18 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2560 DE GESTO LEN KONING DOOR ANDREAS LATZKO DEN achtsten Juni 1795 verscheen in het comitédu Salut public de poort wachter van den Temple en meldde den zooeven ingetreden dood van den jon gen Capet", zooals in dien tijd histo risch volkomen onjuist de eenige zoon van den geguillotineerden Lodewijk XVI genoemd moest worden. Het is bekend, ?dat tientallen jaren later, toen de Capets -weer Bourbons heetten en op hun gerestaureerden troon zaten, er een heele reeks pretendenten opdook, elk zooge naamd de eenige rechtmatige koning van Frankrijk", zoon van den ,,roi martyr", door trouwe royalisten uit den toren van den Temple ontvoerd en door een doofstom, teringachtig kind' ver vangen,dat op den ochtend van den acht sten Juni 1795 per procura voor zijn koning gestorven heette te zijn. Gedurende bijna een volle eeuw werd elke poging om de waarheid omtrent het romantische lot van den kleinen koning te onthullen als hoogverraad beschouwd ?en onderdrukt; want Lodewijk XVII moest gestorven zijn, wilden zijn opvol gers niet den naam van overweldigers krijgen. Pas sedert den slag bij Sedan de monarchie in Frankrijk volledig heeft afgeschaft, is men langzamerhand met de publicatie van memoires en pro cesstukken begonnen, welke met de zoo geliefde gruwelverhalen van den wreeden schoenmaker Simon en den martelaars dood van den kleinen dauphin voor goed afrekenen. Het is merkwaardig, dat de physionomie van den schoenmaker Si mon, evenals het karakterbeeld der meeste conjunctuur-revolutionnairen, in de nuchtere werkelijkheid nog veel atstootender is dan in de voorstelling van het streng-royalistische geschied kundig onderzoek, dat allen reeds min of meer historisch geworden figuranten der groote revolutie het duivelsmasker van razende fanatici voorhing. Want hoever waren de meesten van hen ervan ver wijderd verblinde, eenzijdige, door een utopische gedachte bezeten republi keinen te zijn! Ze heulden met de wolven, omdat ze het persoonlijk zoo goed mogelijk wilden hebben, maar zorgden altijd voor een open achter deurtje in hun rug, voor het geval, dat de wind weer van den tegenovergestelden kant zou gaan waaien. Wat wisten de tallooze ondergeschikte meeloopers van den aard van den schoenmaker Simon, van Voltaire en Diderot, van Catonische deugd en republikeinsche staatsregeling? Met het blinde vertrouwen in al wat autoriteit was, in trillende bewondering voor koninklijke macht en praalvertoon opgegroeid, kon het hun onmogelijk ge loofwaardig lijken, dat de samenscholing van twistende advocaten, conventie ge noemd, tegen de coalities van alle Europeesche tronen stand zou houden ! Was het dan nog twijfelachtig, wie de over winning moest behalen: het ongeschool de, barrevoetsche, slecht of in het geheel niet gewapende, haastig samengeraapte leger der republiek, of de aan oorlog gewende, schitterend uitgeruste soldeniers der koningen van Engeland, Duitschland, Oostenrijk, Rusland, Span je en Piëmont? Het staat vast, dat de schoenmaker Simon zich voor de heeren commissaris sen als een woesteling voordeed, er zich op beroemde, den kleinen Capet geducht getempteerd te hebben; maar er waren ook onder de commissarissen slimme vossen, die nog wel iets verder keken dan hun neus lang was en wien het heelemaal niet moeilijk viel den strengen schoenmaker duidelijk te maken, wat een E. }. Van Schaick MAKELAAR Korte Jansstraat 25bu Utrecht WONINGBUREAU Assuranties Telefoon 125 leven van schittering en glans hem te wachten zou staan, wanneer het kind, dat aan zijn hoede was toevertrouwd, dank zij zijn hulp, ooit op den