No. 2586 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 19 *7 EER goed herinner ik mij, dat ?^ reizen mij eens de grootste geluk zaligheid scheen. Het buitenland" was het aardsche paradijs. Een trein met een verlokkende bestemming: München, Weenen, Bazel, Lugano, of de kleurige reclame-biljetten van verre badplaatsen verstoorden dagen lang mijn innerlijk evenwicht. Dan strekte zich in mij een hartstochtelijk, poëtisch-weemoedig ver langen naar het ondoorgrondelijk geluk van de bergen te zien en de blauwe zee en de vreemde, zuidelijke volkeren. En in weerwil van de ontgoocheling der jaren blijft iets van dat wonderlijk zielsver langen, van die ongerijmde hoop, dat het dichterlijk, romantisch heil moet schui len in al die landen met wonderwerkende namen. Het was een jeugddroom, die ik ging verwezenlijken, toen ik naar Boedapest reisde met mijn vriend Kees van der Wil ligen, ingenieur van Weg en Werken" der Nederlandsche Spoorwegen, die in de Hongaarsche hoofdstad de een of andere technische aangelegenheid moest onder zoeken of bespreken. Hij behoort tot het slag van menschen, die een ongezonde, maar oprechte belangstelling hebben voor dwarsliggers en spoorstaven, baksteenen en beton; dies was hij een alles zins bevredigende reismakker. Spoedig na onze aankomst ging hij zijn zaken afdoen terwijl ik met klimmende geestdrift door de prachtige stad zwierf. Om zeven uur ontmoetten wij elkaar in den tuin van een groot restaurant, waar wij onder hooge boomen, bij het licht van kleine lampen met roode kapjes een exotischen maaltijd aten van louter Hongaarsche spijzen. Het werd een heugende ervaring. Rondom was de mondaine sfeer van lachende en praten de menschen aan de witgedekte tafeltjes, het geklik van borden en tafelgerei, het openen van wijnflesschen, het roepen van bestellingen. Op den achtergrond, onder de duistere festoenen van neerhangende acacia-takken, kwam een nocturne in blauw en goud te zien, zooals Whistler lief had: het breede vlak, (overspannen door het rank skelet van een hangbrug), het donkere vlak van den Donau, waar op schimmig witte stoombooten voeren met slangelende, sprankelende weer kaatsing van violette en groene seinlichten. Achter het water verrees het sprook je van den opglooienden gindschen oever, bebouwd met steeds hooger geplaatste huizenrijen pinkend met honderden klei ne lichten. Alles overwelfd door den zoelen avondhemel vol bleeke zomersterren. Er was geen plaats te krijgen in de nótels en er was geen plaats meer in de dependances, maar de vooruitziende zakelijkheid van mijn reisgezel had be werkt, dat wij overnachten konden in wat mij in het donker een vervallen paleis leek. Mij werd door een ouden man, die Duitsch sprak, een ruime salon toe gewezen, waar een sjofel ledikant stond en Kees moest slapen onder de verschoten troonhemel van een statie-bed in een -zaak -Ik sHep uitstekendr maar Kees GEESTESBEZWERING DOOR FRITS HOPMAN met teekeningen voor de Groene Amsterdammer", door J. W. Bloem kwam den volgenden mcrgen laat aan het ontbijt en zag er moe en somber uit. Hij stelde zich tevreden met droog brood en een kop thee, ofschoon ik hem met warmte mijn menu aanbeval, te weten: spiegel eieren, opgediend in een geslepen glas op hoogen voet, warme luxe broodjes met nooit volprezen boter, koffie met room in een tumbler en de morgen-uitgave van de Pester Lloyd. Ik geloof, dat mijn maag van streek is," zei Kees rouwig. Zeker de steur met die pikante saus, heb ik al gedacht." De waarachtig zedelijk voelende mensen" antwoordde ik weet niet, dat hij een maag heeft." Nou, in ieder geval heb ik belabberd geslapen. Nachtmerrie en zoo. Heb jij wel eens een nachtmerrie gehad?" Natuurlijk. Behoort bij een vrijzinni ge opvoeding, net als Hegel en de saxophoon." Nou, het was vrij bar. Ik ben vier keer wakker geworden en telkens moest ik vechten om klaar wakker te worden. Ik droomde, dat ik wakker was en toch sliep ik nog zoowat. Ik wist, dat ik in dat idiote bed lag en ik zag de boel om mij heen en