Kó. 2566" DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 SALON VAN DUPORT INTERIEUR A M S T E R D A M S C H E SCHOUWBURGEN IN DE 19= EEUW DOOR H. K. TEUNE 'V. De Salon van Duporl IN het begin der 19e eeuw stond op den hoek van het Rokin en het Spui, bij het Valbruggetje, op de plaats, waar nu het gebouw Arti et Amicitia" staat, het koffiehuis van den Franschman Jacques Duport. Dit koffiehuis, genaamd: Grand Salon", met z'n bovenzaal, waarin 's avonds gedanst werd en z'n benedenzaal, waar op een soort podium juffers liedjes zongen, begeleid door mandolines of piano, was de voorlooper der later zoo bekende Salons, die ge durende een halve eeuw het Amsterdamsche publiek tot zich trokken, deels om de gezelligheid, die er heerschte en vaak ook doof de goede kunst, die er gegeven werd. .|£ Duport, die met leede oogen aanzag, dat in Fras cati" in de Nes, gedurende de kermis meer publiek kwam, dat bovendien nog entree betaalde, dan in zijn etablissement, verzocht in 1837.aan Burgemeester en Wethouders onzer stad, om zijn koffiehuis, genaamd het Grand Salon" tegen betaling voor het publiek 4e mogen openstellen voor het geven van tooneel?voorstellingen, bals, vauxhalls, enz. welke vergunning jhem gewerd. Z'n zoon, hiermee nog niet tevreden, richt na den ?dood van zijn vader, zich tot den Raad van Amster dam met het verzoek om in de Nes Wijk 8 No. 2105 ?een zaal te mogen openen tot het geven van Zang en Tooneelstukjes op een daartoe in te rigten Tooneel. De Raad besluit deze vergunning te verleenen, ?onder voorwaarde, dat Duport zich onderwerpt aan .alle besluiten ten opzichte der tooneelgezelschappen, door den Raad genomen, dat hij dus zijn te spelen ^repertoire inzendt ter censureering en dat hij van de ?entreegelden een zeker percentage afstaat aan den Stadsschouwburg, terwijl op Zondag de zaal voor toetalend publiek moet zijn gesloten. Met bekwamen spoed wordt Het Klooster" ge.amoveerd en op l September 1839 de Grand Salon .des Variété's" van J. E. Duport, in de Nes, hoek nu» 0T2 HAAÜD HEERENGRACHT SOO AMSTERDAM MEUBELEN TAP'JTEM GORDIJNEN Kuipersteeg geopend. De voorgevel met z'n groote middeningang, geflankeerd door twee nissen, waarin de beelden van Thalia en Melpomene waren geplaatst, zag er keurig uit, terwijl de zaal van binnen met haar parterre en twee galerijen gezellig was ingericht. Het tooneel, waarvóór een orchestruimte voor 8 musici, was niet groot, maar bood voldoende ruimte voor het te spelen repertoire van Vaudevilles, enz. De decors waren voor dien tijd nieuw, met de gesloten kamers, en de verlichting met de groote kaarsen kroon was ruim voldoende. De entree bedroeg vijf enzeventig cents in vertering, d.w.z. men betaalde dat bedrag, waarvoor men gedurende de voorstelling, tegen overgave der bon, recht had op eene consumptie. (Deze manier van betalen is het laatst toegepast in VariétéFlora" maar is tegenwoordig in onbruik geraakt). Recht huiselijk en gezellig ging het in den Salon van Duport" (zooals het algemeen genoemd werd) toe. Men kwam er om zich te diverteeren, rookte er z'n gouwenaar, dronk er koffie, bier of vooral warme punch, welke dranken gedurende de voorstelling, ook al was 't scherm op, door kellners(toen Jannen" geheeten) werd gebracht. i Maar daarbij was het gezelschap, dat er optrad, samengesteld uit verschillende eerste krachten, die later zouden blijken tot de besten onder onze tooneelspelers te mogen worden gerekend, die op het Leidsche plein de eerste plaatsen zouden innemen. Vooral Mevr. Kleine Gartman maakte er naam, al was het dan als soubrette en later als jonge eerste dramatische vrouw'. Zestien jaar lang bleef zij Duport trouw,om in 1856 naar den Stadsschouwburg over te gaan. 't Is wel aardig te lezen, welke coupletten zij zong in de Parel van Savoye" met Eduard Bamberg als partner. Maar buiten Mevrouw Kleine begon er Tjasink, speelden er Daan van Ollefen, Mevrouw van Ollefen-da Silva, Mevrouw Coenen van Oilefen, Kistenmaker, Klaas Vos,en in de eerste jaren de bij 't Amsterdamsche publiek zoo geliefde, komiek Nathan Judels. In den kermistijd vooral was de Salon van Duport" avond aan avond druk bezocht. Ook het meer chique publiek in Amsterdam ging er zeker n kermisavond heen, want 't was een spreekwoordelijk gezegde in Amsterdam: Wie Judels in de Kermisweek niet bij Duport heeft gezien, heeft geen kermis gevierd. Jammer, dat Judels zich door z'n eerzucht liet ver leiden, om mede-directeur te willen zijn en na weige ring besloot, zelf een Salon te laten bouwen, die geheel , het evenbeeld van dien van Duport was. Duport