troon kwam ! Had burger Simon niet jaren lang met open mond het uitrijden der hooge heeren naar heffeesten staan aan te gapen? Moest hem de kans, gunsteling in de Tuilleriën en in Versailles te wor den, niet veel meer aanlokken, dan de waardeering van praatzieke advocaten, die meer phrasen in den mond hadden dan assignaten in hun zakken?.... Het kon hem zijn hoofd kosten, maar het was immers maar een kleinig heid om op het laatste oogenblik nog zijn wending te nemen, en de samenzweer ders aan te klagen, alsof hij zich slechts in schijn had laten omkoopen. Achter zoo'n sluwen man als graaf Barras, die niettegenstaande zijn hooge geboorte commissaris van het republikeinsche leger en hoofdcommandant van Parijs was geworden, kon hij zich voorloopig gerust scharen. Hij had immers zelfs met Robespierre af gerekend en was zeker beter dan ieder ander op de hoogte der ge beurtenissen en dingen. Wanneer hij het voor geraden hield, in beide vuren een ijzer te houden, moest de republiek toch wel op zeer wankele voeten staan !.... Barras was zelfs nog slimmer dan de brave schoenmaker kon vermoeden: hij had zijn voelhorens niet naar twee, maar naar drie kanten uitgestoken, stond ook in verbinding met den broer van Lode wijk XVI, den uitgeweken graaf van Provence, en hield met het leven van den kleinen dauphin de kroon van Frankrijk in zijn handen, welke den achttienden Lodewijk nooit kon toeval len, zoolang de zeventiende niet in zijn graf lag. Hoezeer de edele oom er op gebrand was de erfenis van zijn neef te aanvaarden, verraadt een onvoorzich tige brief, dien hij uit Hamm in Westphalen, waar hem de tijding der terechtstelling van Lodewijk XVI be reikte, aan zijn jongeren broer, den graaf van Artois schreef. Dezen brief zou Shakespeare zijn Richard III hebben kunnen dicteeren, hij is tot mijn spijt te lang om hier in extenso weergegeven te worden. Allereerst vervult de schrij ver de droevige plicht, den dood van het hoofd der familie onder de guillotine be kend te maken en hij eindigt dezen brief met de mededeeling, dat hij uit betrouw bare bron weet, dat de zoon van den vermoorde ook niet lang meer zal leven (?s'en va mourir"). Hij geeft wel toe, dat dit uit een oogpunt van gevoel, zeer betreurenswaardig is, doch voegt er aan toe, dat men daardoor niet mag ver geten, van welk een nut de dood van het kind voor den Staat" (?) zal zijn ! En opdat ook zijn jongere broer dit nut dadelijk zal begrijpen, herinnert hij er hem aan, dat hij, de schrijver van den brief, zelf geen kinderen heeft, Frankrijks kroon dus, in het gegeven geval, na zijn dood op den geadresseerde^of diens zoon zou overgaan.... Deze brief is in Januari 1793 geschre ven, dus dertig maanden voor het zoo genaamd plaats gehad hebbende over lijden van den troonopvolger in den Temple, waaruit men dus het ongeduld van den oom kan afleiden. Dit ongeduld werd door heel den uitgeweken adel ge deeld, die met den broeder van den koning gevlucht was en alleen op vette eere banen kon rekenen, wanneer deze ook in het ongeluk" trouw vereerde man op den troon kwam ! Werd daarentegen de kleine gevangene eens koning, dan zat de tegenpartij, die thuis was gebleven en aan de bevrijding uit den Temple had meegewerkt, vlak bij het laadje.... Dit alternatief begreep niemand beter dan Barras; hij wist maar al te goed, wat een kostbaar object voor alle eventualiteiten het pleegkind van den schoen maker Simon beteekende; ten hij^verscheen dan ook al op den vroegen mor gen van den tienden Thermidor in den Temple! Hij had den heelen nacht gelaarsd en gespoord doorgebracht; er waren nog nauwelijks twaalf uren verloopen