16 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 25", 2 t REVOLUTIE-VREES Pantserkruiser Potemkin' E f j!m is de revolutie want zij beteekent in het proces der eeuwige wedergeboorte dat ook het geestelijk leven beheerscht, voor onzen tijd het eigen, logische uitdrukkings middel, hetwelk iedere cul tuurperiode zich op haar beurt weet te scheppen. Meer dan de Nibelungen" meer dan de Caligari" is de Potemkin"-film de draagster van deze vernieuwing brengt zij de totale umwertung" van verouderde doctrines en kunstbegrip pen. Zoowel Lang als Wiene richtten zich nog tot de klassieke schoonheidsleer: zij brachten het offer der picturale compositie en der fraaie plastiek de Potemkin' versmaadt deze verzachtende om standigheden". Zij gebruikt de techniek van de film onverholen, met de volkomeu erkenning van haar photogeen karakter?zonderaesthetischeverfraaiing zonder litteraire bijgedachte. Zij vertelt een histo risch fragment uit ons tijdvak van staal en beton, in de taal van het neutrale, preciese apparaat en het resultaat is alle orthodoxe formules ten spijt van een barbaarsche, verbijsterende schoonheid. Zoo moest uit den kosmos van den RadioAether het epos der Mechanica geboren worden. Manet heeft het reeds gezegd: Kunst is het directe handschrift van het Leven".?? en niets is onzinniger dan het heldendicht der Machine te willen neerschrij ven met een ganzenveder. Potemkin" heeft geen intrige, geen liefdeshistorie, ? geen held en geen tendenz. Ook geen tendenz want het muiterij-gegeven, dat buiten zijn locale sfeer alle propagandistische beteekenis verliest, is slechts een toevallige uiting van het eeuwenoude verschijnsel: Der Mensch in seinem Wahn ! Het is deze Schrecklichste von Allen," welke hier zijn dolzinnigen vernietigings-drang uitviert, met behulp van de Machine, het vreeselijk werk zijner handen. Hoeveel kunste naars heeft het onderwerp in zijn huiveringwekkende grootheid reeds aangetrokken op hoeveel wijzen is het in kunst weergegeven hoeveel cultuurperi oden heeft het bevrucht en tot baren gedrongen! En thans is de beurt aan onzen tijd om op zijn wijze, met zijn middelen, te getuigen van het smartelijk mysterie: Liefde?Hartstocht?Haat. Nu is het verwonderlijk moeilijk, de hedendaagsche kunstzinnigheid aan het verstand te brengen, dat een drama uit de wereld der motoren en der electriciteit, een andere taal, een andere techniek vraagt, dan een Dante of een Rembrandt gebruikten. Het in schoone oude vormen versteende conservatisme de'zoete, maar steriele liefde tot het verleden, blijken machtiger dan het gezond verstand en normale artistieke intuïtie. Wat noodig is, is de Daad de simpele, sterke Daad, die onaandoenlijk voor forma listische bezwaren en aesthetisch getheoretiseer, zal bewijzen, dat de ontkenning en verachting van den eigen tijd moet uitloopen op dood en zelfvernietiging. Het is deze Daad, die den grooten ommekeer brengt.... hetzij als Contrat Social" hetzij als Pelleas"muziek hetzij als ,,Potemkin"-film. Het is zeer moeilijk, de ,,Potemkin"-fUm als artis tiek verschijnsel te benaderen.Gelijk gezegd, mist zij de picturale en compositaire kwaliteiten, die de groote film-kunstwerken van den laatsten tijd voor ons conventioneel schoonheidsgevoel aanvaardbaar en vertrouwd maakten. Zij ontbeert zelfs de bizarrerie, de excentriciteit, die van oudsher de snobs impo neerden. Oppervlakkig beschouwd is het neutrale fotografie?cinematografische reportage van een ge fingeerd gebeuren. Maar het merkwaardige is, dat deze fotografische bewegende beelden van empirische gegevens, in hun onderling verband, de sterke schoonheids-ontroering geven van het Kunstwerk. Dit is de groote revolutionaire beteekenis van de Potem