 443 Q' PIANO'S D D VERHUREN D D VLEUGELS cadeau krijgen !" zei een onzer senatoren in de Eerste Kamer met een eenigszins aanvechtbare royaliteit en niettemin verzet hij zich tegen de bioscoop-wet terwille van de geestelijke vrijheid. Alsof dit na zoo'n schampere uitla'ing nog iets zon baten! ,,U kunt haar van mij cadeau krijgen !" - welnu, het geschenk is dankbaar aanvaard, als het sterk geambieerde hoofd van Johannes door Salomé. Hen Amsterdamsch gemeenteraadslid als wij ons goed herinneren nut a bene dezelfde, die bij zijn verkiezing hei Seicl umschlungen Millionen !" uit Beethoven's Negende aanhief --- verdedigde de bioscoop om de. . . . mooie muziek ! En altijd weer die koppige rancune tegen de film terwille van het miskende tooneel --- alsof een werke lijk gezonde en sterke kunst-vorm ooit doodgeconcnrreerd zou kunnen worden, als de eerste de hes t e kruieniers-affnire -- -- alsof niet de oorzaak van alle malaise en achteruitgang allereerst iinrendig gezocht moet worden ! Het is een trieste vertooning niet naargeestige gevolgen. Zoo lees ik in een Kamer-overzicht, naar aanleiding van de in den Senaat geuite subject i viteiten over de film als kunst - dat zij evenzoovelc ,,vingerwijzingen" zijn, voor hen, die zich te buiten gaan aan de ,,ietwat overspannen bewondering" voor de cinematografie. Wij allen zijn dankbaar niet zoozeer voor de vingerwijzingen" als wel voor het vermakelijke verschijnsel, in een rubriek, wier hef tigste ontroering zich uit in Beweging bij de linker zijde" - of hoongelach rechts" van ..over spanning" te hooren praten. Je zoudt zeggen .... zoo'n oolijke, overspannen" Kanier-overziener ! Intusschen blijft het jammer, dat deze zuiver persoonlijke, niet- of slecht-gemotivecrde miskenning van de film in de Regeerings-lichameii en het anonynie geleuter in de kranten, een zaak betiadeelen, wier ernst en belang nog steeds niet wordt ingezien. Maar daarom niet versaagd het ware dwaasheid te ver onderstellen, dat een wereldverschijnsel als de film. dat zich allengs ernstiger doet gelden dat zich steeds meer vertoont, als een bewust artistiek streven temidden van veel, hetwelk (terecht) als amusement " gebrandmerkt wordt.... zich zou laten weren door parlementaire redevoeringen ot drastische rcgeeringsmaat regelen. Eén onschuldig grapje een kleine revanche willen wij ons toch veroorloven en wij richten on:1 hiertoe tot het publiek van Anno l'KHi, dat met de film als officieel erkende kunst-vorm reeds lang vertrouwd zal ziin. Wij willen n.l. de joveuse ent ree der bioscoopwet niet laten passeeren, /onder nadruk kelijk vast te stellen - vast te nagelen" /ouden u ij zeggen, als het niet zoo'n onschuldig grapje ware, dat niemand, in tic Stateii-deiiei'aiil, lic! lielils/'d, »\< welks credit nu, in 192(>, tucli reeds werken als ,,\ihclungcn", ,,I\euii". ..Mcniiininitaiit", ..Variété" en. rclc andere staan openlijk en krachtig a/s kunstuiting lieelt verdedigd ! En nu maar verder het tooneel gesaneerd . . . . niet bioscoopwetten ! ,. Variclv" ' Van vele zijden bereiken mij verontwaardigde brieven en mondelinge mededeelingen, waarin de droevige en schandelijke verminking van Dupont's meesterwerk Variété", zooals het thans in een der kleinere bioscopen van Amsterdam draait, wordt gesignaleerd. Ik citeer een mijner correspondenten: ,,Bewusielijk heeft