10 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2560 MUZIEK IN DE HOOFDSTAD DOOR CONSTANT VAN WESSEM Paul Whiteman en zijn jazz-orkest DE jazzband en de jazz-muziek maken nog steeds het onderwerp uit van felle besprekingen tusschen voor- en tegenstanders. De eenvoudige waar heid, dat ieder tijdperk zijn orkest, zijn dans en zijn rythme heeft, schijnt men voor onzen tijd niet te willen toelaten. Men komt met al te naïeve argumen ten: de jazzband en het jazz-rythme zouden barba risme, verwildering der zeden, negerkunst" beduiden. De historie herhaalt zich steeds en wie de pamfletten en caricaturen tegen thans tot voorbeeld gehouden dansen als de menuet en de wals, ja tegen de sara bande kent die volgens Pierre de Lancre (1613) door courtisanen op het tooneel aan de jonge meisjes was geleerd verwondert zich niet over het schan daal, dat onze moderne dans en onze moderne dans muziek verwekt bij hen, die naar de uitwassen het wezen beoordeelen. Want onze z.g. moderne dansgelegenheid is inderdaad niet de plaats, waar men zich met de uitwerking van de jazzmuziek zal leeren verzoenen: helaas, het is niet alles jazzband wat zich jazzband noemt noch jazz-muziek wat voor jazz muziek doorgaat en de lawaaimiddelen van eertijds, zooals ratels, claxons, toeters al stierven zij een spoedigen dood worden nog altijd er bij gehaald als de verontwaardiging bewijzen zoekt voor de ont aarding, waartoe deze moderne" muziek zou leiden, die slechts de primitieve instincten van kinderen en negers heet te kunnen bekoren. Het is een feit: onze tijd is de tijd van het rythme en de jazzband ontwikkelt het rythme op een waarlijk fascineerende en origineele wijze en zijn instrumentale en technische invloed op het moderne orkest staat vast in de inrichting der partituren van al onze groote moderne componisten, Strawinsky voorop, die er een wezenlijke verrijking van de uitdrukkingskracht mee erkennen. De jazzband is bovendien het eerste waarlijk dans orkest, dat wij hier in Europa sinds lang hebben gehad. Het succes van onzen dans is inderdaad de jazz band, al verwonderde een groot danseres er zich te recht over, dat men op deze sterke dansmuziek, die als het ware zelf in klank en rythme omgezette dans beweging is, nog zoo weinig echt weet te dansen. Dit motorisch gemarkeerde rythme met zijn doffe regelmaat der syncopen bezielt inderdaad het bloed als de regelmaat van de hartslag zelf en ontketent gansch het dionysische element, dat in eiken voortreffelijk en bezield gedansten dans de bewegingen spant en de voeten licht maakt. Het ligt voor de hand, dat in het jazzband-orkest, dat in wezen een rythme-orkest, een dans-orkest is, het slagwerk een groote plaats inneemt en naar een groote verscheidenheid van nuances streeft. In de eerste New Yorksche neger-jazzbands, samengesteld uit klavier, viool, cornet a piston, klarinet, trombone, banjo en slagwerk, had de slagwerker de hoofdrol te vervullen en bediende in zijn eentje met groote virtuositeit een groote verzameling verschillende trommen, bekkens, klokken, castagnetten, enz. Deze samenstelling vormde de grondslag van het tegen woordige jazz-orkest, doch het slagwerk is meer inevenwicht gebracht met het blazerskorps, dat met saxophoon, horens, tuba's en aanverwante instru menten is uitgebreid. Het tegenwoordige jazz-orkest heeft zich geconsolideerd als orkest in instrumentaal opzicht, is tot een zelfstandig orkestraal geheel uit gegroeid, dat, wel is waar, zijn aanvankelijk