2567 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 EEN BLOEIEND INDISCff HAVENBEDRIJF DOOR PAUL SABEL H! Sabang heeft zijn positie van vóór den oorlog herkregen ET is nog niet zoo bijzonder lang, dat Sabang ? op het eiland We, geheel in het Noorden van onzen Indischen Archipel tegenover Kota-Radja opAtjeh, als havenplaats en kolenstation iets te beteekenen heeft. Eerst in 1884 werd er over gedacht het kolenstation op het eiland Breuëh, ten Zuid-Westen van We ?gelegen, te vervangen door een station op We, waarbij men het oog had op de Zuid-baai van het eiland. Dit plan is toen niet doorgegaan, nadat men er op bescheiden schaal een proef mede genomen had. In "Mei 1893 werd daarop onze vlag geheschen te Sabang, op de Noordkust van het eiland We gelegen, ?dat de standplaats werd van een bestuursambtenaar en .'militaire bezetting kreeg. In 1895 werd Sabang vervolgens tot kolenstation gepromoveerd, waarna het in 1897 telegrafisch werd aangesloten en in 1898 ?een dok ter grootte van 2800 ton verkreeg. In 1903 kwam de haven eerst in rechtstreeksche mailverbinding met het moederland te staan. Int Intusschen was in 1898 te Batavia een naamlooze vennootschap Zeehaven en Kolenstation Sabang" opgericht, welker rechten en bezittingen in 1905 werden overgenomen door een gelijknamige Nederlandsche naamlooze vennootschap, dezelfde welke nog steeds te Amsterdam gevestigd is. Volgens hare statuten heeft deze in de eerste plaats ten doel de * uitvoering der overeenkomst door haar met den Minis ter van Koloniën namens het Nederlandsch-Indische Gouvernement aangegaan ten aanzien van de ex ploitatie in den meest uitgebreiden zin van de zee haven en het kolenstation aan de Sabangbaai. Krach tens deze overeenkomst heeft het Gouvernement van de vennootschap alle havenwerken, waarvan het tot stand brengen in den regel de taak van de overheid is", overgenomen en deze tot einde 1958 weder aan ?de vennootschap in erfpacht gegeven tegen betaling van een erfpachtcanon, uitkomende op 3£ pCt. van den kostprijs. Het onderhoud van terreinen, steigers, kaden en corps-morts, is voor rekening van het Gouvernement, dat van de pakhuizen en andere onroerende goederen voor die van de vennootschap. Verder is het Gouvernement gerechtigd tot een deel der winsten, die de vennootschap in staat is te behalen en wel in dier voege, dat jaarlijks aan het Gouver nement wordt betaald een som gelijkstaande aan 5 pCt van het aan aandeelhouders uit te keeren divi dend, voor zoover dit dividend 5 pCt. niet overschrijdt, terwijl over hetgeen boven 5 pCt. als dividend wordt uitgekeerd, t.ot 10 pCt. toe aan het Gouvernement 10 pCt. en over hetgeen boven 10 pCt. als dividend wordt uitgekeerd, aan het Gouvernement 20 pCt. wordt betaald. Reeds spoedig na hare oprichting kwam de N.V. Zeehaven en Kolenstation Sabang in het bezit van alle aandeelen der N. V. Atjeh-Transport Maatschappij, ?die de exploitatie van het reedevervoer te Oleh-leh en de stoomverbinding tusschen die reede en de haven van Sabang ten doel heeft. Ten einde te voorkomen, dat te eeniger tijd vreemde belangen een overwegenden invloed op dit voor onze koloniën zoo uiterst belangrijk gebleken haven- en steenkolenbedrijf zouden kunnen uitoefenen, zijn de aandeelen der vennootschap in handen gesteld van de Centrale Trust Compagnie, die daartegen certi ficaten A en certificaten B heeft uitgegeven. De Certificaten A zijn aan het publiek ter inschrijving aangeboden, terwijl de Certificaten B zich in handen van de Nederlandsche Handelmaatschappij