men het kunstwerk geschonden dooi1 zoodanige coupures aan te brengen, en de tusschenschriften zoo te wijzigen, dat het geheel totaal anders is geworden. Zoo is de vrouw van Boss getransformeerd in zijn.... zuster; Berthe-Marie in zijn.... vrouw; Artinelli in een fatsoenlijk zedigen partner, die door Boss op grond van ongemotiveerde praatjes wordt gedood...." Ik had niet kunnen denken, dat de gebeurtenissen mij zoo gauw in het gelijk zouden stellen. Nog is de inkt van bovenstaand artikel niet droog of de censuur strekt haar gevoelige vingeren uit naar een der beste film-werken van den laatsten tijd en draait het met een vroom gebaar den nek om - het lijk is te zien in de Ceintuur-bioscoop te Amsterdam. Daar gaat het dus heen: wij zullen voortaan onze artistieke verlangens hebben te modificeeren naar de begrippen van beneden-Moerdijksche moraliteit. Waar zijn thans de heeren, die te wapen vlogen tegen het verbod van Heyennans' stukken ja zelfs van grollen als Zijn Edelachtbare"? Het is waar - di! is maar een film en de heeren vinden het geen kunst, dus kunnen ze er zich, tot hun spijt, niet warm over maken. Maar daarmee zijn we van de zaak niet af ! Hel staat natuurlijk ieder vrij ook Parienientsen Raads-lcdcn - zijn persoonlijke antipathie tegen de film te luchten. Wij, die er anders over denken. zijn zoo vrij dit oordeel, onder dank voor de mededeeling, naast ons neer te leggen alle vingerwijzende journalisten ten spijt. Maar het gaat niei aan, bij de behandeling van een wets-ontwerp, dat over de elementaire levensvoorwaarden beslist van een exprcssie-vonn, die voor duizenden en duizenden ernstige en voortreffelijke kunst beteekent de/e artistieke appreciatie van een zoo groot deel der bevolking eenvoudig te negeeren. Zeker - het klinkt niet kwaad te zeggen : ,, Ik kan mij tot een waardeering van de film niet verlagen, dus zal ik mij bepalen lot een algenieene verdediging der geestelijke vrijheid.'' Maar bescheidener en redelijker, ware c!é/c uiting geweest : Ik voor mij kan in de film geen kunst /ien hetgeen ook aan mijzelf kan liggen maar in ieder geval is zij dit voor een belangrijk en steeds groeiend contingent on/er medeburgers wél. Laai ons daarmee rekening houden niet alleen maar laat ons daarmee in de eerste plaats rekening houden !" Dan hadden alle vriendelijke, maar ietwat lamme redeneeringen, als zou de film de leeslust verhoogen(!) toch wel dikwijls opvoedend werken e.d. gerust achterwege kunnen blijven. lui nu zijn we zoover, dat over de ontplooiing der filmkunst in Nederland de achterlijkste provinciale censuur beslist. Terwijl in het buitenland wordt gearbeid aan Metropolis", duur een ernstig kunste naar als l-'ritz l.arg wordt gearbeid, verbeterd. overwogen, gecomponeerd tv.'ce iinir lung. . . . staat in ons vrij/innig landje de dorps-cctisor klaar om in een half uur tijds niet een paar knullige bijschriften en een recht/innige schaar, dit werk te vervormen naar de aesthctischc principes van Mook en l.-ion-opZand. Als eerste ,-lachtolfir \an di/e iiuthode, ligt daar lïupont's ..Variété", gecastreerd, verminkt tot een trieste karikatuur een voorproefje van \\a! on>wacht. Waarom zijn wij, Chincc.'.in \ au Europa, teumiiMe niet eerlijk en laten on/e staarten groeien? GRANDS VINS DE CHAMPAGNE ~ POL ROGER 6 Cie. Agent General: JAGER GERL1NGS, Haarlem.