DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2555 DE STAATSGREEP VAN P I L S U D S K I DOOR DR. BORIS RAPTSCHINSKY De Poolsche Staat wordt door gevaren bedreigd ONDER de verschillende nieuwe staten, die de overwinnaars in den Wereldoorlog hebben gesticht en waarvoor zij Centraal- en vooral OostEuropa, een economische eenheid, hebben gebalkaniseerd, is het minst levensvatbare het herboren Polen. En dat terwijl juist deze staat de meeste verwach tingen bij de overwinnaars wekte ! Zooals bekend is, had geen der drie dictators van Europa (Wilson, Lloyd eorge, Clemenceau) eenig begrip van de toestanden in Oost-Europa; bij de bepaling van de grenzen in het Oosten werd dan ook hoegenaamd geen rekening gehouden met de nationale, sociale en economische toestanden in dat gedeelte van ons werelddeel en alles werd geregeld zooals de over winnaars het wenschelijk en voordeelig achtten. Bij de stichting van den Poolschen staat en vooral bij de bepaling van zijn grenzen werd dan ook niet zoozeer met de belangen van het Poolsche vBlk, met de be staansmogelijkheden van den nieuwen staat rekening gehouden als met de politieke doeleinden van Frankrijk. De bolsjewistische omwenteling heeft toen Rusland lamgeslagen en het leek dat de Russische staat zich nooit zou herstellen, dat het land ge doemd was in een aantal kleine, elkaar beoorlogende staatjes uiteen te valten: Het verdwijnen van Rusland deed voor Frankrijk de noodzakelijkheid rij zen van het scheppen van een nieuwen staat in het Oosten, die de taak van Rusland zou kunnen overnemen, n.l. Duitschland, het overwonnene en toch gevreesde Duitschland in bedwang te houden. Deze rol werd nu aan Polen toebedacht, den eenigen staat trou wens, die voor deze rol in aanmerking kon komen. Hiervoor moest het nieuwe Polen echter zoo sterk mogelijk ge maakt worden, moest het een mach tige staat worden met sterke grenzen ei een uitgestrekt grondgebied. En de overwinnaars waren zeer vrijgevig bij het bepalen van de grenzen van den nieuwen staat, hetgeen zij overigens konden doen, wijl zij niet eigen grond gebied gaven maar dat van den versla gen vijand en van den gevelden reus in het Oosten, den gewezen bondgenoot. Wel is waar heeft deze vroegere bond genoot tijdens den oorlog groote offers voor de gemeenschappelijke zaak ge bracht, was de overwinning voor een zeer groot gedeelte aan zijn mede werking in de eerste oorlogsjaren te danken, maar bij de vredesonder handelingen was hij niet aanwezig en de kortzichtige ,,dictators" dachten, dat met zijn verlangens en zijn rechten geen rekening hoefde gehouden te worden. * * Zoo ontstond het nieuwe Polen, een wanstaltige staat, bestaande uit hete rogene bestanddeelen, uit verschillende elementen, wier belangen voortdurend tegen elkaar moesten ^botsen, het moest groepen vereenigen, die onvereenigbaar waren. 150 jaar lang waren de drie bestanddeelen van Polen van elkaar gescheiden en bij drie verschillende staten (Rusland,Duitschland en Oostenrijk) ingelijfd.Elk van die onderdeelen maakte in deze lange periode een eigen ontwikkelings proces door,raakte gewend aan een ander regeeringssysteem. Bij de hereeniging moe sten dus de verschillende eigenaardigheden van elk der drie bestanddeelen opgeheven worden, op dat er een eenheidsstaat gevormd zou worden. Het waren drie verschillende werelden, die plotseling bij elkaar werden gebracht en n staat moesten vor men. Dit moest tot wrijvingen leiden. Vooral bleek het moeilijk een verband te scheppen tusschen de aristo cratische Polen uit Posen en de door en door democra tische boeren uit Russisch Polen, die vervuld waren van het verlangen naarsociale rechtvaardigheid, dat den Rus zoo eigen is. De moeilijkheid werd nog grooter omdat Polen in plaats van een nationalen Poolschen staat, zooals alle Poolsche patriotten zich dien hebben gedacht en gedroomd, een nationaliteiten-staat werd, een land, bewoond door verschillende volkeren, die tegen hun wil en ondanks hun hevig verzet door de overwinnaars bij dien nieuwen Poolschen