iedere keer kwam het weer terug.'" Kwam wat terug? Probeer die harde broodjes, zeg. Een droom van bakkers kunst!" Je weet, dat ik niks moet hebben van spoken en zulke nonsens." Ik weet het. Maar wat ik zeggen wil, die Hongaarsche boter".... Nou, natuurlijk: het was non sens, maar telkens als ik martelde om wakker te worden, zag ik.... maar je moet mij niet uitlachen".. .. Waarde heer, ik ben van mijn burger- school-jaren af een waar hei dzoeker." Klets ! Je bent een fantast! Maar ik zag dan tegen de muur, rechts van de deur een soldaat, die aan een kruis was gespijkerd, onderste boven, nota bene, en op de grond lag een zwarte gedaante. Griezelig, zeg ik je! En als ik goed wakker was en ging kijken met een kaars, dan was er niks, natuurlijk. Maar ik ben er kapot van." Al mijn luchtigheid was in n slag verdwenen. Kees heeft geen fantasie genoeg zelfs voor een verjaarbrief. Ik z^u gelachen hebben om gesluierde ge stalten, ijzigen windtocht, zuchten, snikken en al de geijkte paraphernaliën van geestverschijningen. Maar dit bizar verhaal moest waarheid zijn, gruwelijke waarheid. Ik beken, dat ik koud werd van angst. Wij zwegen een poos beduusd. Nou", zei ik, het zal wel je maag zijn, zooals je zegt. Wij zullen vandaag sober leven en vannacht zul je je schade wel inhalen." Maar niet in die kamer. Ga jij er maar slapen. Net wat voor jou. Je slaat er misschien weer een van je drie-stuiver verhalen uit." Wij gingen dien morgen naar het Museum van schoone kunsten. KeeS stond er op, om mij te vergezellen;, hij wilde niet alleen blijven. Ik vrees^ echter, dat ik niet onderhoudend ge-r weest ben. Het gebeurt een menschmaar zelden te worden losgelaten in eertverzameling van kunstwerken, die geheel nieuw voor hem zijn, of die hij hoogstensuit reproducties kent. De literator in mij begon indrukken te ontleden, te vergelijken en te groepeeren; ook te zoeken naar beginselen. Het meest werd ik getroffen door een school van zeer knappe realisten realisten van het atelier, wel te verstaan. Zij warens vertegenwoordigd door groote doeken! met geschiedkundige of folkloristische voorstellingen: een terechtstelling, een boetedoend vorst, een lazaret met stervende soldaten, een aanval van wol ven op een slee, een krankzinnige in een kerker, een begrafenis in de bergen. Het waren louter romantische onder werpen, dingen om als groote staalgravures in een ouderwetsch salon te hangen, maar met volmaakte techniek tot een bijna beangstigende werkelijk heid gebracht. Overal voelde ik een ontwijkende maar onmiskenbare bovenaardsche sfeer, het ontredderend gevoel van dreigend, maar verholen onheil of bovenzinnelijken rouw; gevoelens, die soms teruggebracht konden worden tot het wild opfladderen van een rouw floers, het rosse licht van kaarsen om een doodsbaar in het open grijze dag licht, of de droomverzadigde oogen van een vrouwegelaat, of de onbedoelde symboliek van een alledaagsch hand gebaar. Ik had juist bij mij zelf uitge maakt, dat Munkacsy niettegenstaande zijn prachtig schilderstalent een vul gaire en theatrale ziel was en dat wij, westerlingen, Benczur schromelijk heb ben miskend, toen Kees, die zijn troost had gezocht bij de portretten van grondig gedecolleteerde dames in de volgende zaal, een schreeuw gaf. Ik schrok en liep naar hem toe. Hij stond voor een groot schilderij, dat een Hongaarsch edelman voorstelde in rijke statie-kleederdracht. Hij droeg een granaatroode tuniek niet breede gouden tressen over de borst en uitvoerige chevrons op de mouwen. Om de schou ders was een korte mantel geslagen, bontomboord. Een witte spanbroek kleedde de stevige dijen boven gelakte kaplaarzen. De schilder had zijn talent gewijd aan de kleinste onderdeelen: de fijne aigrette op de donkere muts, de glimlichten der orden. ,ejj kruise-n, de fonkelende juweelen op het ..sabelg^vest. Kees wees naar het ''do'é'K ~ rrfe? eefi trillenden vinger. ? ^j «« j^ [ Ik weet het in*eeïS," 2ëf fcyjj heft was geen soldaat." -;! Wat hprlaul. jaJl'.-.yjaiftg.-j^. .ftnthllt'vr