en van enkelen harer vrienden bevinden. De winstverdeeling op beide soorten Certificaten is aldus geregeld, dat indien het dividend niet meer dan 5 pCt. bedraagt, dit ten goede van de houders der Certificaten A komt, maar indien het meer bedraagt, van het meerdere 95 pCt. wordt uitgekeerd aan de houders der Certificaten A en 5 pCt. aan de houders der Certificaten B.; van alle, uitkeeringen wordt l pCt. voor administratieloon in mindering _ gebracht. Ten gevolge van de nauwe betrekking, waarin de vennootschap tot het Gouvernement staat, is bij haar een Regeeringscommissaris in functie, als hoedanig momenteel de Adviseur honorair van het Departement van Koloniën J. Th. Viehoff optreedt. De N.V. Zeehaven en Kolenstation Sabang heeft steeds op bevredigende resultaten kunnen wijzen. Vóór den oorlog was het dividend geleidelijk gestegen ARHHEMSCHE HYPOTHEEKBANK PANDBRIEYEN BEURSKOERS DIRECTIE M? 5.J.VAMZlJ5T-M? J.F.YERSTEEVEN van 7 tot 12J pCt. in 1913. De oorlog had aanvanke lijk minder gunstige gevolgen voor het bedrijf der vennootschap, zoodat het dividend toen tot 10 pCt. terugliep, maar later werd dit beter, zoodat het weder gestadig aan kon toenemen en over 1918 zelfs 15 pCt. kon worden uitgekeerd. Na den oorlog maakte zij een ware bloei-periode mede, zoodat over 1919 25pCt. en over 1920 zelfs 36 pCt. kon worden uit gekeerd, waarvan 20 pCt. in aandeelen a pari en 16 pCt. in contanten betaalbaar werd gesteld. Door deze wijze van betaalbaarstelling steeg het aandeelen kapitaal toen van ? 2.500.000 tot ? 3.000.000, waarop het sedert is gebleven. Over 1921?1925 werd op het verhoogde aandeelenkapitaal achtereen volgens uit gekeerd: 20pCt., lOpCt., 12 pCt., 15pCt. en 16pCt. Er staan 500 winstaandeelen uit, waarop over 1924 en 1925 respectievelijk / 100 en ? 110 per stuk betaal baar werd gesteld. Zooals te begrijpen valt, is de omvang van het scheepvaartverkeer tijdens de oorlogsjaren sterk verminderd. In 1913 werd de haven Sabang aange daan door 1071 handelsschepen met 3.294.000 bruto tonnenmaat. In 1918 was dit gedaald tot 423 schepen met 691.000 tonnenmaat. Slechts langzaam is de handelsbeweging der haven toen weder toegenomen, maar de beide laatste jaren overtreft de bruto tonnenmaat der schepen, die de haven aandoen, toch weder die van vóór den oorlog, al blijft het aantal handelsschepen nog steeds daarbeneden. In 1925 werd de haven nml.'door 836 schepen met 3.606.000 bruto tonnenmaat aangedaan, zoodat het aantal schepen nog steeds meer dan 200 beneden dat van vóór den oorlog blijft als gevolg van het grootere type der schepen, die van de havenfaciliteiten van Sabang gebruik maken. Behalve door genoemd aantal handelsschepen werd de haven ook nog door 52 oorlogs- en gouvernementsschepen aangedaan. De vennootschap houdt er een dok- en reparatie bedrijf op na, dat de laatste jaren, in verband met de malaise op scheepvaartgebied, uiteraard zeer slap is geweest. Eerst in de laatste maanden van 1925 viel eenige opleving op dit terrein te bespeuren. Be halve een vroeger marine-dok, dat zich in goeden toestand bevindt, bezit de vennootschap ook een nieuw dok van 5.000 ton, dat door de Nederlaridsche Scheepsbouw Maatschappij is gebouwd en door het Bureau Wijsmuller" in drie maanden tijds naar Sabang werd gesleept, waar het in November 1924 in dienst kon worden gesteld. Het ligt voor de hand, dat de vennootschap enorm veel tot de ontwikkeling van het eiland, waar zij haar werkzaamheid uitoefent, bijdraagt. De haven is thans telefonisch verbonden met