No, 2567 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND XERK EN STAAT IN MEXICO DOOR DR. JAN ROMEIN Een honderdjarige oorlog VIJF-EN-TW INT IQ jaar na de ontdekking van het eigenlijk Amerika landde de Spaansche verove raar 'Cortex in Mexico om er het rijk der Azteken ?op Mexicanen te veroveren en hun oer-oude beschaving te vernietigen. Weer vijftig jaar nadien werd de In quisitie er ingevoerd, op den voet gevolgd door de Jezuïten, om de regeering van Cortez' opvolgers ?daarbij behulpzaam te zijn en zoo noodig met de oude 'heidensche ook nieuwerwetsche ketterijen uit te roeien, «en taak, waartoe zij ten volle opgewassen bleek: 'drie jaar na haar instelling vierde zij haar eerste autotda-féop den maagdelijken bodem door het verbranden van n-en-twintig pestilente Lutheranen". Sindsdien heerschten feitelijk de priesters en ordegeestelijken in het koninkrijk Nieuw-Spanje, welks Snboorlingen aan den grond gebonden tot schattingen geperst en tot het opbrengen der kerkelijke tienden verplicht werden. Dit duurde tot in de jaren '20 der 'vorige eeuw toen Mexico zich van het Spaansche juk bevrijdde en in 1824 een constitutie aannam naar het -model van die der Vereenigde Staten. En het is van dien tijd ook ongeveer dat de nu in lichterlaaie uitgebroken strijd tusschen Staat en Kerk dateert, wiens karakter, als elders ook, niet ?door de juridisch-theoretische tegenstelling maar door sociale belangentegenstellingen bepaald wordt. Duidelijk trad dit aan den dag bij de constitutie van 1857 toen tot de nationaliseering der kerkelijke goederen werd overgegaan een maatregel over wier billijkheid men verschillend moge oordeelen, maar die zijn historische rechtvaardiging toch zonder moeite ;kan leveren, wanneer men weet, dat naar schatting ?de Katholieke Kerk destijds ongeveer n-derde van tden nationalen rijkdom bezat. Dit zelfde feit echter verklaart ook, dat de grond?wet van '57 een papieren maatregel bleef, want een ^organisatie, die in het land zelf reeds over een zoo tformidabele macht beschikt en die bovendien, zooals ? het geval is, gesteund wordt n door het over-overigroote deel der inwoners volkstellingen wezen uit »dat ruim 99 pCt. der bevolking katholiek is n ? door.haar internationale verbindingen op hulp van ib'uiten kan rekenen, wordt men met geen wetsbepalingen de baas. Zoo is het dan ook gekomen, dat onder het straffe ? en reactionnaire bewind van Profiiio Diaz, die van 1884 tot 1910 toe aan n stuk president was, de katholieke kerk er in slaagde het verloren terrein zoo ; goed als te herwinnen en, zij het inverhulder vorm, haar heerschappij uit de koloniale periode te her«overen. In. 1917 voigde^daarop de reactie onder de regeering van Carranza. De tijen aangenomen grondwet be paalde, dat het lager-onderwijs, openbaar of niet, wereldlijk moest zijn^en dat alle niet-openbare scholen . onder toezicht der regesring zouden staan dat verder .alle godsdienst vrij zou .zijn, voorzoover zijn oef ening 'niet tegen de landswetten indruischte en dat het i .huwelijk een burgerlijk contract was. Bovendien ? (?en daarmee gaan deze bepalingen uit boven wat andere staten der kerk in den loop der eeuwen hebben ..afgedwongen : geen priester of kerkelijke functio: naris mocht, een school oprichten of besturen, geen '-contract ? mocht gesloten, dat de vrijheid van een ; burger belemmerde (tegen de orden gericht), de staat ."kon het aantal priesters beperken naar verhouding ? der bevolking, terwijl alleen geboren Mexicanen ker: kelijke ambten mochten bekleeden en een religieus ^orgaan zich met politiek niet mocht inlaten. Het zijn deze grondwettelijke bepalingen voor wier 'doorzetting de revolutionnair-radicale regeering van .president Calles opkomt, het zijn deze bepalingen die een apostolisch schrijven van Februari j.l. ge wraakt heeft en waartegen sinds dien het openlijk verzet der Mexicaansche aartsbisschoppen, bisschoptpen en geloovigen gevoerd wordt. De regeering wenschte echter niet te wijken. Nog den 4den Juni schreef Calles een der aartsbisschoppen: ik wensch te, dat gij, nu en altijd begrijpen zoudt, dat geen agitatie, hetzij binnen- of buitenslands de plan nen der