N&2593" DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 B IJ DEN DOOD VAN DR. D. F. SCHEURLEER DR. D. F. SCHEURLEER MUZIEK DOOR CONSTANT VAN WESSEM Jan Smeterlin P". EN weldadige verrassing, zulk een concert als *-? dit Zaterdagavond van den Poolschen pianist Jan Smeterlin ! Wij hadden hem reeds sinds zijn eerste optreden, twee jaar geleden, hier te lande, met stijgen de belangstelling gevolgd, voelend dat deze kunste naar over kwaliteiten beschikt, die ten slotte de eenige zijn, die ons werkelijk voldoen: de macht om ont roering te wekken door zijn spel. Verbazing, intellectueelëbewondering, geestdrift voor bravour en spor tieve zekerheid, het blijven ten opzichte van een kunst prestatie allemaal trapsgewijze appreciaties, die ons ten slotte toch nog niets brengen als zij onze aandoenin gen niet kunnen doen culmineeren in dat ne: ont roering. Nu wil ik dit woord ontroering vooral ruim genomen hebben. Ik houd niet van die gezicht in de handen-menschen opBalestrieri's Beethoven-sonate" die als het ware gebukt gaan onder hun eigene rnst: Wat ons ontroert kan evengoed licht, feestelijk, liefelijk en glanzend zijn en hoeft met op dramatische wijze ons diepste binnenste ,,te schokken". De ontroering is een aandoening die over ons .komt op de wijze, dat tijd en ruimte, muziek en musicus voor ons verdwijnen en er een stem" te spreken aanvangt, een wezen" zich laat vernemen, waarnaar wij niet meer anders dan geboeid en van onze eigen tusschenpersoon" bevrijd kunnen luisteren. Wij weten dan niets meer te vertellen dan dat het prachtig" was, maar in onze herinnering houden wij er des te meer van bewaard. Dachten wij nog aan Brahms en dat diens Paganinivaria_ties eindeloos lang zijn en feitelijk maar weinig vatiatieA'- brengen, toen Smeterlin dit alles speelde met een edele vaart, een hymnische gehevenheid, een lichte, seraphijnsche toets in dit dwarrelspel van passages en versieringen? Liet het onconventioneel gespeelde dood-simpele Bach-fugaatje ons nog prakkizeeren over of dit nu Bach was of niet (wat weten wij er ten slotte van, als de muziek voor ons maar echt is)? Werd deze Polonaise van Chopin niet een 'wonderwerk van feestelijke en zegevierende klank onder Smeterhn's handen? En de Sonate Op. 58 van Chopin? Waar bleven onze bespiegelingen over zwakke bouw en slechte sonate-vorm? Er was vanaf de eerste toon een stem", aangrijpend en bewogen onder de brillantste passages. Dachten wij even dat die terugkeer van het hoofdthema in de finale wat te dramatisch vertraagd was genomen, de stem" maakte het logisch in het geheel en wij vergaten het terstond weer. t Jan Smeterl.n, wij behoeven het na dit bovenstaan de nauwelijks meer te herhalen, is tot een heel groot en begenadigd kunstenaar gegroeid. Hij moet hier vaker weer komen dan hij doet! DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f3. per kwartaal of f 10.per jaar bi) vooruitbetaling DE .muziekwetenschap ten onzent, die toch al weinig beoefenaren telt, verliest met den dood van Dr. D. F. Scheurleer een der belangrijksten uit hun midden. Niemand zou Scheurleer een dilettant hebben dur ven noemen omdat hij de uren voor zijn wetenschap vond buiten de uren, die de arbeid aan zijn bankiers kantoor van hem vergden, want daarin was hij het type van de oudere generatie, die koopmanschap en kunst vereenigde. Wat deze man in zijn vrijen tijd" heeft gepresteerd dwingt dan ook alle eerbied af. Terecht verwierf Scheurleer zich op het gebied der musicologie een internationale naam. Hij nam deel aan verscheidene buitenlandsche muziekcongressen, o.a. te Londen en Parijs, waar hij officieel Nederland vertegenwoordigde, hij was voorzitter van de in 1921 opgerichte Union musicologique", waarvoor hij buitendien de Hollandsche correspondentie verzorgde. Hij publiceerde verschillende werken op muziekhistorisch gebied, waarvan wel het bekendst is zijn lijvig boek over Mozart's verblijf in Nederland en het muziekleven aldaar in de laatste helft der 18e eeuw" (waarop later nog een aanvullende studie verscheen meer speciaal over dat Nederlandsche mu ziekleven in het laatst der 18e eeuw), verschillende catalogi over muziekinstrumenten, nieuwe uitgaven van oud-Hollandsche liederen, enz. Om zijn groote verdiensten voor de musicologie heeft de faculteit der letteren hem tot doctor honoris causa benoemd. Een belangrijk en, hopelijk, blijvend monument heeft dr. Scheurleer, die thans op 71 -jarigen leeftijd is overleden, zichzelf nagelaten in dat muziekmuseum, waarvoor hij een gedeelte van zijn ruime woning in den Haag inrichtte en waar men een kostbare ver zameling vindt van zeldzame oude muziekinstrumen ten, benevens een uitgebreide bibliotheek op het ge bied van muziek-historie en muziek-wetenschap en ook vele andere dingen de muziek betreffend, curiosa van en over musici, een documentenschat, waaruit de verzamelaar nog onlangs het een en ander ter publicatie afstond voor de reeks boeken over muziek, die de firma J. Philip Kraseman successievelijk laat verschijnen. Moge deze verzameling