sedert hij met de dictatuur van Parijs belast was: het was nog nauwelijks zes uur ge leden dat het gevecht met den draak zegevierend was beëindigd, het monster Robespierre met bloed bedekt aan de conventie was overgeleverd ! En de andersjzoo stipte Barras had niet eens toilet gemaakt, vertelt zelf naïef in zijn mémoires, dat zijn eerste gang naar de koninklijke kinderen was geweest, doch dat hij tot zijn spijt later nooit meer tijd had gevonden" om te controleeren of de door hem bevolen verlichtingen voor de gevangenen inderdaad waren uitgevoerd. Wat in werkelijkheid later is gebeurd, kunnen wij nu gemakkelijk reconstrueeren, niettegenstaande Barras' discretie, die zijn mémoires immers als onderdaan van Lodewijk XVIII schreef. De min nares van den overwinnaar van Robes pierre was in dien tijd Josephine Beauharnais, weduwe van een onthoofden royalistisch gezinden generaal, zelf vuri ge royaliste, ook nog toen ze de nieuwe keizerskroon droeg. Josephine was in Martinique geboren en opgegroeid, had daar relaties, en het plan, den kleinen dauphin ver over de oceaan voor vrien den en vijanden in veiligheid te brengen, tot zijn uur geslagen had, was waar schijnlijk van haar. Hoe de ruiling plaats vond, is meermalen nauwkeurig ver haald. De schoenmaker Simon vroeg zijn ontslag, kreeg een opvolger en verhuisde. Onder zijn meubelen verborgen reed de kleine koning uit den Temple, nadat te voren de waschvrouw, die iedere week met de schoone wasch van alle bewoners de gevangenis binnenreed, er den plaats vervanger, het doodzieke, doofstomme kind had binnengesmokkeld. Zoo kon de vertrekkende Simon een stervende over handigen en er zich goed republikeinsch op beroemen den bastaard" leelijk te hebben toegetakeld. Voor alle zekerheid was het zieke kind ook nog in een kamer zonder ramen gelegd, omdat het zooge- naamd geen licht meer kon verdragen, en omdat trouwens voor het kind dier barre misdadigers zoo'n-gat ook al lang goed genoeg was !.... Er moest alleen nog n toeval" in scène gezet worden: de dokter, wien ambtshalve de taak toeviel den inge treden dood van den kleinen Capet te constateeren, stierf nog dienzelfden dag enkele uren na zijn terugkeer uit den Temple, onder vergiftigingsverschijn selen !.... Men moet zich achteraf ver baasd afvragen, hoe een dergelijk op merkelijk toeval zonder geweldig opzien te baren voor kennisgeving kon worden aangenomen? Maar er zijn nog zooveel andere aanleidingen om deze vraag te herhalen ! Zoo droeg de zuster van den zoogenaamd gestorven kleinen koning geen rouw, terwijl de conventie haar na de terechtstelling van haar vader zwarte kleeren had laten brengen. Ja, zelfs toen men haar, enkele maanden later, voor de drie door generaal Dumouriez aan de Oostenrijkers uitgeleverde volksverte genwoordigers uitwisselde, en haar naar aanleiding daarvan opnieuw in de klee ren stak, bestelde ze uitsluitend kleurige, reseda-groene, zacht-paarse, en andere lichte zijden japonnen, en ging ze ook aan het hof van haar grootvader in Weenen gedurende de eerste weken zoo vroolijk gekleed. Pas toen de invloed van den profetischen oom, die al twee-en-een half jaar eerder den dood van haar broer voorspeld had, zich schriftelijk deed gelden, ging ze plotseling in de rouw. Maar nog merkwaardiger is de houding van Lodewijk XV111, vooral tegenover de weduwe van den schoenmaker Simon ! De oude vrouw werd in een voorname inrichting voor oude menschen opge nomen, die anders heelemaal niet voor de % weduwen van schoenmakers be stemd was, en, omdat ouderdom babbelziek maakt, vertelde ze aan alle mede bewoners en aan de moeder-overste der inrichting