regeering kan veran deren" en 3 Juli kwam het regeerings besluit af, waarbij op nieuw alle kerken 's lands eigen dom verklaard, de orden ont bonden, het dragen der priesterkleeding buiten de kerken ver boden en zware straffen op overtreding gesteld werden en uitgevoerd: de dezer dagen in de gevangenis als martelaar ge storven bisschop van Huejutla heeft het ondervonden. De Kerk harerzijds antwoordde daarop met haar grofste geschut: het sinds het begin der 17de eeuw in het historisch arsenaal opge borgen interdict, d.w.z. de stop zetting van alle kerkelijke plech tigheden, ditmaal niet o politieke fijngevoeligheid van het Vaticaan rechtstreeks van den paus, maar van de Mexicaansche geestelijkheid uitgaande met de sanctie van den Heiligen Vader. l Augustus is het ingegaan. Sinds dien datum is de strijd in vollen gang, door de regeering met troepen, deportatie en arres tatie, door de kerk met interdict, boycot en samenzwering gevoerd en, zou zij kunnen, eveneens met de wapenen, getuige het protest van de ridders van Columbus" een katholieke organisatie in de Ver. Staten tegen het ver bod harer regeering van wapenuitvoer naar Mexico. En hoe de afloop zal zijn van den verbitter den strijd, waarin aan beide zijden de dooden reeds bij tien tallen zijn te tellen, is moeilijk te voorzien. De Kerk heeft macht. Niet alleen de beminde geloovigen" maar alles wat bij het behoud van het verleden belang heeft kiest voor haar partij, in de eerste plaats de grootgrondbezit ters, die haar steunenom dezelfde reden als de Duitsche bisschoppen hen steunden, die zich verzetten tegen de onteigening der Duitsche vorsten: vrees voor eigen, op denzelfden rechtsgrond gebaseerd bezit. In de tweede plaats de bankiers en de in Mexico zoo machtige Noord-Amerikaansche invloeden die met leede oogen de nationalistische politiek van Calles zien en hem liever zagen verdwijnen. De staat steunt naar het schijnt op het grootste gedeelte van het leger al doet het bericht omtrent het ontslag van een 1000-tal officieren anders ver moeden ; op de industrie-arbeiders, wier federatie een ander-half millioen leden telt, waaronder echter eveneens een strooming schijnt te zijn, die het voor het voorvaderlijk geloof en daarmee voor de Kerk wil opnemen en tenslotte op dat gedeelte der bevolking wat zich met de confiscatie der kerkgoederen blijvende voordeelen toedenkt. De kansen zijn ongelijk. Een bemiddelingsaan bod van de Kerk, dat op een plebisciet wil aan sturen werd afgeslagen. Aartsbisschop Vera y Zuria van Puebla heeft intusschen nieuwe voorstellen gedaan. De prelaat vraagt, dat president Calles de antigodsdienstige maatregelen zal opschorten, tot de bijeenkomst van het congres en spreekt de hoop uit, dat het congres minder strenge maatregelen zal vaststellen. Het episcopaat heeft voorts, op een tenlaste legging, een verklaring gepubliceerd, waarin wordt ontkend, dat de Katholieken niet loyaal zouden zijn en gezegd wordt, dat, zoo Mexico in een oorlog SPANJE'S ZETEL IN DEN VOLKENBOND Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek Primo de Rivera herhaalt den eisch van een perma nenten zetel in den Raad van den Volkenbond. Hij verklaart, dat Spanje's hardnekkige eisch van een zetel voortkomt uit zuiver idealisme en liefde voor den vrede en dat zijn verlangen om onder de groqte mogendheden te worden opgenomen is geworteld in zijn SpaanschAmerikaansche beschaving. JE GELD OF JE LEVEN! met andere landen zou worden gewikkeld, de Mexi caansche Katholieken hun loysalen steun zouden verleenen. Het wapen van Mexico vertoont een adelaar met zijn ne poot op het achtereind, met zijn bek vlak achter den kop van een slang. De adelaar is het sym bool der natie of, juister, van wat bezig schijnt een natie te worden. Maar de slang? Wij weten dat de Katholieke Kerk zeer wel kan varen daar, waar zij niet, als in Mexico, het volle pond eischt en een invloedsfeer behouden wil, die in de Middeleeuwen haar goed recht, maar sindsdien overal is ingekort. Doch tenslotte weten wij ook, dat de Katholieke Kerk nergens ook maar een van haar pretenties heeft .laten vallen, dan gedwongen. VAN NELLE'S TABAK KWAÜITEIT ALOM VERKRUGBAAR