No. 2559 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 Grand CaféRestaurant DE HEEMRAAD" N. BINNENWEG 276 ROTTERDAM 8 B i U ar ds Orchestre SPRATO NIEUWE ENGELSE BOEKEN DOOR WILLEM VAN DOORN CHARLES MONTAOU DOUGHTY. Travels in Arabia Deserta. By Charles M. Doughty. Thin paper Ediiion, 1926. Cape 30,?. Wanderings i/i Arabia: The Authorised Abridged Edition of Travels in Arabia Deserta. Duckwortli, 1926. 12/6. The\Dawn in Britain. By Charles M. Doughty. /;; six volumes, Duckworth, 1926. 6/?eac/i. Het lijstje is niet kompleet; 'n paar die ik er aan zou kunnen toevoegen heb ik indertijd gelezen, maar heb ik nu niet vóór me. Zin om ze te herlezen heb ik niet; The Cliffs en The Clouds draag ik op aan wie het te doen is om geestespenitentie. Voor Adam Cast Forth tnaak ik 'n uitzondering. Misschien ook voor Mansoul. . En wie nu, misleid door dit ver van eerbiedig beginnen, mocht denken dat ik niet 'n zeer grote bewondering herberg voor Charles Montagu Doughty, <lie heeft het lelik mis. Al zou ik 'm alleen maar bewonderen zoals ik Jan Frederik Helmers bewon der, om z'n niet-versagende moed, dan zou Doughty zich nog aan me voordoen als 'n reus. 'n Maand of vijf geleden is ie gestorven; 'n groot Engelsman is toen ontvallen aan''n land, dat 'n geweldig aantal grote zonen heeft voortgebracht; en in de allereerste plaats was ie groot door z'n karakter. Er zijn meer Engelsen geweest, die gedreven door 'n atavistiese zwerfzucht, alleen en onverzeld zich waagden in huilende wilder nissen en grimmige verlatenheden. Zij zagen net zomin als Odysseus op tegen 'n noodleugen; maar Doughty loog nooit. Er zijn meer Engelsen geweest, die van nabij 'n kijkje wilden nemen in de wereld der Semitiese herders en die, zoals Richard Burtonzich voordeden als Moslems en de goeie Mohamme, daanse 'gemeente behalve zand nog van-allerlei-meer in de ogen strooiden. Doughty kwam er altijd voor uit dat ie 'n Nasrany was, 'n Nazarener". Htt stelde de koene zwerver bloot aan duizend mishandelingen; het bracht 'm slag op slag in levensgevaar. Maar hij had geen keus dan 't Shakespeariaanse: To thine mvn self be true. 't Arabiese kostuum kon ie dragen als de beste. De Arabiese levensopvatting begreep ie als weinigen. Toch bleven allerlei Arabiese karakter trekken hem, oer-Engelsman, tot het einde toe 'n gruwel. Waarom ging Doughty naar dat land van eeuwige honger en eindloze dorst? Hij transcribeerde opschrif ten; hij deed waarnemingen en stelde die zeer nauw keurig te boek. Toen z'n verbazingwekkende werk verscheen, was de wetenschap gebaat. Niemand min der [dan onze grote Oriëntalist Professor de Goeje hielp 'm waar orthografiese en andere moeilikheden zich voordeden. Indien evenwel het boek niet ver schenen was, zou op dit ogenblik onze kennis van Arabië-zelf niet minder wezen. Er is sedert zoveel gebeurd ! Maar het was niet als vrijwillig martelaar der wetenschap dat de jonge Engelsman onder de Bedawi's'gïng. Hij volgde 'n innerlijke drang, anders niet. Allerminst was 't 'm te doen om journaliste-kopie. Haast had ie niet met z'n boek. En tot op deze dag is de aanschaf er van voor 'n bescheiden beurs 'nj heel ondernemen. De thin paper edition van Cape, die ik niet gezien heb, is nu de goedkoopste volledige uitgave, en geeft alle schetsen, plannen, kaarten en getranscribeerde rots-inschriften, die Doughty meest al zelf niet kon