kin" dat zij het apparaat geen geweld aandoet en met volkomen erkenning van zijn objectief en mecha nisch karakter tot schoonheid weet te geraken. Wil dit alles zeggen, dat de fotografische opnamen maar luk-raak zijn geschied, zuiver en alleen om hun feitelijke beteekenis? Niets is minder waar! Voor den cinegrafist gold de opgave, in de natuur, in de realiteit het fotografisch sujet te kiezen, dat in tonaliteit, rhythme en compositie, beantwoordt aan het beeld, dat de kunstenaar bij de innerlijke schouwing van het drama voor zich had. Het behoeft hier niet de vraag te zijn, of het moeilijker of eenvou diger is dan het weergeven eener vooraf geconstru eerde werkelijkheid, gelijk bij de Nibelungen" geschiedde vast staat, dat het zuiverder en daar door artistiek-sterker is. Het is de doorvoering van deze mechanische objec tiviteit, in de reproductie, zoowel als in den scenischen en dramatischen bouw, welke het werk zijn grandiosen stijl verleent. Wat de dramatische constructie aangaat, is het hier het Gebeuren de kinetische roes, die ons meesleept. De muiterij aan boord van een oorlogsschip een gegeven, dat ons reeds in honderden avonturenfilms" is opgedischt en dat ons kouder liet, naarmate het mooier" was ontwikkelt thans in haar nuchtere preciese waarneming een dramatische spanning, die volkomen nieuw is. Hier geen pakkende scènes a faire, geen psychologische verwikkelingen er is geen tijd voor. Alles gaat snel, beknopt en direct in zijn werk en het is een wonder, zoo diep als deze ' taal der uiterste zakelijkheid en rapiditeit in onze zielen doordringt. Het drama is gezien en weerge geven met den synthetischen, alomtegenwoordigen blik van den modernen mensch, uit het tijdperk der radiotelegrafie. Volkomen in harmonie hiermee is de scenische bouw. Met feilloo/e intuïtie heeft de filmdichter Gegrepen, dat het epopée der Universaliteit en Uiter ste Beweeglijkheid niet kon worden weergegeven in de ver-beelding van het atelier- of studeerkamer product. Wij aanschouwen het drama niet wij belevn het! De evenwichtige, bezonken uitdrukkings wijze van den verhaler heeft plaats gemaakt voor de hartstochtelijk afgebeten taal van den reporter. Van een oproer aan boord worden felle, pregnante flitsen gegeven: een door woede en smart verwrongen gelaat, dat voorbij de lens jaagt een in doodsstrijd samengekrampte vuist trampelende voeten.... plotse ling afgewisseld door n massa-gevecht, dat het geheele voordek van het schip bestrijkt. Het is alsof de operateur, temidden van de strijdenden heen en weer geslingerd, zijn camera richt, waarheen hij kan in haastige, heete begeerte om zooveel mogelijk van het grootsche en verschrikkelijke gebeuren vast te leggen. En alles is belangrijk alles verkrijgt een tragisch-demonische beteekenis: de doodsstrijd van een mensch, zoo goed als de stampende zuigers in de machinekamer of het lorgnet van den in zee geworpen scheepsdokter, dat als een armzalige trofee in het want is blijven hangen. En het eeuwige liet groote wonder der kunstschepping, voltrekt zich opnieuw voor onze oogen: deze wreed-nuchtere, objectieve notities groeien bij den toeschouwer tot diepe ont roering tot machtige schoonheid tot kunst! gevreesde fantoom-schip ontredderd en tot ondergang, gedoemd met man 'en muis ! Het is geen Revolutie, die eenige regeering vermag te'weren het is de cultuur-zelf, die zich omwentelt, om het gelaat te keeren naar het licht van een nieuwea dag! Naar aller heeren landen wordt de alarm-kreet* doorgegeven: Weest op uw hoede de Potemkin" komt!" Benauwde burgemeesters angstige paedagogen verontruste ministers alles, wat zich voor de maatschappelijke orde en de juiste hand having der politie-verordeningen verantwoordelijk