DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 19 FEUILLETON: 'EEN V O R S.T E L U K STERFBED DOOR DR. I. MENDELS DE Engelsche koning Karel II, van wien bij gelegenheid ook wel wat goeds te zeggen valt, heeft geen bonne presse" in onze Vaderlandsche geschiedenis. Levendig staat mij nog voor den geest de verontwaardiging, waarmede onze onderwijzer vertelde hoe die vorst zich niet ontzien heeft, met zijn Fransche, Munstersche en Keulsche vrienden, de Nederlanders in 1672 op 't lijf te vallen vier tegen n ! terwijl hij nota bene in naam onze bondgenoot was en vroeger als balling hier gastvrijheid genoten had. Wij jongens vonden dat echt gemeen" en zon der de minste aarzeling noteerden wij hem op onze zwarte lijst, Waar Filips II, Alva, LodewijkXIV, Napoleon en meer dergelijke boosdoeners op stonden. De mooie lijst was bijna geheel gevuld met de namen van Oranjevorsten. De eenige, tegen wiens toelating wij wel Wat bedenking hadden, was prins Maurits, vanwege de terechtstelling van Oldenbarnevelt. Waartoe was het nu noodig geweest, rede neerden wij, zoo'n ouden man het hoofd te laten afhakken? Heel lang zou hij 't toch niet meer gemaakt hebben.... Maar, aan den anderen kant, had Maurits het land niet van Spanjaarden ,,gezuiverd" en bovendien den vermparden slag bij Nieuwpoort gewonnen, een slag met zulk een gemakkelijk te onthouden jaartal? Die slag bij Nieuwpooit gaf dan ook den doorslag en prins Maurits werd door ons toegelaten tot het pantheon der Oranje's. Om tot Karel II terug te keercn, het oordeel dat Macaulay trouwens geen vriend van de Stuarts over hem velt, is mede lang niet maisch. Wel noemt hij hem een beminnelijk en uiterlijk beschaafd man, Wien het niet aan bekwaamheden ontbrak, maar veel meer schrijft hij op de debetzijde.... Boven matig verslaafd aan zinnelijk genot, vriend van lediggang en beuzelachtig tijdverdrijf Iemand, voor 'Wien eer en schande hetzelfde beteekende als licht en duisternis voor een blinde,.... voor Wien geen btiitensporigheid denkbaar was, die door hem niet werd aangemoedigd." Deze, voor uitbreiding vatbare, distellezing is, dunkt mij, voldoende. Alleen nog een typisch staaltje van 's konings houding in zeer ernstige omstandigheden. Toen de Hollanders, bij hun expeditie naar Chattam, de Engelsche schepen op de Theems in brand staken en men in Londen een vijandelijke landing duchtte, ,,it is said that, on the very day of that great humiliation, the king feasted With the ladies of his seraglio and amused himself With hunting a moth about the supperroom". (Mac aulay, History of England. T I p. 189). Uit de hieronder gepubliceerde missive van den Nederlandschen gezant Arnout van Citters blijkt duidelijk, dat het vroolijk leventje allerakeligst eindigde. Een hevige beroerte Was het begin van het einde. Moge de veimoedelijke oorzaak misschien gelegen hebben in een te veelvuldig bezoek aan het koninklijk serail, Karel, die sterk van aanleg Was, zou dat allicht te boven zijn gekomen, maar bij het te veel aan dames kwam ook nog een te veel aan doctoren. En tegen deze complicatie was zijn gestel niet bestand. Niet minder dan 16 aesculapen, onder leiding van Sir Charles Scarburgh, lijfarts achtereenvolgens van Karel II, Jacobus II en Willern III, hebben Karel I! in zijn laatste levensda gen behandeld of liever, zooals Wij zouden meenen, mishandeld. Niet alle 16 tegelijk. Het getal consulteerende geneesheeren wisselde van 4 tot 11. Maar in hun irrationeele therapie Waren zij het steeds volko men eens. Die geleek als twee druppels Water op de methode, door de artsen in Molière's ,,Le Malade imaginaire" in praktijk gebracht. Clysterium donare, postea saignare, ensuita purgare" is daar het stereotie pe antwoord van den candidaat-medicus op alle vragen, die de faculteit hem stelt; onverschillig of het waterzucht, longaandoening of hoofdpijn betreft. En als de behandeling niet helpt, Wat dan?" Dan resaignare, repurgare et reclysterisare". Heeft de examinandus ten sjotte plechtig beloofd geen nieuwigheden te zullen invoeren, dan reikt de praeses van de faculteit hem den doktershoed over en pro moveert hem in Molière's fransch-potjeslatijn aldus: ,,Dono tibi et concedo virtutemet puissanciam medicandi, purgandi, saignandi, pergandi, taillandi, coupandi et occidendi impune per totam terram." De wijsheid der Engelsche geneesheeren bepaalde zich in hoofdzaak ook tot purgeeren, lavementen VAN NELLE'5 TABAK KWAÜITEIT ALOM