<3RÖENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 VAN BERNARD SHAW DOOR B. PËRSON Londen, 26 Juli '26 MET vandaag'zeventig jaar te worden, doet Shaw ongeveer het eenige gewone dat hij in zijn leven gedaan heeft, en hij doet het onder dwang. Dit Is een onvriendelijke poets die de Tijd bakt aan den man, die zijn leven heeft doorgebracht met het bestoken van ouderen. En te oordeelen naar de be langstelling van de geheele wereld, die er met de grootste verbazing van opkijkt ? dat deze frissche moralist plotseling zeventig jaar oud is (is hij eigen lijk ooit zestig geweest?) is er voor Shaw geen ont komen aan het gevaar der canonisatie dat hij met tiet grijzen van zijn baard steeds dreigender zag naderen. Shaw's vroegere verjaardagen zijn zonder luidruchtigheid voorbijgegaan, maar de groote warmte ?waarmee de heele wereld zijn 70sten medeviert, staat van heiligverklaring niet ver af. En zij is des te op merkelijker wanneer men bedenkt hoe nog slechts tien, twintig jaar geleden zijn werk in Engeland liet onderwerp was van de vurigste debatten, hoe de premières van zijn nieuwe tooneelstukken ge paard gingen met de ongeloofelijkste demonstraties, «n hoe Shaw na afloop van menige vertooning een toespraak hield, die zijn voor- en tegenstanders vereenigde in de gemeenschappelijke neiging om hem te lynchen. Het Engelsche volk is in de laatste jaren dezen vromen ketter gaan bewonderen als geen ander. In plaats van hem op. den brandstapel te verbranden {hetgeen hem met heroïschen trots zou hebben ver vuld) of hem te negeeren en dood te zwijgen (hetgeen inderdaad zijn dood zou zijn geweest) heeft het «en deel van zijn wijsgeerigheid in zich opgenomen «n heeft het geleerd hem te beschouwen als een leeraar met een vlammende toorts. Hij heeft Enge land radicaler veroverd dan duizend De Valera's ?ooit voor mogelijk hadden kunnen houden. Zijn verjaardag intÊresseert andere menschen blijk baar meer dan hemzelf. Hij is verre van ingenomen met de drukte die ervan gemaakt wordt. Op mijn verzoek om een interview antwoordde hij lakoniek ?dat men van iemand die 69 verjaardagen achter den rug heeft niet kan verwachten, dat hij zich op windt over nog zoo'n dag. Hij heeft dan ook voor zijn bewonderaars, die erop stonden hem als een ouden man te huldigen, de vlucht genomen zonder adres achter te laten. En inderdaad, het is tegenwoordig niets bijzonders meer om zeventig jaar te worden. Thomas Hardy, die zich zoo veerkrachtig voelt als 'n vijftiger, is 86. De eenige aanwijzing van zijn ouderdom is gelegen m zijn bril, die hij overigens alleen opzet als hij Jeest. Shaw behoeft dus, ook in vergelijking met hem, volstrekt niet als een grijsaard te worden be schouwd. Als er op dit eiland iets jong is, dan is het Shaw. Zijn geest is even bewegelijk als twintig jaar geleden, en toen was zijn geest nog even jeugdig als in den tijd dat hij, als 25 jarige jongeman, het bloed aan 't koken bracht van al wat aan conventie hechtte. Het is nog .niet het oogenblik, een overzicht te geven van Shaw's levenswerk. Wat deksel, hij is pas halfweg! Wat beteekenen inderdaad zeventig jaren voor een man, die genoeg in zijn hoofd heeft om hem zeventig eeuwen bezig te houden? Maar het is twijfel achtig of hij op 700 jarigen leeftijd ouder zou zijn dan nu Hij is de grootste Protestant van onzen tijd, een Individualist van zijn kruin tot zijn voet zolen. Hij is socialist, en indien bij zijn leven de Sovjet-Republiek in Engeland zou worden uitgeroepen, zou de eerste, die wegens samenspanning tegen haar zou worden opgehangen, Bernard Shaw zijn, de tweede H. G. Wells, en de derde Sidney Webb. Want deze drie zijn de drie grootste Protestanten en Individualisten van dezen tijd. " Shaw's eeuwige jeugd uit zich o.a. in zijn eeuwige strijdvaardigheid. In ieder uur van zijn leven is hij bereid geweest (en hij zal het blijven) tegen alles en iedereen den strijd op te nemen. Evenals de man uit de beroemde anecdote zal hij, van een intellectueel debat