?ajjiy**; V j» ; ,_, t NQÏ2566 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND HET P A N-A Z I A T I 5 C H C O N G R E S Teekenfng voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan DE HEEREN ZIEN ELKAAR MET SCHUINE OOGEN AAN. EPISODEN UIT DE RUSSISCHE REVOLUTIE DOOR DR. BORIS RAPTSCHINSKY Het is voor een vreemdeling, die de Russische taal niet kent, die vrijwel niets van de Russische toestan den en verhoudingen afweet, voor wien de Russische beschaving een verzegeld boek is, onmogelijk zich een eigen beeld te vormen van de toestanden in het land, en de krachten, die er werken, naar waarde te schatten. Het gevolg hiervan is, dat onder de talrijke boeken, die de laatste jaren door buitenlanders over Rusland zijn geschreven, zeer weinig werken zijn, die den toets van de critiek weerstaan. Zij, die naar Rusland gaan, en die zich geroepen achten over Rusland boeken te schrijven, weten in den regel niets van het land, dat zij beschrijven, af en zijn daarom gedoemd de hun door anderen inge fluisterde meeningen weer te geven. Er zijn twee groepen van dergelijke schrijvers. Het grootste gedeelte bezoekt Rusland onder de auspiciën van de bolsjewistische autoriteiten en zij geven dan ook de meeningen weer, die hun gastheèreh hnn influisteren. De tweede groep omvat hen, die de Russische toestanden door een anderen bril bekijken, nl. door dien van de uiterste rechtschen, door den bril van de menschen, die volkomen ongeschikt zijn voor de zware taak, het reusachtige land te besturen. Wie de Russische verhoudingen keilt, die ontdekt reeds .dadelijk, dat de heer Grondijs 1) hoofdzakelijk heeft rondgekeken onder de menschen van de laatste groep. Grondijs beziet de geweldige gebeurtenissen, waarvan hij getuige is geweest, op dezelfde wijze als een Russisch edelman, die door de revolutie straatarm is geworden, wiens landgoederen door de boeren in beslag zijn genomen, het doet. Het historisch onaf wendbare van de gebeurtenissen ontgaat den schrijver ten eenenmale, en hij spreekt over de booze revolu tionairen, wier propaganda zulke funeste resultaten heeft gehad, ja zelfs over de Joden, die bijna de hoofd oorzaak van alle ellende zouden geweest zijn; Hier is de overeenkomst tusschen de redeneering van den Hollander Grondijs en de onwetende, bekrompen, officieren van het tsaristische leger, met wie hij zoo graag omging, bijzonder groot. En ook hierin toont Dr. Grondijs niet voldoende begrip te hebben van de krachten, die tot het vreeselijke drama in Rusland hebben geleid. Grondijs wil niet inzien, dat de revolutie slechts het einde van een proces was, waarvan het begin eeuwen geleden te zoeken is. Waren de hoogere klassen niet zoo dom en bekrpmpen, waren zij in staat den toestand van het land bijtijds in te zien, dan hadden zij in 1905, bij de eerste convulsies van het zieke land ingegrepen; toen was dit nog mogelijk, toen zou een dergelijk ingrijpen Rusland nog hebben kunnen redden, maar de adel was niet in staat den toestand te overzien, en het dreef het land verder naar den afgrond. De adel en de omgeving van den tsaar, dat zijn de hoofdschuldigen, voorzoover men in het algemeen over schuld" en schul digen" bij historische processen kan spreken. Wanneer wij vergelijken de mededeelingen en beschouwingen van dr. Grondijs met hetgeen wij nu na de publicatie van de ontelbare memoires van de menschen, die tijdens de door Grondijs beschreven gebeurtenissen, de leiding hadden, dan zien wij, hoe weinig hij in staat was onpartijdig te blijven, critisch tegenover de mededeelingen van zijn vrienden te staan. De schrijver toont ook niet te hebben begrepen, wat de ooraak van den burgeroorlog was, welke krachten zulke groote legers uit het Noorden naar het Zuiden dreven. Dit merkwaardige feit door den invloed van de bolsjewiki te verklaren zou al te opper vlakkig zijn en zou de beteekenis van de bolsjewiki in die periode te sterk overdrijven. Evenmin begrijpt de schrijver, waarom de boeren overal aan de bolsje wiki de voorkeur gaven boven zijn vrienden, de witten", die het land wilden ,,bevrijden". De Rus sische boer is niet zoo stom als men vaak denkt, en hij wist, wat hij deed. Het waren zeer belangrijke economische en sociale oorzaken, die de boeren er toe brachten aan de bolsjewiki de voorkeur te geven boven de witten, en de geschiedenis heeft aangetoond, dat de boeren juist gezien hebben. \ Waar de schrijver eenvoudig de dingen beschrijft, die hij heeft gezien, daar geeft hij tafereelen, die den lezer in staat stellen, zich een beeld te vormen van hetgeen de schrijver heeft gezien en gehoord. Ondanks de gebreken, die het boek bezit, is het toch het lezen waard. 