DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2569 BIJKQMSTIGHEDEN DOOR ANNIE SALOMONS T Mi EU WE SV'STEE CCXXXII T K herinner me, dat jaren geleden K * een ? jeugdig professor tegen me zei, dat wij, groote-stads-bewoners, _ geen idee hadden van de enorme cultuur' waarde van de kerken in een dorp of in een afgelegen streek. ,-j Het woord was in zijn dieperen zin ,'v onbegrepen aan me voorbijgegaan, tot ^het hier, in deze kleine Indische stad, 'ineens levend voor me werd. Want wie 1 .midden in een centrum van beschaving en kunstzin woont, heeft iederen dag honderd mogelijkheden voor Het grijpen om zijn hang naar dat, wat de stoffelijke wereld niet geven kan, zijn honger naar ? iets boven het daaglijksche, tijdelijke uit, te stillen. De opvatting, dat de schouwburgen en de concertzalen de kerken doen leegloopen, moge niet waar zijn in dezen zin, dat ze de menschen tot zonde en wuftheid aanzetten, maar langs den tegenovergestelden weg is het effect toch dikwijls vrijwel hetzelfde; . omdat de moderne, verdwaalde, hunke" rende mensch, die in het wilde weg naar stichting en verheffing zoekt, zijn vol doening gemakkelijker (zoo al minder ? Wijvend) vindt bij het aanhooren van de negende symphonie van Beethoven of bij een lezing over Tagore, dan in een kerk, waar niemand zich speciaal inspant om hem aangenaam te zijn. Maar nu we hier, in deze stad van snellen groei en verbazingwekkende energie zijn aangeland, nu zijn er geen zijweggetjes- meer te bewandelen om dien honger naar de eeuwige dingen af -te leiden. De muziek, de tooneelvoor4 stellingen, die ons hier worden geboden, zullen ons uiterst zelden verblinden t<it ?de hoop, dat in die richting onze redding is te zoeken. Het leven is hier fqrsch, gezond en materialistisch en er blijft ?ons niets anders, dat naar boven wijst, dan de kerken. Wonderlijke sensatie: men is de halve aardbol omgevaren, en daar klinkt het' zelfde gezang als bij ons thuis"; we zouden zóó kunnen invallen en mee zingen; de priester draagt dezelfde gewaden en de kleine, bruine misdie naars maken dezelfde gebaren. Maar als we in het kleine gebouwtje rondzien, is er toch wel veel, dat anders is dan thuis: daar zitten de Chineesche vrouwtjes, in hun correcte dracht van lange zwart zijden broek en recht wit baadje; hun voetjes als van een kind in witte schoentjes, en in het glad gekapte haar een witte bloem. Ze hebben bijna altijd een paar heel jonge kinderen bij zich, met snuggere spleetoogjes, en de mannen in hun wat te wijde kleeren zitten onbeweeglijk aandachtig, als er in het Chineesch wordt gepreekt. Dan zijn er de Klingenvrouwen met haar prachtige, donkere oogen en haar zwarte, krullige haar. Zwaar met goud behangen, in losse, witte gewaden, met een witten sluier over het hoof d, schrijden ze als vorstinnen door de kerk, en wie ooit eert Kling heeft zien knielen en bidden, weet niet meer zoo zeker, of ze in den hemel de Europeanen ook wel boven aan de lijst zullen zetten. Hoe wordt «r niet gephilosop'heerd en geëxperimenteerd om de verhouding der verschillende rassen te regelen: is men KLEINE MEUBELEN IN EIKENHOUT-PRIMA UITGEVOERD- IN ELKE GEWENSCHTE KLEUR ONTWERP W.PENAAT METZ6C2 LIBERTY AGENCV al te ethisch", dan wordt men door een Oosterling spoedig misverstaan, zooals de anecdote leert over de hoog geplaatste ethische dame, die haar huisjongen, toen hij ziek was, zelf bloemen ging brengen. Ze is stapelgek op me", was de eenige verklaring, die hij voor haar handelwijze wist te be denken. Is men echter al te zeer de heerscher, de despoot, dan kwetst men niet alleen het groeiende zelfbewustzijn van den inboorling, maar erger het eigen geweten, dat met die harde verhouding toch eigenlijk geen vrede meer heeft. In de kerk zijn al deze problemen spelenderwijs opgelost; daar knielt de Chinees naast den Indo-Europeaan, de verworpen Kling naast den