hoorend, onmiddellijk gretig informeeren: Is dit een particuliere vechtpartij of mag iedereen eraan deelnemen?" Wat men waarschijnlijk niet zal vermoeden is, dat G.B.S." vrij verlegen is. Hij kan blozen als een meisje wanneer hij zich plotseling'tegenover vreemden geplaatst ziet, en zijn verlegenheid kende geen grenzen toen op den gedenkwaardigen avond voor den oorlog Anatole France in aanwezigheid van een paar honderd menschen hem op beide wangen kuste. Wat men gewoonlijk zijnv ijdelheid of verwaandteid noemt, is niet anders dan de houding die verleg? menschen aannemeniOm hun timiditeit te verbergen. Zijn conservatisme weerhoudt hem ervan, eenmaal aangenomen gewoonten te veranderen. Zijn vrienden zijn allen reeds zeer oude vrienden. Men zegt dat zijn vegetarische leefwijze hem allang verveelt, maar dat hij te conservatief is om haar op te geven. Hij weet, dat zijn tooneelstukken door Trebitsch slecht in het Duitsch worden vertaald en dat deze bijv. sandwichman" vertaalt met verkooper van sandwiches". Niettemin handhaaft hij hem als zijn officieele vertaler. Maar dat is ook uit erkentelijkheid omdat Trebitsch zijn stukken het eerst op groote schaal in Duitschland deed bekend worden. (En misschien ook uit eerbied voor zijn taalkennis want Shaw kent geen woord Duitsch. Hij heeft tevergeefs getracht zich die taal eigen te maken). Niet dat hij ontoegankelijk is voor nieuwig heden. Daarvoor is hij veel te veel een kind van zijn tijd. En daarin verschilt hij hemelsbreed van zijn vriend Sidney Webb, die, bij hem vergeleken, een oer-reactionair is en die hardnekkig weigert, ge bruik te maken van de nut tigste uitvindingen als tele foon en vulpen. Shaw is dol op machinerieën en speelt met nieuwe uitvin dingen als een kind. Hij kan met smaak vertellen hoe hij eens bijna een kasregister had gekocht zonder eigenlijk te weten wat hij ermee moest be ginnen. Maar een typische trek van zijn karakter is dat hij een hekel heeft aan reizen. Het duurde jaren alvorens zijn vrouw hem kon over reden, weer eens een bezoek aan Ierland te brengen, dat hij op zijn 20ste jaar had verlaten. Hij heeft een passie voor Engeland, die er hem waanzinnig afkeerig van maakt, het te verlaten. Bernard "Shaw is, speci aal in Engeland, vrij laat ten volle erkend, maar niemand betwist hem nu nog de eer, de grootste satirist van zijn tijd en waarschijnlijk de beroemd ste man van de wereld te zijn. Weinig Engelsche schrijvers hebben dezen internationalen roem be leefd en geen enkele Engelsche tooneelschrijver heeft bij zijn leven een dergelijke reputatie bereikt. Doch dit wil niet zeggen dat Shaw de voor naamste letterkundige is. Er is een groot onderscheid tusschen nationale en wereld-schrijvers. Thomas Hardy heeft de grootste nationale reputatie. Daarna komen Wells, KipHng en anderen. Dickens was een reus van wereldreputatie. Ook Kipling en Wells hebben hun lezers in andere landen, maar zij hebben toch niet het vrome gehoor dat Shaw er heeft gevon den. Shaw is dan ook de sterkste internationale macht, die de Engelsche literatuur heeft opgeleverd sinds Byron, want evenals Byron is hij zoowel een sociale als een letterkundige kracht. Het geheim van zijn triomfen als tooneelschrijver is zijn machtige kijk op de techniek der dramatische kunst. Meester in deze kunst als Ibsen of Pirandello, neemt hij abstracte onderwerpen bij den kop en blaast hun leven in. En om zijn gehoor te boeien heeft hij geen ouderwetsche intriges noodig. y r . / / /vA Natuurlijk is er ook zeer veel tegen Shaw's sar casmen aangevoerd. Men heeft hem verweten, dat hij te vaak laat lachen met de spieren in plaats van met den geest; dat men b.v. lacht om zijn tirade dat geen kind zijn eigen vader en geen vader zijn eigen kind moest kennen" maar dat niemand, achter af beschouwd, deze woorden ernstig kan nemen; dat zijn Caesar, Cleopatra, Catherine en Napoleon onder zijn handen vermakelijke trekpoppen worden, maar dat men, zoodra ze gaan spreken, den Shawiaanschen buikspreker