Kota-Radja en met Medan en het verlichtingsnet, dat oorspronkelijk alleen voor de hayen-etablissementen der vennoot schap dienst deed, bedient thans de geheele plaats. Dat het bestuur der vennootschap ook veel voor het algemeen belang van het eiland gevoelt, bleek uit de gift, die zij bij de herdenking van het 25-jarig bestaan der haven in het begin van 1924 deed in het belang van het Europeesche onderwijs en voor oprichting van een ambachtscursus voor oosterlingen. De vennootschap heeft belang bij de N.V. Rubber en Theekistenfabriek (R.E.T.) Sabang, die een geplaatst kapitaal van ? 500.000 bezat, waarvan zich ? 100.000 in handen der N.V. Zeehaven en Kolenstation Sabang en / 368.000 in die der N. V. Houthandel v.h. P. M. en J. Jongeneel bevond. Op dit kapitaal is het vorige jaar 90 pCt. afgeschreven, zoodat het belang der N.V. Sabang bij de R.E.T. Sabang daalde tot / 10.000. Bovendien ging de fabriek der R.E.T. Sabang in eigendom aan de N.V. Sabang over, die haar weder aan de N.V. R.E.T. Sabang verhuurde. Na de reorganisatie is de omzet van laatstgenoemde belangrijk toegenomen, zoodat mag worden ondersteld, dat het verder bestaan der onder neming thans verzekerd is. Te vermelden valt voorts, dat de N.V. Sabang de in hare onmiddellijke nabijheid liggende terreinen der gelikwideerde N.V. Cultuur Maatschappij Tjot Bah Oe heeft overgenomen. De netto winst steeg in 1925 tot / 758.000 tegen / 700.000 in 1924. Na reserveering van / 95.000 voor diverse belangen (tegen het vorige jaar / 80.000) kon het dividend, gelijk reeds medegedeeld, worden opgevoerd van 15pCt. tot 16pCt. Op terreinen, gebouwen enz. met een kostprijs van ? 3.224.000, is thans in totaal / 2.149.000 afgeschreven, zoodat zij thans nog voor ? l .075.000 te boek staan. De dokken hebben een kostprijs van ? l. 113.000, waarop / 128.000 is afgeschreven, zoodat die thans nog voor / 985.000 op de balans voorkomen. De reserves der vennootschap bedragen thans ruim / 1.280.000 buiten een personeelfonds van / 100.000. Hare financieele positie was bij den aanvang van dit jaar zeer krachtig. In ieder opzicht kan de vennoot schap zich dus in een bevredigenden toestand ver heugen. Ook door het buitenland wordt de uitmuntende outillage, die de haven Sabang aan het scheepsver keer biedt, ten zeerste geroemd, zooals blijkt uit een bijzonder waardeerende beschouwing, die de hoofd redacteur van de Fransche periodiek,, Le Maritime", de heer Henri Moreau, aan Sabang wijdde. Ons land mag dan ook terecht trotsch zijn op het bezit van deze belangrijke haven, die zeer gunstig gelegen is op een der hoofdwegen der internationale scheepvaart, immers op den weg naar het Verre Oosten, en die ongetwijfeld nog een zeer krachtige ontwikkeling te gemoet gaat. BOUWT IN ncr OOSTERPARK BILTMÖVEN INLICHTINGEN VERSTREKT DC DIRECTIE TELEF.INT. N? SCHILDERKUNST DOOR A. PLASSCHAERT Oe Fransche tentoonstellingen te Amsterdam Terwijl een enkel werk van den glashelderen Marquet, of n van Matisse, Mauguin of Guérin niet in staat zijn de zoo geheeten Tegenwoordige Kunst in het Suasso-Museum te redden, of eenigszins dragelijk te maken, is het geval gansch anders gesteld met de tent^instelling der Franschen in het Rijksmuseum. Natuurlijk was dit een gemakkelijker te organiseeren verzameling, want zij, wier werk hier te zien wordt gegeven, waren reeds een tijd geklasseerd, zelfs het publiek geloofde de kenners wel, de strijd over hen, hoe hevig vroeger ook, was uitgevochten; de eens miskenden bleken zij te zijn, wien de eer toekwam van