lezen. Daarnaast bestaat de door de schrijver geautorizeerde verkorting van Edward Oarnett, die de tekst intakt heeft gelaten, maar alleen het snoeimes heeft gezet in het archaeologiese feitenmateriaal.waarbij ook zoo goed als alle illustraties oorspronkelike tekeningen, geen fotografieën zijn verdwenen. Maar dit is wel 'n handig boek, han diger dan de volledige uitgave in twee delen, die het glossarium, versmolten met de index, geeft aan 't eind van het tweede deel, zoodat men steeds de beide zware delen bij zich moet hebben. Milten in der Wüste war es, wo wir nachts am Boden ruhten; Meine Bedninen schliefen bei den abge/.aumten Stuten. In der Ferne lag das Mondlicht auf der Nilgebirge :**t Jochen; Rings i m Flugsand umgekommner Dromedare weisse Knochen. Velen van ons zullen zich deze regels van Freiligrath herinneren; ze staan in 'n kolossaal aantal leesboeken voor de Middelbare School. Lees Doughty nen vereem dat ze pure fantazie bevatten. Hij verliet Damascus met de Hal, de jaarlikse reusachtig grote pelgrimstoet naar Mekka, en nergens zag ie iets dat leek op 'n reeks kamele-rit'fen als waarvan Freiligrath, en hij niet alleen, gewaagt, noch op zandheuveltjes, waarmee de woestijnwind de gevallen kadavers bedelft. De Arabieren zijn te arm om zo hun vee te willen verliezen.... Er zijn altijd kamelen die het opgeven, wanneer gedurende de lange, lange tocht hun (dunnere) zolen tot het vlees doorgesleten zijn. Elk beest met dergelijke bloedende poten wordt voor 'n paar Engelse kronen verkocht aan de Bedwienen, en kan na enkele weken rust weer 'n beste kameel wezen; maar als er geen kopers in de buurt zijn en het dier onmogelik mee kan, dan kelen ze 't inderhaast, villen het, en gaan verder. Wanneer de hyena, de wolf en de vos, die de karavaan volgen, dit eten vinden, dan wordt het kadaver verscheurd en het gebeente verstrooid. Ik heb nooit in de woestijn enig geraamte zien liggen...." Dit stukje heb ik vertaald, maar ik zou Doughty onrecht aandoen als ik 'm niet zelf aan 't woord liet, om 'n morgenstond in de woestijn te beschrijven: The summer's night at end, the sun stands up as a crown of hostile flames from that huge covert of inhospitable sandstone bergs; the desert day dawns not little and little, but it is noontide in an hour. The sun, entering as a tyrant upon the waste landscape, darts upon us a torment of fiery beams, not to be remitted till the far-off evening. No matins here of birds; not a rock partridge cock, calling with blithesome chuckle over the extreme waterless desolation. Grave is that giddy heat upon the crown of the head; the ears tingle with a flickering shrillness, a subtle crepitation it seems, in the glassiness of this sun-stricken nature: the hot sandblink is in the eyes, and there is little refreshment to find in the tents' shelter; the worsted booths leak to this fiery rain of sunny light...." Engels is 'n moeilike taal, zoals zij die 't werkelik kunnen lezen, weten. En Doughty's Engels is moeiliker zelfs dan dat van Meredith of Dickens. Niet dat ie zich schuldig maakt aan Ciceroniaanse perioden; z'n zinnen gaan meest staccato, en herinneren hierdoor aan die van de Amerikaan Emerson. Maar hij archa zeert, in z'n syntaxis, en in z'n woordekeus. Begin ners die, met Little Lord Fuunlleroy gewapend, zich verbeelden dat de toegang tot de Engelse letterkunde nu ruim is, of