Historisch Archief 1877-1940
No. 2566 f
DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
BOEKBESPREKING
Jan Steen ,
of koele lila-grijs, en een enkel maal, het stralend
vermiljoen, zijn nooit anders dan verantwoord. Hij
zondigde nooit uit picturale overwegingen tegen het
karakter van het geval, nooit, terwille van de ver
telling, tegen aesthetische eischen. Dure, rijke stoffen
aan het lichaam zijner personages of in de interieurs
duiden op weelde of verkwisting, eenvoudige luiden
dragen flanel of laken, waaraan de schilder even
zeer zijn behagen heeft. Vergelijk de pracht die ons
uit Soo gewonnen, soo geronnen" tegen komt, met
de soberheid in het tafreel van den ouden
would-beminnaar. Hij versmaadde het als Hogarth en Troost
deden, de bedrijven van een gebeurtenis, als bij
een tooneelstuk, afzonderlijk te zetten. Hij was geen
dramaturg, hij was een schilder.
Ik geloof niet, dat hij de kwaliteiten zijner
tijdgenooten heeft willen evenaren: nu eens Terburg,
dan Vermeer, dan Metsu. Hij manifesteerde met niets;
hij gebruikte alles.
Het is ook niet noodig afzonderlijk te gewagepi van
zijn personages, (waarvan, hoe dikwijls men ze ook
herkent, de verscheidenheid opmerkelijker is dan
de herhaling) maar er is reden, te wijzen op de functie
van zijn kinderen en van zijn.mooie of aantrekkelijke
meisjes. Zijn kinderen hoe ver verwijderd van de
sombere gedrochten bij Vinckebooms of zelfs de gro
teske dreumesjes bij Ostade,?zijner nimmer om door
lieftalligheid of hupschheid een tegenstelling te vor
men tot het grove of boertige, zij hebben
kaVakterrollen, en somtijds niet de onbelangrijkste. Hun ge
preoccupeerd en afwezig doen zelf is somtijds als een
hooghartige critiek van den schilder op de volwas
senen. Noch zijn de meisjes en jonge vrouwen er als
contrast; zij staan ten volle in de handeling en haar
N. V. KUNSTZALEN
DE SIRKEL"
Laan van Meerdervoort 53 D
DEN HAAG TEL. 36518
WERKEN VAN MODERNE MEESTERS
Kunstboeken, Sieraden,
Glaswerk Leerdam Unica
Aardewerk £&,
Reproducties naar oude meesters
Soo gewonnen soo verteert
mimiek is duidelijk als die van den meest
grimasseerenden eersten komiek.
Het is zeer teekenend voor den breeden humor van
Jan Steen, die zich eigenlijk slechts uit traditie op
het gebied van de didactische satire pleegt te begeven,
dat zijn dokters niet als zoodanig komisch zijn. Van
den spot, die reeds in de oudheid en door de middel
eeuwen heen den arts vervolgt, en die bij Molière
culmineert, geen zweem. Zijn dokter is wel eens een
schraal, plechtstatig kereltje, hij heeft soms een ver
stolen lachje om zijn dunne lippen, hij heeft, een enkele
maal, een buik en een drankneus maar ook dan
is hij in de eerste plaats als mensen; niet als dokter
komisch. ^
In zijn mythologische voorstellingen is Steen wel
het minst geslaagd, en noch
de Romeinsche geschiedenis
(Anthonius en Cleopatra!!) noch
zelfs het oude Testament heb
ben hem overtuigend geïnspi
reerd, hoewel dat kleine
Ahasverus" toch wel een prachtig
schilderij, wondermooi van
coloriet, en zelfs dramatisch is. De
groote kunst, met de idealisti
sche allure, heeft in hem geen
gelukkig beoefenaar gevonden.
Ik zou hun, die daarin een be
wijs van zwakte zien, het woord
van Oscar Wilde willen voor
houden: it is a very
unimaginative nature that only cares
for people on their pedestals".
Jan Steen heeft niet wer
kelijk gegeven om den mensch,
die op een voetstukstaat. Maar
hij heeft, in die ne Bruiloft
te Kana", een van de aller
mooiste schilderijen die ik ter
wereld ken ! op dat rijke,
prachtige feest, tusschen al die
groepen menschen, die niets be
merken, die alle bezig zijn met
praten of drinken of schenken, ,
vlak bij drie mannen in druk
gesprek, jdie nóg niets bemer
ken, een' klein groepje geschil
derd, vol intense aandacht voor
den eenvoudigen Christus het
heilige gebeurend in een hoekje,
ongezien en stil! hij heeft,
dunkt [mij, daar iets weten te
zeggen dat boven het heroïsche
en idealiseerende gaat.
Laat deze tentoonstelling ons
deze grooten en zeer echten
Hollander eindelijk; nader heb
ben gebracht, laat ons beginnen
te begrijpen dat uit zijn kunst
een geest tot ons komt, klassiek
en zuiver als uit Molière's taal
en Mozart's muziek.
E. SMEDES. Naar de geestelijke revolu
tie". Uitgevershuis Europa, Rotterdam.
Met vaardige pen worden de afgoden van onzen tijd
bestormd op een manier die dikwijls amusanter is.
dan grondig maar altijd de moeite waard.
De tachtigers" en het nieuwe humanisme van
professor Kohnstamm en alle half-zachte bewegingen.
en -'ismen die reeds achter ons liggen. Dit is,
iets wat de vlotte schrijver wel eens uit het oog
verliest.
Waarmee niet gezegd is dat de inhoud niet actueel
is. Dat is zij in de hoogste mate het werkje is dan.
ook meer journalistiek dan wetenschappelijk.
Df zal in het licht der tijden toch nog de goed,
gefundeerde wetenschappelijkheid bewezen worden?
Dit valt nu nog niet te zeggen.
K.
C. F. van Dam. Motoren en liefde. Amster
dam z.j. Uitgevers-Maatschappij
,,Prometheus"'
~ , i
Geen zwaarwichtige litteratuur. Misschien
heelemaai geen litteratuur. Volstrekt geen boek om er een.
breedvoerige beschouwing aan vast te knoopen; om
eens na te gaan, uit welke letterkundige strooming
van de laatste jaren dit werk zou zijn voortgekomen.
Dit kleine boek staat buiten elke strooming, het
iszonder pretenties; het kondigt zich niet letterkundig.
aan. Maar ze zijn alleraardigst verzonnen, deze
simpele verhaaltjes, waarin telkens de motor een rol
speelt; meest een komische rol,' soms een
tragicomische.
Aantrekkelijk is in deze schetsjes, dat ze nergens.
een te-veel geven. Gecomprirneerd-anecdotisch zijn
ze: een dialoogje, een gevalletje, een geronk van den.
motor, langs de straat, in de lucht of op het water
en een slot, anders gewoonlijk dan je verwacht;
verrassend; pétillant.
En zoo nonchalant als deze dingetjes op
papiergeworpen lijken er kan toch bij genoteerd worden,,
dat de schrijver met een paar krabbels, een enkelen
volzin, een sprankelend gesprekje, raak weet te typee
ren; dat hij bijvoorbeeld den motor-proleet en den.
motor-aristocraat drommelsch goed uit elkaar heeft
gehouden. Een, naar het satyrieke overhellende,,
humoristische toon komt den schrijftrant mee ten.
goede: alles bij elkaar een boekje, dat zich in verre
gende vacantie-uren uitmuntend laat lezen.
Van Mens zorgde voor vlotte verluchting.
HERMAN MIDDENDORP
yc vermoeide-
reiziger