karakter bewaarde, doch zich verdiepte", zich in zijn scha keeringen en uitdrukkingswijze verfijnde. Het groote probleem voor den jazzband is thans ? zich ook muzikaal-compositorisch een eigen wezen te scheppen. De jazzband speelde jazzmuziek. Doch het is noodig hiervan eerst eenige nadere preciseeringen te geven. Men spreekt van den jazz, doch eigenlijk bestaat er alleen maar jazz", d.i. de naam, waarmede men de soort muziek aanduidt. Jazz is ontstaan uit de twee vormen van gesyncopeerde muziek, die vóórdien waren, de ragtime en de blues". De ragtime drukte haar karakter uit in het rythme, de blues" in de harmonie. Slechts rythmisch stamden deze vormen van de negermuziek, melodisch is zij aan het rythme aangepaste of naar het rythme vervormde melodie van geheel andere afkomst. Uit de vermenging van de elementen van ragtime en blues" is het contrapuntische jazz" geboren, als hun laatste resultaat en vindt zijn glorie in de bedrevenheid der uitvoerders voor het improviseeren van zijn contraoppunt en het varieeren van zijn rythmiek. Goede jazz" hangt af van de stemmen" van een jazzband, zijn rythmisch en harmonisch-contrapuntisch samenspel. Dit vereischt een groote virtuositeit van de uitvoerders en Amerika bezit geheele scholen voor de opleiding van jazz-spelers,. Een groote bewegelijkheid van invallen, een improviseerend reageeren op elkaar, rythmisch variatievermogen bij den slagwerker, een contrapuntisch onderstreepen bij de blazers, vraagt een virtuositeit, die niet iedere orkest-musicus van nature bezit en waarvoor de tooneelwereld iets aanverwants heeft in het commedia dell'arte. Bovendien moeten de blazers en slagwerkers geschikt zijn meer dan n instrument te kunnen bespelen, volgens het streven van de jazzband om met een minimum middelen een maximum uitdrukking te scheppen, zoodat het voor komt dat een saxophonist b.v. in den loop van n zelfde stuk achtereenvolgens behalve saxophone ook nog hobo, klarinet, trombone en hoorn te blazen krijgt. Daarbij komt, dat in verband met het karakter van het orkest, voor het bespelen der meeste instru menten in een jazzband een nieuwe techniek wordt gevorderd, zoodat de trombonist het zachtste vibrato of een zoet glissando moet kunnen voortbrengen, de saxophonist aan zijn instrument de weeke intonaties van een menscheüjke stem moet weten te geven, de viool scherp, nooit streelend klinkt, de banjo abrupt en droog als een trom, de piano xylophoonachtig, zonder een enkele pedaaldoezeling, enz. Men ziet, er komt heel wat bij kijken en de goede jazzband-speler be hoort muzikaal op een hoog niveau te staan en moet tegelijk een virtuoos op zijn instrument wezen als weinigen. Tot nog toe speelt het jazz-orkest jazz"-arrangeINKOOP FIRMA J. G. MEIJER 2 Markten - GRONINGEN - Opgericht 1706 SPECIALITEIT IN ECHTE GRONINGER KOEK van f L?, f 1.50, f 2.~ f2.50, f3?enz. Franco per post 50 Cents verhooging NAAR DUITSCHLAND Inlichtingen en Prospectus verstrekt: INTERN. VERKEERS-BUREAU, Amsterdam, Damrak 46 Haag, Hoogstraat 21 Het P ar a d ij s der Duitsche Alpen. Modderbad; Hoogelucht-kuren. Toerisme. Prosp. en inl. tevens bij den Verkehrsverein. Bad Bertrich Autoverbinding vanaf station Bullay. Zelfde kuurmiddelen als Karlsbad. Prospectus verstrekt de Badeverwaltung. Hotel Düsseldorfer Hof, Ie kl. Hotel tegenover aanlegplaats Stoomboot. Pens. pr. vanaf M k. lü.?. Berchtesgaden Rijnland Königswinter WILDBAD Optil" A\[Pp\[R A H bergen. Thermalbaden voor vrouwenziekten en