herkent; dat men, door de soldaten belachelijk te maken, zooals Shaw doet in Arms and the Man" evenmin den oorlog kan uit roeien als men den dood kan afschaffen door jazz te dansen op een begraafplaats. Maar niemand ontkent nog, dat veel wat revolu tionair leek, toen Shaw het voor het eerst uitsprak, na vele jaren gemeengoed is geworden. De waarheid is, dat Shaw, ofschoon hij eruit ziet en zich soms voordoet als een mephistopheles, door alles heen een streng moralist en een moedig idealist is ge bleven, een vijand van bekrompenheid en huichelarij, van domheid en tyrannie, van alles wat niet nobel was en oprecht. Toen Shaw een jonge man was, deed hij alle moeite zoo heeft hij zelf eens verteld om het publiek bekend te maken met zijn beeltenis. Zijn streven had succes. Het schijnt tegenwoordig nauwelijks te gegelooven, dat men in die dagen een openbare perr soonlijkheid kon worden alleen door het schrijven van critieken van schilderijen, muziek en tooneel. Het is waar, dat de omstandigheden meehielpen. De voortreffelijke jongelui van de Nieuwe Journa listiek schreven met toewijding over elkanders voortreffelijkheden, en zelfs als Shaw daaraan niet had deelgenomen, zouden zijn collega's toch in hem een onuitputtelijke bron van copy hebben gevonden; hij was toen al een man, wiens verschijning den karikaturist en wiens daden en uitingen den parodist ? uit den tent moesten lokken. Zijn streven had zelfs een zoodanig succes, zoo onuitwischbaar stond de beeltenis van den jongen Shaw in het hoofd van iederen Engelschman geprent, dat zij nu, op zijn 70sten verjaardag, nog steeds niet vervangen is door een andere. Het publiek ziet hem nog steeds als den onstuimigen, spotzieken, rondgebaarden jongen beelden stormer uit de jaren '80 en '90, wiens mephistophelische trekken het genot verrieden dat hij vond in het bestrijden van gevestigde meeningen. Dat is de Shaw van het publiek en een anderen kent het niet. In den schouwburg kan Shaw zich tegenwoordig soms rustig bewegen zonder door iemand te worden herkend- De wandelaar in de Adelphi-buurt, waar hij zijn Londensche woning heeft, kan niet anders dan hem opmerken, want hij heeft een uiterst merkwaardigen kop, maar hij weet niet wie hij is. Het rood van zijn baard is verbleekt, en het heeft plaats gemaakt voor een prachtig, aartsvaderlijk zilverwit. Zijn wenkbrauwen zien er niet meer uit of zij ruzie zoeken. En met deze veranderingen is in zijn trekken iets onderstreept, dat er altijd in geweest is, iets van een zachtaardige, ofschoon superieure welwillend heid. De jonge man met den rooden baard die geen uitnoodiging tot een lunch kon afslaan zonder om die reden in de kranten te komen, werd in die dagen slechts beschouwd als een onderhoudende en zelf bewuste grappenmaker; de man met den witten baard wordt erkend als een der grooten van de wereld, misschien als iets dat niet veraf staat van een profeet. « Maar zooveel is er, goddank, in den profeet over gebleven van den jongen beeldenstormer met den rooden baard dat de directie van de British Broadcasting Company, die waakt voor het neutrale" heil van radioluisteraars, het niet heeft aangedurfd, de rede die Shaw beloofd had te houden aan het feestdiner, hem in het Lagerhuis aangeboden, draad loos te verspreiden, omdat van een persoonlijkheid als Shaw een politieke rede kan worden verwacht". Hoe dankbaar moet Shaw den B. B. C.-ambtenaren zijn voor deze onbedoelde hulde. Het is niet waar schijnlijk, dat Shaw zich ooit zal kunnen verplichten tot het houden van een rede, geschikt voor uitzen ding door den wereld-ether, en misschien ligt hierin zijn grootste beteekenis in deze eeuw die al aardig op weg was, zich geestelijk in het radio-keurslijf te wringen, nog voordat de eerste trillingen den ether waren ingezonden. VERZOEKE ALLE STUKKEN VOOR DE REDACTIE IN TE ZENDEN AAN HET SECRETARIAAT VAN DE GROENE AMSTERDAMMER", KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM. OOKTFRED:.IROESK£ ZANDBLAD- SIGAREN 6 «n10 ets.