VERKRIJGBAAR zetten en aderlaten. Vooral het aderlaten viel in hun smaak. Dit blijkt duidelijk uit het verslag van den Neder landschen gezant, Wiens naïeve stijl onaangetast is gebleven, maar Wiens fantastische orthografie in onze geliefde, hoewel archaïstische, spelling van De Vries en Te Winkel is overgebracht. [Jaar in Engeland pas in 1752 de Gregoriaansche tijdreke ning is ingevoerd, vermeldt v. Citters zoowel dezen nieuwen stijl als den Juliaanschen ouden stijl die destijds 10 dagen verschilden. Missive van den gezant Arnout van Citters aan de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden. (Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage) Westminster 13/3 Februari 1685. Hoogmogende Heeren, Mijne Heeren ! Gisteren, zijnde naar dezen stijl de dag van Vrouw Lichtemis, was alles aangesteld om des avonds met muziek als anders het Hof te vervroolijken; gelijk Zijne Majesteit ook des morgens in goed humeur en wel dispoos opstaande en met de Heeren, des nachts bij hem geweest zijnde, op de levée schertsende en lachende, naar gewoonte in zijn privékabinet was ingegaan, na een kwartier uurs weder in de bedkamer komende ondervonden . Werd dat Zijne Majesteit zijn humeur zoo blijgecstig niet en Was, Wordende gemeend alsof hem eenige zaken van aangelegenheid daartoe verandering had gebracht. Maar een weinig daarna in zijnen armstoel nedergezeten en daarop subietelijk in een flauwte en buiten zijn kennis gevallen, de oogen op een zeldzame en vervaarlijke wijze omdraaiende, met zeer groote convulsies en trekkinge van zenuwen. Waarop in allerijl de doctoren te zamen geroepen eenpariglijk oordeel den, dat het een epilepsie was, waarin Z.Maj. was vervallen. Omtrent 9 uren werd Z. M. in den arm een ader gestoken, hetgeen de doctoren liever hadden gezien dat het in de vena jugularis (keeladtr) hadde kunnen geschieden, maar onmogelijk toentertijd orn de groote trekkinge der zenuwen en geduiig bewegen van den hals. Daarop Werd verder een lavtmeiit geappliceerd en omtrent de twee uren achter den anderen 1) in dien staat blijvende kwam een Weinig tot zich zelven en spraak te geven, maar met groote bedwelmdheid, zoodat men zijne meening niet recht kon verstaan. Op Hare Majesteits de Koninginne aanspraak doen Werd aanstonds een vomitief, maar dat zijne behoorlijke werking, naar men meende, niet doende, daarenboven een medicament, om dat te secondeeren, geappliceerd; hetwelk naar Wensen tot acht of tien van boven en vier malen van onderen zijn behoorlijke Werking deed. Door de eerste bloedlating omtrent 17 onsen afgetrokken wordende, weiden daarop verder ver scheiden ventousen of koppen omtrent het hoofd gesteld, waardoor omtrent 8 onsen weid afgetapt, en verder het hoofd gansch kaal geraseerüzijnde appliceerde men al om het hoofd en het gansche lichaam de vésicatoires of Spaansche vliegen. Daarenboven werd een zeer snikheet vuur gehouden een twee a drie vingeren van het bovenhoofd, bijwegen om de gaande humeuren naar buiten te diverteeren; waardoor het opperhoofd zeer verzengd en met vele bladders is opgeloopen. Zijne Maj. hierdoor zeer gematteerd en genegen tot slapen zijnde, werd op het advies van doctoren, omdat meenden de medicijnen beter te doen werken, daarvan wederhotiden, en om die des te meerder aan te zetten continitelijk met heete servetten het lichaam alom verwarmd, zoodat som wijlen met uitschietende woorden zelfs riep, dat men hem doch niet te veel Wil presseeren, maar respiratie en ademschepping geven. De namiddag doorgaand viel Zijne Majesteit om trent den avond in een matigen slaap tot omtrent een a twee uren in den nacht, tusschenbeide zijnde maar een of tweemaal Wakker, wanneer weder een nieuw recidief voorviel doch op verre na niet. zoo zwaar als den morgen te voren 't geen de doctoren, vier in getale daar zijnde, zeer ontstelde en daarop Weder de vena jugularis geopend Werd en omtrent vier onsen bloed afgenomen, 't geen Zijne Maj. bijzonder in zijne belemmerde spraak zeer ver lichtte, hoeWel dapper 2) klaagde dat zeer pijn l ijk was aan het opperhoofd en de vésicatoires zeer haid trokken. Zoo viel weder zachtjes omtient vier aten in den slaap, daarin continueerende tot negen uien dezen morgen, waardoo; Zijne Majesteit zeer verfnscht is geworden. En dezen namiddag op advies van de doctoren, als vóór 3) de vena jugularis des morgens niet behoorlijk geopend was en zulks geen genoeg zame quantiteit bloed uitgaf, is dezelve aan de andere zijde weder geopend en omtrent 8 onsen afgetapt, waardoor nu in zoo goeden staat Werd gevonden, (God zij eeuwiglijk gedankt)dat men hope schept het meeste pe rij kei door te zijn. 