REMAGEN bij Wksbaden. Gelegen te midden van boschrijke bergen. Thermalbaden voor vrouwenziekten en zenuwlijders. Alle nad. inl. d. h. Verkehrsbur. RHEINHOTEL, lekl. Hotela. d. Rijn gelegen. Kamers vanaf Alk. 2.50. Pension vanaf Mk. 6.50?12. Brillant, Paarlen, Platina, Goud en Zilver. H. LAMME R S, Juwelier, A°845> OUDEGRACHT 149 UTRECHT EXPERT der Nederlandsche Spoorwegen. menten op de melodieën van Amerikaansche Schlager", op populaire wijsjes of opera-aria's, doch Car!, Engel, Taylor en Cesar Saerchinger wezen reeds op> de noodzakelijkheid van een eigen muziek, die niet zoozeer negersch" behoeft te zijn, als wel geheel en al geïnspireerd op zijn eigenaardige instrumen tale samenstelling. De Amerikanen voelen deze nood zakelijkheid en pakken met energie het probleem'' aan, doch tot nog toe met zeer schaarsche resultaten. al worden er prijsvragen voor uitgeschreven, tot zelfs voor een jazz-opera toe. Men noemt eorge Gershwin als degene wiens pogingen het meeste talent verraden Woensdagavond heeft voor een stampvolle Groote Zaal Concertgebouw Paul Whiteman ons zijn 32 man sterk jazz-orkest laten hooren, en wat zijn vermaard heid, eerst Amerikaansch, thans als Europeesch, be treft, heeft het ons niet teleurgesteld. Wij hebben inderdaad kennis gemaakt met een virtuositeit, die waarlijk aan het ongehoorde grenst. Zie den dirigent Paul Whiteman: zijn geheele orkest beheerscht hij met zijn lichaam, dat voortdurend in een schokkenddeinende beweging is, hij geeft met korte rukken van arm, hand, hoofd zijn wenken, soms zelfs is een samenpersen van zijn mond genoeg of een beweging. van den hals, die dik opzwelt. Er is geen enkele comedie bij, het is alles vrij leven, die een volmaakt beheerscher zich kan veroorloven. Wat zijn spelers betreft, verschillende solo's geven gelegenheid hun uiterst. geraffineerd kunnen nog in het bijzondertebewonderen.. In deze virtuositeit ontbreekt ook de kunst niet: zoo hooren wij een blazer, die uit een enorm koperen gevaarte beurtelings een vogelfluitje en een soort olifanten-gebrul haalt, of vreemde geluiden die ont staan uit gestopte" instrumenten, o. a. een piston met een hoed afgedekt. Zelfs ontaardt de virtuositeit in volslagen clownerie zooals een violist, die zij... .Mrijk.'.iok .n de lucht werpt. Verwonderlijk ook was. de vaardigheid van de beide pianisten, die maar in een razend tempo doodkalm en losjes op de toetsen sloegen. Doch ten slotte moet men de opmerking. maken, dat de interessantste arrangementen niu kunnen blijven boeien wanneer er geen eige< muiieK voor dit jazz-ensemble wordt gecomponeerd: her orkest is inderdaad reeds geheel boven zijn muziek uitgegroeid en zelfs virtuoselijke phantasié'n, op het overigens beruchte Valeticia" kan men toch niet anders dan tot de lagere amusementsmuziek rekenen . het orkest zelf onwaardig. De eenige origineele com positie, die wij hoorden, de Rhapsody in blue" van Gershwin, is nog maar een tamelijk zwakke poging. te notinen ten opzichte van de mogelijkheden, die men reeds duidelijk uit dit ensemble-spel hoort . Het genie van de jazz-muziek wachten wij nog. ^^-?-----^ EAUDEOOLOGNE DJURELLE" " Prima kwaliteit 2bervcrfris5criend j/öliter 1.45 ]A Uier 2-45 AII<i'n\erkcvv - oor Kederland en Kol BUITENGEWOON " VOORDEELIGE Zomeraanbieding PIANO's vanaf f400. Vraagt catalogus No 83 en Attestenalbum BETALING NAAR KEUZE N. V. HEES 6 Co. DELFT PIANO- EN ORGELFABR1EK Abonneert U op De Groene Amsteiv dammer. Weekblad voor Nederland