voelt, loopt te hoop, paraplu-zwaaiend en vuistenballend en keert zich tegen het groote onbekende gevaar, dat opdoemt aan den horizon, in de gedaante van een modernen pantserkruiser. Ook ten onzent heeft de komst van het Russische filmwerk een heftige beroering te weeggebracht. Onnoodige vrees.... ,.Lieb V'aterland, kannst ruhig sein !" De Potemkin" zal aan ons voorbijglijden sereen en stil in haar stalen geweld. De nerveuze autoriteiten kunnen zich de perels var. het voorhoofd wisschen: geen haar zal aan het off ideële Gezag gekrenkt worden. En toch zal met dit werk de Revolutie over ons zijn heengegaan machtiger en vollediger, naarmate zij zie h zwijgend en geruischloos volt rekt. Want de Knjas Potemkin", die waarschijnlijk tegen de bedoeling van haar Sovjet-exploitanten het politieke en crimineele wetsbestel der Westersche landen onaangetast laat, richt een hopeloozc verwoesting aan in de ge schreven en ongeschreven code onzer conservatieve aesthetiek. De brave en bedaagde fregatten Officieele Kunst" en Schoon Verleden" worden door het Fairbanks De drie musketiers". Tuschinsky Deze Fairbanks is niet 7.00 voortreffelijk als ,,De dief van Bagdad" of Robin Hood". Het gegeven is te Fransen, om door anderen dan Franscherïaange kund te worden. Eenige jaren geleden is hetzelfde onderwerp behandeld door -- ik meen Pathé. Het was te lang (vier of zes episoden!), het miste de geweldige technische kwaliteiten der Fairbanks-film,. het ontbeerde een filmspeler van Fairbanks kracht maar het bezat n ding: ... .panache! Fairbanks' D'Artagran" is sportief en geestig, maar niet heroiek. De goddelijke Qasconsche bluf, met zijn edelmoedigheid, grandezza en bravour is geen kwestie van talent het is een kwestie van ras. Met dit voorbehoud, is de film een genot om te zien. Hoe kan het ook anders ! Doug is Doug d.w.z. Mannelijkheid, Gezondheid, Eenvoud, Vaart. Dat is het wat dezen acteur frisch en jong houdt, naast den ziekelijken, vroeg verwelkten roem der Amerikaansche society-spelers. Zijn aantrekkelijkheid isdoor en door mannelijk en gezond, omdat hij er nimmer mee coquetteert. Zijn vroolijkheid is aanstekelijk,. omdat zij echt is. Zijn tempois meeslepend, omdat het bij zijn temperament hoort. Zoo is iedere nieuwe Fairbanks-film een verkwikking tusschen veel, dat valsch» of voos of gekunsteld is. Welkom Doug! KAMEROPENING Ten derden maal komt nu de Dinsdag in zicht, in den lijdzamen loop van September: de dageraad gloort en de kimmen zijn licht, en de morgenlucht prikkelt als gember! De gansche provincie, de steden incluis, door 'f vooruitzicht verlangend en hopend, fijgf op naar het Binnenhof, 'f Ridderlijk Huis, waar de Kamer zal worden geopend! Ministers bekijken die Kamer aan 'f Plein, alsof 't wel de kamer van Blauwbaard kon zijn ! De herfst is nabij, want het loover vergeelt, en al schraler verschrompelt hef lommer: t Is uit met de zeeslang, zoomee met de teelt van de journalistieke komkommer! Nu komen de kijkers naar t hart van Den Haag, en het werkeloos wachten zij sloopend, de drommen getroosten t zich willig en graag, want de Kamer zal worden geopend! Het wezen dier Kamer is hoog/ijk mistiek: ze leent zich voor toekomst- en Kamermuziek f De duizenden stroomen nieuwsgierig bijeen, hetzij rijdend of varend of loopend: ze wachten geduldig, en wijken doet geen, want de Kamer zal worden geopend.' En a/s straks de Kamer geopend zal zi/'n, schoon geen slot en geen sleutel fungeerde, ver/aten de drommen voldaan het festijn, dat den Wintertijd inaugureerde! Slechts vraag je straks, als je de sprekerlijsf leest; Hoe is ooit zoo n Kamer ,,gesloten geweest!" KUMGKA 1\OSAL1S CHAMPAGNE EXTRA D UMIN Y Agence: Comptoir des Pays-Bas et de Paris, La Haye