volbloed Hollander, en niemand vraagt, of hier ook aan eenige waardigheid te kort gedaan kan worden', omdat we allemaal niets dan Qods kinderen zijn; hier loopen de kleine Batak-kindertjes met dezelfde kaars in de hand, als de hoofd administrateur, die op zijn onderneming als een koning wordt geëerd, en het Laudate Dominum omnes gentes" 1) wordt in een bestek van enkele vierkante meters tot de meest letterlijke waarheid. Maar nu zal menig ruim denkend, modern mensch er zich over opwinden, dat wij toch eigenlijk geen recht hebben 'onze godsdienstige overtuiging aan een ander volk op te dringen; dat ieder toch zijn eigen voorouderlijke gebruiken moest kunnen behouden, enz. Ik vind het altijd wat vreemd, dat die ijver voor zedelijke vrijheid pas bij de religie begint; dat we zonder scrupules den iniander onze wijze van werken, ons streven naar winstbejag, onze opvattingen omtrent recht en wet hebben opgedrongen; dat we hem zelfs onze drinkgewoonten, hebben geleerd; maar dat we pas, als het er om gaat, hem het beste te brengen, dat de Westersche cultuur te geven heeft, het Christendom, onzeker worden, of dat eigenlijk wel mag. Maar heeft men er eigenlijk eenig denkbeeld van, wat voor soort geloof" het Christendom dacht te vervangen? Denkt men wezenlijk, dat een Kling zich zoo plezierig voelt bij zijn leer van booze geesten, die den mensch belagen; zoodat laatst, toen bij het omhakken van een boom een man dood gevallen was, niemand meer te bewegen was om er in te gaan, omdat die boom behekst was, en ze met huilen en jammeren den booze trachtten te verjagen Voor zulke gekwelde zielen, altijd bevreesd voor een streek van een ver toornden geest, is een religie, waar de nadruk op de vaderlijke liefde wordt gelegd, een bevrijding. Is men nu nog bang, dat de heilig heid" van den godsdienst schade zal worden gedaan, omdat zulke primitieve zielen het eigenlijke toch nooit begrijpen kunnen en al hun bijgeloof in het nieuwe geloof meebrengen? Ik zou jouw mond maar houden", zei het kibbelende, kleine meisje tegen haar broertje.Wie is er in ons beschaafde, ontwikkelde land heelemaal vrij van afschuw voor het getal dertien, van angst voor den Vrijdag, voor een schilderij, die naar beneden is gevallen, voor een spin in den ochtend, een be grafenis, die voorbij komt, een droom, een voorspelling.-...? En zou er van den hemel uit gezien wel mér verschil zijn tusschen het begrip van God van een dr. theologiae en een Dajakker, dan voor ons tusschen het eene grasje en het andere? Behalve misschien in hoogmoedigheid. En toch, Thomas a Kempis houdt niet'op ons te verzekeren: Quid prodest tibi alta de Trinitate disputare si careas humilitate, unde displiceas Trinitati" 2). 1) Laat alle volksstammen den Heer prijzen. 2) Wat baat het u, of ge al diepzinnig over de Drievuldigheid kunt redetwisten, als ge te kort schiet in nederigheid en daardoor de Drievuldigheid mishaagt? CENTRALE VERWARMINGEN JKE RADIATDREM = DE KETEL E /ULKACHl HERINGA ^WUTHRICH HAARLEM. TEL! 1966 DEN HAAG. TEL.FM 10. AMSTERDAM. TEL 13 DE 25 MODELKAMER/ VAN EOO/ïttBök ZUN VTEED/IE BEZICHTIGEN N. V. PAERELS AMSTERDAM C O MPLE TE AL eubi leering jBeiimmenngen Rokin 128, Tel. 44541 TABAK vT Extra Complete Badkamer van af f 285.?. Prima drukautomaat, Bad, Kranen, Bidet, Waschtafel met marmer en spiegel. G, J, DE KONING S ZOON Keizersgracht 447, A'dam Spoor's W. A. Spoor Jr., Culemborg1. OVERHEMDEN NAAR MAAT FR. SINEMUS 20 Leidschestraat 22 - Amsterdam Cliché's Van Leer Amsterdam DEN HAAG PIANO ^.ORGELS Boekhorsrj.tr 149. Telef: 13051. COMMISSARIS van kleinere, soliede, te Amst. gevestigde Ass. Mij. wenscht om gezondheidsreden, behoudens goedk.Alg.Verg., dezefunctie annex beperkt bedrag niet volgest. aandeelen over te doen aan Heer van standing. Br. lett. A. N. Bur. v. d. blad. LIPS & PETERS Vraagt Catalogus met prijzen DORDT PEEK& CLOPPENBURG