verhaaltjes, welke altijd met de geheimzinnige wending eindigden, dat zij nog eens als een hertogin in een hofequipage zou worden afgehaald, wanneer maar eerst een zeker iemand" was terug gekeerd. ... En op een dag kwam waar lijk de elegante equipage van den prefect van politie om de oude schoenmakersvrouw te halen; maar ze scheen daar, waar men haar heen had gebracht, harti ge dingen te hooren hebben gekregen, want ze liet zich nadien nooit meer ver lokken om met haar geheimen te pochen. Was het echter niet al geheimzinnig ge noeg, dat de oom op den troon juist de weduwe van den wreedaard, die zijn neef moest hebben doodgemarteld een zorgeloozen ouden dag verzekerde?.... Ook graaf Barras verheugde zich, niet tegenstaande de ; verbanning «van alle koniiigsmoordenaars", die, als hij, voor de terechtstelling van denj,koiiing had den gestemd, tot het laatste,toe, in de bizondere gunst van Lodewijk XVIII. CHAMPAGNE EXTRA D UMIN Y Agencet Comptoir des Pays-Bas et de Paris, La Haye Want het was waarschijnlijk aan zijn beschermende bezorgdheid voor den ongekroonden zcventienden Lodewijk te danken, dat er op het beslissende oogenblik van de kroning van den achttienden niets meer in den weg stond?.... Dank zij Barras was immers de gestolen koning naar Martinique ontvlucht, om daar als een knappe, welopgevoede, moedige jonge man in een gevecht tegen de op standige inboorlingen als een held te sneuvelen. Telt men het op zijn vingers na, dan vindt men dat Lodewijk XVII juist zijn achttiende jaar had bereikt, op het tijdstip, waarop keizer Napoleon l zich net bezorgd begon te maken over de zekerheid van zijn dynastie!.... Hoe kon de arme Josephine in 1795 ook ver moeden, dat haar verdiensten jegens Lodewijk XVII, in plaats haar eens een schitterende positie aan diens hof te ver zekeren, haar aan haar eigen hof in ongelegenheid zouden brengen?.... Maar Bonaparte wist raad. En voor de officieele historieschrijvers geldt daar om tot nu toe de achtste Juni 1795 voor den sterfdag van Lodewijk XVII en het tijdperk der regeering van den achttien den wordt van dien dag af gerekend. Mochten de Bourbons nog eens ooit den troon van Frankrijk bestijgen, zou dan, over alle bezwaren heen, de waar heid toch nog aan het licht komen? Want intriges kunnen gemakkelijk in den doof pot gestopt en verzwegen worden, maar wat een verlies is het daarentegen.Me moeten verzwijgen, dat eens een koning uit het Huis der Bourbons den heldendood op het slagveld is gestorven !.... Dat staat toch veel en veel beter dan de dood onder den spanriem van een dronken schoenlapper, zoodra men dezemythe niet langer absoluut noodig heeft. NI EU WE UITGAVEN F. X. M. SCHIPHORST, Hoe maak ik in'n eigen radio-ontvangstation? Derde gewijzigde en verbeterde druk, bewerkt door Ir. W. Harmsen e.i. Amsterdam, Uitgever.-'. Maatschappij Kosmos". B. Woi.i-, aids voor den Belasting betaler in Nederlaiidscli Indië. Tarieven en wenken samengesteld naar officieele gegevens.Tweede, vermeerderde uitgave. Amsterdam, J. H. de Bussy-Weltevreden, F. B. Smits. A. BI.OK, Zakwoordenboek EsperantoNederlandscli. Rotterdam, W. ZWAÜEKS. Heiligenen Hun Attributen. Amsterdam, Seyffardi s bock- en miuiekhandel. De bedoeling van deze uitgave is om die genen, die op hun reizen kerken en musea bezoeken, te helpen bij het vast stellen van de identiteit van afgebeelde Heiligen en tevens een korte levens beschrijving van deze Heiligen te geven. De bewerker droeg zorg, dat ook voor de Roomsen katholieken dit boekje een betrouwbare gids kan zijn. R. ScHuii.iNG, Finland. Serie: Land en Volk. Zutphen, W. J. Thieme et Cn.. TABAK vT Extra