staat werden ingelijfd. Deze nationale minderheden, die samen 40 pCt. van de bevolking van de republiek uitmaken, voegden dus nieuwe moeilijkheden, nieuwe onoplosbare pro blemen bij de problemen, die de Poolsche deelen van den nieuwen staat reeds opleverden. Er ontstond op deze wijze een tegenstelling tusschen de nationale verwachtingen van de Polen en datgene wat de verPILSL'DSKI wezenlijking heeft gebracht. Geen enkele Poolsche partij bleek in staat te zijn zich aan den geschapen toestand aan te passen en alle partijen, ook de socialistische, wilden geen rekening houden met de nationale minderheden in hun staat, weigerden de minderheden als gelijkwaardige burgers te beschou wen. Het werd als een axioma beschouwd, dat een regeering slechts op een Poolsche meerderheid kon en mocht steunen. Op den duur was dit echter niet vol te houden, want een dergelijke politiek dwong de democratische partijen steeds aan den leiband van de rechtsche groepen te loopen. Den laatsten tijd kon men dan ook bij de socialisten en de democraten een zekere neiging waarnemen om met de nationale minderheden tot een accoord te komen, hun eenige concessies te verleenen, al gingen de concessies van de Poolsche socialisten en democraten niet ver, zelfs niet zoo ver als de rechten, die de Polen zelf in Oostenrijk genoten. Naast deze politieke moeilijkheden heeft Polen nog met economische moeilijkheden te kampen, die van veel meer belang zijn en waarvan de oplossing moeilijker te vinden, zoo niet geheel onmogelijk is. Polen bez.it een betrekkelijk groote industrie en een talrijke arbeidersklasse. De industrie kon zich ont wikkelen, omdat zij het uitgestrekte Rusland als afzetgebied had. Hoe meer Rusland zich ontwikkelde, hoe welvarender Polen werd, hoe grooter vooruit zichten voor de Poolsche industrie geschapen werden. Polen profiteerde ook van de imperia listische politiek van de oude Russische regeering en overal, waar de Russische soldaat de Russische hegemonie vestig de, verscheen dadelijk de Poolsche handelsreiziger met zijn stalcn-koffer. In Noord-Perzie, in Midden-Azie, zelfs in het Verre Oosten,?overal volg den de Poolsche industrieelen den Russischen soldaat. Bij het uitbreken van den Russisch-Japanschen oorlog was dan ook Lodz de eerste stad, waar een crisis uitbrak. ;' Na de afscheiding van Polen ver dween de Russische markt als afzet gebied. [Zelfs indien in Rusland de toestand meer normaal was en de valuta minder gedeprecieerd, ook dan zouden de vooruitzichten van de Poolsche industrie zeer gering zijn: van de Poolsche waren zouden elan toch in ieder geval dezelfde invoerrech ten geheven worden als van de Engelsche en Duitsche, en ligt het toch voor de hand, dat de minderwaardige Poolsche producten geen kanszonden hebben. Daar de binnenlandsche Poolsche markt niet in staat is zoo veel goederen te absorbeeren als de industrie moet vervaardigen om te kunnen bestaan, heerscht in Polen een vreeselijke crisis, een werkloosheid, die elke beschrijving tart en een armoede. dit alles overtreft wat men zich in West-Europa kan voorstellen. Deze omstandigheden, die wijslechts in het kort konden uiteenzetten, waar bij alleen de meest belangrijke factoren genoemd konden worden, leidden tot een toestand van een permanente poli tieke en sociale crisis in Polen. De eene regeering volgde de andere op, er werden alle mogelijke plannen en programma's toegepast, maar zonder resultaat. De economische toestand wordt met erger en voor het volk rijst het vooruitzicht eenig den dag van een volkomen ineenstorting, van een catastrophe. De bezuiningspolitiek van de rechtsche meerder heid, die tot vergrooting van liet aantal werkloozen leidde, verergerde de stemming in het land zonder de staatsfinancien te redden. Iedereen btgon ten slotte te voelen, dat de staat is vastgeloopeii, en er rees de overtuiging, dat alleen een dictator, een ,,sterke man", den toestand kon redden. Wie zou echter die sterke man zijn en welke partij zou den staatsgreep] uit voeren? De populairste man van P