7? j 1) In Episoden uit den Russischen Revolutie-oorlog, door- Dr. L. H. Grondijs. (H. D Tjeenk Willink en Zoon, Haarlem 1925). ZOMERTOONEEL DOOR HENRIK SCHOLTE Openluchttheater Velserend: Sophokles' Philoktetes" C OPHOKLES wordt voor Openlucht voorstellingen ^ nog al eens gebruikt, vaker nog misbruikt. Minder dikwijls kiest men daartoe den Philoktetes". ? Bij de angstig geringe ontvankelijkheid van het groote publiek voor bijna elke klassieke tragedie is dat ook geen wonder. De geweldige noodlotsconflicten van Sophokles' vier groote stukken suggereeren ook den niet-klassiek gevormden toeschouwer iets van hun verhevenheid. Anders echter is het met den op zichzelf staanden, zeer innerlijk werkenden Philoktetes". Ook dit gegeven is, in zijn eersten opzet althans, een brok van Homeros' rijken disch", om Aischulos' woorden te gebruiken. De ,held, bij den aanvang van den Trojaanschen tocht-om zijn voetwonde op een eiland achtergelaten, slechts in het bezit van Herakles' onfeilbaren boog, is door het orakel aangewezen om in vereeniging met Achilleus' zoon, Neoptolemos, Troja in het tiende jaar te veroveren. List van Odusseus overweldigt den armen balling, maar Neoptolemos, aanvankelijk medeplichtige in dien toeleg, wordt door een dieper inzicht in Philoktetes' lijden gelouterd en bij de katastrophe geeft Herakles, op een wolk verschijnend, aan het Noodlot zijn ver zoenende wending. Harmonisch verloopt deze crisis; de koren geven zich, onpartijdig-medelevend, aan lyrische reflecties over en in de groote pathos-scène komt, menschelijk en edel, het verbond tot stand tusschen den eenzamen held Philoktetes en den jongen, gevoeligen derden speler" (volgens het Sophokleïsche schema) Neoptolemos. De phasen van den antagonist zuiveren zich met het verloop der tragedie: Odusseus wordt, via het masker van den skopos, den als koopvaarder ver momden spie, de deus ex machira Herakles. Zoo is deze gansche tragedie, rein en gebonden, n zuivere getuigenis van den Griekschen ethos, en de oude Nood lotsgedachte, die wreed en verschrikkelijk was, wordt hier als menschelijk-gerechtvaardigde verlossing op nieuw bezield. Het soepele vers blijft weliswaar beneden de machtige vlucht der Antigone-koren, maar toch kent de Philoktetes" natuurtafereelen en vooral de slaap-hymne in het tweede stasimon, die tesamen met de milde karakterschepping deze tragedie een plaats verleenen in de binnenste schatkamer van het Attisch tooneel. Wil men een dergelijke tragedie heden ten dage nog opvoeren, dan is een bepaalde categorie dilettanten (studenten en gymnasiasten) daartoe zeker verkiesel ijker dan beroepstooneelspelers. De Grieksche voorstelling der Antigone" heeft destijds bewezen, dat er voor de koren werkelijk schoone, oratorium achtige oplossingen te vinden zijn. Een kundige, klassiek geschoolde regie is hierbij meer waard dan individueel-sterke rolbezetting. Het Haarlemsch dilettantengezelschap Melpomene" miste echter vrijwel al de kwaliteiten. jg' LandspeH/e Baarn In de bosschen van De Eult", op de plek waar destijds het landhuis der familie Bicker (later Deutz) gestaan heeft, werd op 2 Aug. j.l., in tegenwoordigheid van H. M. de Koningin-Moeder, een historisch landspel gegeven. De handeling der pantomime stelde voor: een jachtpartij in tegenwoordigheid van het Kind van Staat" en zijn voogd Johan de Witt. Deze laatste wordt tijdens het spel door een koerier weg geroepen en keert aan het slot terug met de mededeeling van onze zege in den Vierdaagschen Zeeslag (d.w.z. hij houdt de menschen vier vingers voor, wat ook duidelijk is). Intusschen heeft de boerenbevolking aan den Prins van Oranje hulde gebracht. Ziedaar de wat magere actie voor dit kostbaar uitgevoerd landspel. Met deze costumes en deze entourage had men toch wel meer kunnen bereiken. Nu bleef het een weliswaar sierlijke, maar doellooze maskerade van ronddrentelende personen, waarbij men gauw uitgekeken was. Toch viel op, hoe levendig en natuurlijk enkele medespelenden zich in hun waan hadden ingeleefd; ik noem slechts de Prins van Oranje en Wendela Bicker. Juist hun had gelegenheid gegeven moeten worden om, ook binnen de grenzen der pantomime, belangrijker dingen te presteeren. De inlasch van een mooi-gedanste menuet en een gavotte was voor gasten en toeschouwers wel het aardigste vermaak op deze jachtpartij.