zelfs vrij, zullen al ras tot andere ontdekkingen komen. Gegeven 'n man van Doughty's onverzettelik karakter, had z'n boek als reisbeschrij ving even goed het werk kunnen zijn van 'n zeventiende-eeuwer als van 'n Victoriaan. En dan van geen sappige" zeventiende-eeuwer, wiens proza met 'm wegloopt, maar van 'n tot op 't gebeente uitgedroogde waarheidsdienaar, die het uit den boze acht, vier woorden te gebruiken wanneer ie met drie kan volstaan; die zich nooit bezondigt aan mooischrijverij, maar steeds zo direkt en getrouw verslag wil doen als menselikerwijze mogelik is; en wiens persoonlikheid zich niet anders kon uiten dan in deze schonkige zinnen, die nooit hun uitwerking missen, die altijd leven. Arabia Deserta is geen boek om hard iu op te schieten, maar om bladzij na bladzij te verwerken. Indertijd heeft Busken Huct verklaard van Byron's Don Juan, dat het 'n letterkundig gewrocht was om mee opgesloten te zitten in 'n cellulaire gevangenis. Hij had geen ongelijk, maar z'n woorden zijn veel en veel meer dan op Byron's goedhartige scnuinstnarcheerder van toepassing op het onvergetelike boek Een kort moment van overpeinzing en bespie* geling na den drukken arbeidsdag! En dan daarbij als kameraad het trouwe k glaasje Bols! Eiken dag i een glaasje ! van deze koene zelf-verliezer, die gehoorzaamde aan de geest die 'm dreef zoals de hem verwante, even intransigente Israëlitiese profeten gedreven werden de woestijn in, om daar in 'n bad van gloeiend zand te worden herboren.... Herboren.... 't woord is juist, en toch bij 't beschouwen van Doughty's verdere loopbaan gaan we 't hoofd schudden, gaan we twijfelen. Jaren en jaren verneemt de wereld niets van 'm. Dan, in 1006 'n epos, in /.es delen, 'n epos samengeflanst uit allerlei materiaal, maar enkel litterair, /ouder iets daar tussen dat feitelik doorleefd was. Alles verzinsel, hersenspinsel, hersenweefsel en nagelbijtsel, met behulp, in hoofdzaak, van de leugenkroniek, waarmee in de twaalfde eeuw Godfried van Monmouth ( alfredus Monumeteiisis) z'n vaderland in letterlike zin aan zich verplichtte. En omdat het epos ging over oude Britten, Galliërs, en Germanen, moest het ook geschreven worden in 'n taal die in alles zoveel mogelik afweek van 't hedendaagse Engels. Vergeleken met Doughty's taal in z'n epos is die van Milton in Paradise Lust zo modern als maar kan. De /aak is dat Doughty in 't algemeen 'n aanhanger was, niet, als 'n rechtgeaarde Victoriaan betaamde, van de voor uitgangsidee, maar van de ontaardingstheorieën der Ouden (alsook van Tolstoi). Het machtloos mislik nageslacht heeft 'n daarbij passende futloze en saplo/.e taal, en 'n onfeilbaar middel om het machtig en fris te maken, is 'n soort van linguïstiese levertraan bestaande uit het oudste Engels dat Doughty uit schrijvers als Chauccr en Spenser kou samenkokcn en brouwen. Angelsaksies was 'm blijkbaar onbekend, anders had ie geschreven in de taal van koning Alfred de Grote. Het resultaat kan l KASTEEL DE CANNENBURGH" VAASSEN BüAPCLDOORN Kasteel de Cannenburg Toerist. Hotel met Theetuin. BUITENDORP, vooral niet te verw. met hotel Caféde C'bg. binn.dorp. Logies m. ontbijt vanaf ( 2.50. Schitt. oudh. monum. en natuurschoon XIIIeEeuw. Groot Park en vijvers. Uitnem. gelegenh. voor Tuinfeesten. Ruime zalen. Goede trein en autob.-verb. m. Apeld. Beleefd aanbev. DE DIRECTIE v.VOLLENHOVEN 'S STOUT