Pilsudski (lees: Pieljsocdski), de gewezen socialist, die zich tot een soort democratische!! chauvinist heeft ontwikkeld, de vroegere chef van het Poolsche leger en de eerste president van d-.republiek, l lij kou op een gedeelte der arbeidt, rs en op een zeer groot gedeelte van het k ge r steunen. Zijn bewind zon echter democratisch zijn; het zon een soort democratische dictatuur moeten worden. Daar tegenover verlangden de fascisten (want ook Polen kent fascisten, waartoe verschillende vooraanstaande mannen behooren) naar een dictator als Mussolmi: zij steunden op de aristocratie van Posen en op een groot gedeelte van de industrieelen. Ven slot te ver langden de communisten naar een dictatuur naar hel Moskousche voorbeeld, l :e communisten konden daarbij op den steun van de bolsjewiki rekenen en in geval van een communis'.ischeii staatsgreep zou hel BOUWT IN MET OOSTERPARK DILTHÖVEN INLICHTINGEN VERSTEEKT DC DIRECTIE TEIEF INT N? 6358 Roode Leger de opstandelingen ook militairen bijstand kunnen bieden. Uit deze schildering van den toestand zou de lezer zich echter een eenigszins onjuiste voorstelling van den toestand kunnen vormen, zoo hij dacht dat er twee (of drie) sterke groepen tegenover elkaar stonden Neen, sterk was geen enkele groep. De bekende Poolsche schrijver Swentochowski drukt het aldus uit: ,. Wij verkeeren in een toestand vün volkomen rech/c/ooshcid: ons lol is het ergste du! mamdenkbaar ;'.s. \Vij bezitten wellen en hebben /och geen wet/en. Lr is een regeering en toch merkt gi/ er niets van: wij hebben wetgevende lichamen, mum dat is slechts schijn. Wij hebben niets dat vos! zou zijn, alles is bij ons even stroomend en bcwe gelijk .... In Polen is nog geen beslissing mogelijk in den strijd lusschen de twee m a c h te l o o s h c de n die elkaar niet kunnen overwinnen. Dat is de oorzaak van onze wanorde. Dat verklaart ook de wanhoop. die zich van de maatschappij meester heelt gemaakt. van hef hartstochtelijke verlangen naar een uitweg we/ken dan ook, naar een s/aa/sgreep, die wellicht uitkomst zal bieden. Swentochowski (een fascist) schildert hier den toestand goed. Het waren twee machtelooze groepen. die tegenover elkaar stonden, die elkaar niet konden overwinnen, die den moed niet hadden met elkaar den strijd aan te binden. De overeenkomst met Italiëbestaat dus slechts in de verbeelding van WestEuropeanen, die niet op de hoogte van den werkelijker, toestand zijn en die Oost-Europa beoordeelen naai schabloneii uit het Westen. Daar de toestand niet zoo gespannen kou blijven, moest vroeger of later de bom barsten en een der ..machteloosheden" moest naar de wapenen grijpen. Door den gang van zaken was lief de linksche machte loosheid, die den staatsgreip uitvoerde. Voorloopig is Pilsudski dus heer van Polen. beheerscht hij den toestand. Hoe machteloos, hot. futloos zijn tegenpartij was, kon men zien uit het optreden van den president en de regecrirs.' van Witos. (Typisch is liet volgende: de te genwoordige president van de republiek. Ratai, behoort tot de partij van Witos en deze laatste hiefl nog kort geleden Ugen Pilsudski gczigd: als gij den staatsgreep wilt wagen, dan sta ik aan uwen kant). Pilsudski heeft dus met zijn zwaard den knoop doorgehakt, liet zou echter een dwaasheid zijn te denken, dat hij op deze wijze de moeilijkheden uit den weg heeft geruimd. Met staatsgrepen worden economische en sociale moeilijkheden niet opgelost dooreen militaire revolutie kan uien de industrie geen afzetgebieden bezorgen, aan de werklieden geen arbeid, aan het land geen welstand. De staatsgreep van Pilsudski is slechts een bigin van een proces. waarvan het einde niet te voorzien is. De Poolsche staat wordt nu door groote gevaren bedreigd. De toekomst is duister en voorspelt weinig goeds. Er i> slechts n factor,die den Polen jHinstig is: de machte loosheid van Duitschland en de anti-nationale regeering van Rusland. OPRUIM ING VAN MODELKAMERS PRIJZEN TOT 3O°/0 VERLAAGD Met Volle Garantie Franco Levering HUIS nEECEflGBACMT 5OO AM5TECDAM