behouden blijven in den vorm van een openbaar museum, dat onder deskundige leiding zou kunnen aangroeien en verrijkt worden met steeds nieuwe aanwinsten op het gebied van muziek en muziekwetenschap. TOEGEPASTE KUNST DOOR OTTO VAN TUSSENBROEK Aarf van Dobbenburgh Ter aankondiging van eene verloting ten bate van het Centraal Israëlitisch Weeshuis te Utrecht heeft Aart van Dobbenburgh een zeer expressief winkelbiljet op steen geteekend (gedrukt bij Loenen en Sleper te Bussum). Het stelt voor een groot gebouw met rechts een steenen trap en met vele vensters die, als doode oogen starend, iets van de verlatenheid van het wees-zijn en de leegheid van het ouderlooze in zich hebben, waartoe sterk meewerken twee hooge telefoonpalen, welke aan weerszijden het beeld afsluiten. Op de verlotingskaart gaf van Dobbenburgh een meisje weer dat op de stoep van een huis zielig ver loren neerzit. Vooral in dit laatste werkstuk, waarin wij evenals in het groote biljet de lithografische kwaliteiten zeer kunnen waardeeren, is het accent van het meelijwekkende opzettelijk naar voren geschoven en de ontwerper is er dan ook ten volle in geslaagd iets zeer roerends in dit armelijke kinderfiguurtje te leggen, in hetwelk iets van het groote leed wordt aan geraakt dat van alle tijden is. De bijzonder beschaafde voordracht dezer beide uitgaven, het recht en zonder omwegen op het doel afgaan en mede ook het zich opzettelijk vrij houden van het liefelijke en gezwollene dat veelal dergelijke dingen, op kinderverzorging betrekking hebbend, kenmerkt, dit alles is oorzaak van een tusschen het overstelpend te veel aan onschoone dingen opvallen. Alberf Hahn Jr. Deze ontwerper deed zijn naam eer aan door het teekenen van een strijdvaardig feilen, fier uitkraaienden haan welke boven de huizen en fabrieken eener groote stad den nieuwen dag aankondigt. Hoe kon het anders dan dat hier allereerst een vurig rood aan de orde zou komen? Dat is er dan ook en door geel en zwart wordt het daarenboven ondersteund, opdat in dit biljet vooral de kreet gediend zou zijn, in tegenstelling met het hiervoren besproken werk door van Dobbenburgh. Toch zou het resultaat sterker geweest zijn als Hahn zich meer tot het decoratieve had gewend en wat minder aan het illustratieve element concessie's had gedaan. Dit is oorzaak van iets tweeslachtigs: men voelt zeer duidelijk het verlangen van den teeke naar om zijn haan koning te doen kraaien, maar door eene onvoldoende neiging tot détailleeren (hetgeen in den achtergrond duidelijk uitkomt) verloor hij aan uitdrukkingskracht. Wat niet wegneemt dat men ook in deze plaat veel waardeeren kan. Doeltreffend is zij zeker en dat telt ook mee ! O, V, T, R. VAN HELVOIRT PEL R. VAN HELVOIRT PEL 25 Jaar Opera-zanger WANDAAG, 12 Februari, viert de helden-bariton * Richard van Helvoirt Pel zijn 25-jarig jubileum ? als opera-zanger. ?'."?.'. De Nederlandsche Opera kent Pel reeds van den tijd van Van der Linden, hoewel hij hier het meest op den voorgrond kwam bij de opera, die in 1916 door Koop man werd gesticht, die toen de beste beschikbare krachten tot zich trok en die sinds dien haar moei zaam bestaan is blijven rekken onder verschillende directeuren. Maar Pel, die zijn notaris-opleiding al spoedig voor die van zanger had opgegeven, heeft na studiën bij verscheidene buitenlanders, in het buitenland gedebuteerd, aan het Stadstheather te Colmar als Pizarro in Beethoven's Fidelio". De heldenrollen zijn hem sinds dien blijven aantrekken en zijn aanleg bracht hem al spoedig tot de opera's, van Wagner, waarin hij ook op zijn best is. Na een kort verblijf aan de opera in Nederland keerde Pel weer naar het buitenland terug, waar hij gedurende twaalf jaar is opgetreden te Bayreuth, Parijs, Weenen, Bremen, enz. Eerst de oproep van Koopman in 1916 bracht hem definitief naar ons land terug. Daar heeft hij het echter niet makkelijk gehad. Voortduren zag hij met het bestaan van de Ned. Opera ook zijn eigen materieele bestaan bedreigt, voortdurend zag hij de eenen directeur de leiding van den anderen over nemen, om het nog eens te probeeren". Een korten tijd tusschen deze proefnemingen" door heeft Pel nog een tournee door Indiëgemaakt. Doch wederom aan de Nationale Opera teruggekeerd beleefde hij in 1922 de nieuwe mislukking, die hem nu definitief deed heen gaan. Inderdaad, Pel mocht met recht in een interview verklaren, dat zijn ervaringen als. Nederlandsen Operazanger niet van de vroolijkst waren. Pel richt thans weer de oogen naar het buitenland, dat hem in 1924 reeds een gastrol bij de WagnerFestspiele te Bayrenth aanbood. Moge er heden bij zijn feest in den Haag, waar hij in Tannhauser" zingt gelegenheid zijn te laten voelen, dat wij den nog jongen zanger niet wenschen te verliezen en ondanks den dwang Tier omstandigheden tochineere zullen houden. CONSTANT VAN WESSEM , DIT MERK IS EEN WAARBORG VOOR ONOVER TROFFEN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N.V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. AMSTERD. VEERKADE 22A D.EN HAA.O,