een tijdperk, en van de opvolgende geslachten. Ge kunt niet zeggen, toch, dat deze tentoonstelling voldoende is voor een' volledige kennis, Parijs zou daarvoor moeten dienen !, maar vóór wie op de hoogte zijn en wier gevoel beweeglijk bleef, was er toch meer dan een aangename herinnering, die verlevendigd werd, en was er zelfs, nu en dan, nog een verrassing. Er waren, ik zal de bespreking niet chronologisch houden, de verrassingen van Fragonard, waar de gratie overwonnen werd door een drift uit teederheid ontstaan (50) en waar de eenvoudige gevoelens, de eeuwige, eenvoudiger werden geformuleerd, dan ge van hem zoudt verwachten. -Cézanne kon overtuigen der zijn geweest, maar de groote vrouwefiguur een landschap, een stilleven, konden toch den weg wijzen naar den schilder, wiens werk een natuurlijke eeuwig heid (al is die eeuwigheid op een ander plan!)stil-weg vertoont, en wiens eene stilleven aardscher en meer sonoor van kleur is (No. 6), dan hij geacht werd te kunnen zijn. Van een sterke bekorende aardschheid, waarin de teederheid een volle gloed verwierf, is het werk van Chardin, de stillevenschilder en den schilder van figuur in interieur. Hij moet door zijne wijze van zijn den Hollander zeer vertrouwd blijken, terwijl toch in zijn kleur de andere natie onherroepelijk wordt geconstateerd. De blijvende Corot is er, van de typische stadsgezichten en van de figuren; die van het haast vlietend landschap en de dansen der nymphen, werd door den kijker, terecht niet gezocht. Courbet valt niet mee (een innerlijker toon wenschen wij), Daumier handhaaft zich in zijn rijke en innige kleur, die, gaaf-doorgevoerd, klinkt van leven. Degas heeft portretten, waarvan de nauwkeurige psychologie vergroot wordt door.een nauwkeurige deftige weg van schilderen. Toulouse-Lautrec doet op schriller manier zijn ziel-kennend inzicht waar deeren. Ingres is zinnelijk en nauw-definieerend; Lenain landelijk-plomp; Lorrain een lichtvervulde atmospheer, Manet, een rijk colorist, zwierig in het vrouweportret; Poussin heeft een adel, die in de teekeningen een heviger accent kan krijgen, en die den teederen elegischen Puvis de Chavannes wat bleek doet schijnen, en Watteau's weemoed als haastvrouwelijk doet ervaren. De teekeningen versterken deze opmerkingen soms, soms vullen zij haar aan, en maken haar vollediger door toevoeging van kracht of gratie aan het geschetste beeld. Natuurlijk zijn hier ook schilders, die ge graag zaagt, vergeten, of anderen hadden feller u voor de oogen kunnen zijn gezet (daardoor ontstaat onvolledigheid of wordt een onrechtvaardigheid begaan tegenover het zuivere overzicht of tegenover de persoonlijkheden) maar dat zijn van die dingen, die iedereen bij een keuze kunnen overkomen. De tentoonstelling in het Rijks museum blijft ondanks deze tekortkomingen, dui zend-maal beter en meer bezienswaard dan die in het Stedelijke Museum, want daar is een onrechtvaardig heid tegenover het Fransch genie voortdurend troef; daar is de gegeven inlichting misleidend. In het Rijksmuseum zijn echter werken te zien, die elk, hoe verschillend-geaard, minnaar der schilderkunst een bewondering versterken, een genoegen bereiden, of herinneringen tot een haast tastbaar leven weer opwekken. Het lijkt mij daarom noodzakelijk, dat iedereen, de genoegens daar te genieten, ga genieten. Een gang daarheen is noodzakelijk ! Kunstzaal VAN LIER «NS CSS uut het Pwtkaatoor te Una (N-H.) G\S sva ANTIQUITEITEN OOSTERSCHE KUNST SCHILDERIJEN - NBGERPLASTIEK Dagelijki ook dei Zondags geopend