't En is niet te beschrijven, Ho. Mo. Heeren, in Wat verslagenheid de gansche koninklijke familie zich bevond. Het gelamenteer en gekeim was boven maten en gedurende Zijne Maj. in die groote benauwd heid lag, was de sprake alom dat hij dood was, immeis aanstonds dood zoude wezen. De Guardes, zoo te voet als te paard, werden alom omtrent het Hof geposteerd en de Wachten, zoo binnen als buiten het Hof, meer dan drie a viermaal verdubbeld. Aanstonds HET adres voor prima PARKETVLOEREN tegen sterk concurreerende prijzen is FRED. MEIJER Amsterdam v. Baerlestraat 160 - Tel. 25615 - Gev. 1908 naar alle gewesten en havenen werden orders afge zonden om die te sluiten, dat geen brieven uitgingen (except zoo men zegt, dat de Heer van Barillon 4) een naar den Koning zijn Meester heeft kunnen doorkrijgen) en aan de Luitenants 5) van de provinciesom alles dermate te dirigeeren, dat op deze geruchten geen disorders mochten gebeuren. Waarop gebeurd is dat de Lord Major en Aldcrmans, ook de Loytenancy of de Krijgsraad der stad London een message aan het Hof gezonden heeft om naar zijne Maj. lijfgestalte te vernemen, met verzekering en aanbieding dat genegen waren en haar ten uiterste zouden bevlijtigen om alle confusie voor te komen en verdere expressien, die men zegt dat detiHerlögG) aangenaam waren. Omtrent twaalf uren Zijne Majesteits privéconseil in den morgen te voien vergaderd xijnde, kwam in de anti-chambre van de bedkamer sessie 7) nemen om te resolveeien wat bij voorval zoude dienen gedaan .... en in deze zware krisis ondernomen.... Godlof, tot nog toe is en heeft allts geweest in behoorlijke rust, hetgeen de Hemel geven wil dat altoos, en zoo lang Engeland is, dmen mag...." De viome wenschen, die de gezant af en toe ten beste geeft, doen misschien denken aan uitingen van kruiperige vleierij. Zij zijn evenwel, naar men mag aannemen, oprecht gemeend. Tegen de agressieve politiek van Lodewijk XIV was het Protestantsche Engelsche volk de eenige bondgenoot van de Neder landen. De tioonsbestijging van den katholieken en Fianschgezinden Jacobus 11 zou, naar men hier te lande vreesde, in Engeland aanleiding tot onlusten en verwarring geven en als gevolg daarvan verzwak king van Nederlands positie ttgenover Frankrijk. Vandaar v. Citteis voldoening aan hit eind van zijn brief over den z.i. hoopvollcn toestand van den koninklijken patiënt. Lie hoop bluk echter ijdel. De koning ging zienderoogen achteruit. Als uiterste redmiddel gaven de geneesheeren htm Goasteen teslikken, een maagconcretie van een zeker soort Indische geit. Ook Oostersche Bezoarsteen moest de stervende monaich nog innemen. Dit was een anti dotum van Ferzischen oorsprong, dat, naar men geloofde, het vermogen bezat vergiften te verdrijven en de levenskrachten weer op te wekken. (Ciawfurd The last days of Charles II, London HM;'.»). Aangezien dit middel peperduur was, spreekt het vanzelf dat er surrogaten verkocht werden; deze bestonden meest uit fijngestooten otsterschelpen, met gomwater tot kleine balletjes gekneed en met atnbergrijs geparfumeerd. Het is aan te nemen dal Karel 11 den echten Bezoar heeft binnen gekregen; te vergeets evenwel. Nadat hem door een katholiek geestelijke hei laatste oliesel was toegediend de koning weigerde beslist den geestelijken bijstand van de Anglicaansche kerk, wier officieel hoofd hij nog wel was -- verzocht hij zijn gemalin vergiffenis voor zijn tekortkomingen tegenoverhaar, gaf zijn vier aanwezige n onecht t n zoons den vaderlijken zegen (de vijtele en knapste, de hertog van Monmouth, mocht om zijn revolutionair gedrag niet aan het hof komen) en blies den 16en Februari 1085 N.S. den laatsten adem uit. 1) in n stuk. 2) al door 3) aangezien van voren. 4) Fransch gezant bij het Engelsche Hof. 5) Stadhouders. 6) Hertog van York, broeder en troonopvolger van Karel II. 7) zitting. NIEUWE UITGAVEN Nijlwff's Index. Het register op Nijhoff's Index is verschenen. De bewerking is van de hand van mej. Simons. Het register dat in de laatste jaren, door bezuingingen, iets van zijn handigheid had ingeboet, is thans weer op het oude peil. Geheel nieuw in deze register is de behandeling van het tooneel, die een aanwinst voor deze uitgave mag heeten. ; OOKTFfiEDj.ROESKE ZANDBLAD-SICARtN6«n10cts