echter vreesde deze concurrentie niet. Zijn gezelschap bleef nog het eerste, vooral toen de vroegere Directeur der Duitsch'e Opera, Amelung, door hem geëngageerd werd als regisseur. Vroeger kende men geen regie. Men leerde de rollen, kwam een paar uur bij elkaar, om te bespreken waar en van welken kant men moest opkomen of heengaan, men plaatste een paar meubeltjes op 't tooneel en de routine deed de rest. Amelung voerde bij Duport de repetitie's in onder zijn leiding, eerst met tegenwerking der artisten, later, toen ze begrepen welken invloed dit moest hebben, met hunne volle medewerking. Ook verzocht hij, het be dienen der kellners, terwiji 't scherm opwas, te staken. Hier stuitte hij echter op den onwil der bezoekers en vooral van Duport, die bang was, dat de zaak zou verloopen. Alleen kreeg hij gedaan, dat voortaan de ?entreeprijs werd 75 cent met vertering, 50 cent zonder vertering. Wonderlijk was het echter, dat Duport zoo bleef hangen aan het woord Vaudeville. Alles was voor hem dat woord. Want is het niet belachelijk te lezen op een der programma's uit de vijftiger jaren: Heden avond: Ruy Bias, Vaudeville in vijf acten of Paljas, groote Vaudeville in vijf acten en een voorspel. Was tot dusverre alleen in den Stadsschouwburg een Nieuwjaarswensch gezegd, ook hierin bracht Duport verandering. Wel liet hij dezer wensch gedurende eenige jaren zingen, maar toen Tjasink eenmaal met groot succes den wensch gesproken had, bleef dit, zoolang deze geëngageerd was, precies als op 't Plein, welk voorbeeld al heel gauw gevolgd werd door van Lier in de Amstelstraat en door J. Ed. de Vries in Frascati" in de Nes. Jammer was het, dat door de ernstige concurrentie vooral van de Schouwburgen in de Amstelstraat, de zaak langzamerhand achteruitging en dat, trots optreden van nieuwe sterke jonge krachten, als Jaap en Dirk Haspels, Vink en Mevrouw Christine Stoetz, SALON VAN DUPORT EXTERIEUR het publiek niet meer als vroeger den Salon van Duport" bezocht. Vooral toen de zooeven genoemdejan Ed. de Vries met zijn gezelschap.waarvan de meesten op 't Leidscheplein hadden gespeeld, onder zijn directiein Frascati" eenige seizoenen optraden, (1859?1861) werd het Duport te machtig en al probeert hij 't nog met het optreden van goochelaars, acrobaten, niets helpt en in 1861 trekt hij zich terug, om 't gebouw te verhuren aan de firma Sterk, van Ollefen en Haspels. Doch ook deze directie blijft maar een enkel jaar en dan is het A. J. de Boer, die het gebouw gedurende drie jaar exploiteert, hierin geholpen door de leden der Sociëteit de Gezelligheid", die vooral Zondags avonds de zaal vulden, daar de Schouwburgen nog steeds des Zondags gesloten moesten zijn. 't Is ook in dezen tijd (1864), dat de vader der Bouwmeesters L. J. Roosenveldt er voor 't laatst in Amsterdam optreedt en wel in Napoleon opSt. Helena", in welk stuk hij de rol van Napoleon vervult met Louis Bouw meester naast zich als Generaal Bertrand, en 't is ook hier, dat voor 't eerst een proef genomen werd met de Operette, waarin debuteeren Kelly, Marie v. Wester hoven, Sophie Spoor, enz. Echter ook bij de Boer gaan de zaken niet, zooals het moet, en trots alle hulpmiddelen is hij genood zaakt de Directie neer te leggen, die van hem wordt overgenomen door den Franschman Hubert Sauvlet, die er 't eerste jaar Fransche Vaudevüles en zelfs Opera's laat opvoeren, afgewisseld door Nederlandsche opvoeringen van het gezelschap Bouwmeester en Co., Viktor Driessens e.a. Dan is het in 1866 een Duitsch gezelschap, dat er optreedt, zonder naam van den Directeur, in 1867 worden de Duitsche voorstellingen afgewisseld met Café-Chantant. Niets kan echter den eertijds zoo beminden Salon" in stand houden en op 18 November 1867 wordt hij bij openbare veiling verkocht voor / 24100 aan de Vereeniging Heilige Vincentius a Paolo, welke vereeniging, na afloop van het seizoen, het gebouw zal kunnen afbreken. Was dit eerst bepaald op l September 1868, het Duitsche gezelschap, dat 't gebouw exploiteert en dat op l Januari 1868 nog den moed heeft eene opvoering te geven van: Gijsbrecht van Aemstel", Trauerspiel in fünf Acten, ubersetzt von G. H. de Wilde, wordt op l April ontbonden en 12 April bereikt reeds B. en W. het verzoek, op de plek Nes, 42?44 een school te mogen stichten. Zoo was het einde van dezen merkwaardigen Amsterdamschen Schouwburg. Amsterdam, Juli 1926. GEDURENDE ONZE VERBOUWING Moderne Klokken . j P R IJ Z E N Horloges . . . . f ^/^ o'i Reiswekkers . . , ( ^5 \J l o Goud en Zilver . . l VERLAAGD. VIJZELSTRAAT 83 AMSTERDAM DILLMED