Na. 2595 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 THENORTH AMERICAN COMPANY Teekening voor ,,de Groene Amsterdammer" door J. C. Sinia DOOR PAUL SABEL Een elecfricileilsproductie van 2/3 van die van geheel Engeland of Duilschland IN onze eeuw, waarin de electriciteit op zoo velerlei gebied toepassing heeft gevonden, moest het aantal electriciteitsmaatschappijen noodzakelijk aan zienlijk vermeerderen. Het aantal Nederlandsche electriciteitsmaatschappijen is beperkt, hetgeen groo tendeels valt toe te schrijven aan de omstandigheid, dat de centrales zich hier in handen van gemeente of provincie bevinden. Voor onze koloniën kennen wij de Algemeene Nederlandsch-Indische Electriciteitsmaatschappij en de Nederlandsch-Indische Gas Mij., welke laatste ook een aantal electrische centrales op Java en de Buitenbezittingen exploiteert. De Amsterdamsche prijscourant voor den effectenhandel heeft dan ook geen afzonderlijke electridteitsrubriek, zooals die in andere landen wel wordt aangetroffen. Onder de rubriek Buitenland" der Industriële Ondernemingen" van onze prijscourant komen weleen aantal buitenlandsche electriciteitsmaatschappijen voor, met name Amerikaansche, die als public utility companies" bekend staan. Onder public ittility companies" worden die maatschappijen ver staan, welke de krachten produceeren, die de beschaaf de mensen als onontbeerlijk voor zijn comfort is gaan beschouwen. Men zou den naam in het Nederlandsch kunnen vertalen door Maatschappij tot (stoffelijk) Nut van 't Algemeen". Ongetwijfeld zouden de public utility companies dan ook sterk in den smaak van onzen goeden Ds. Jan Nieuwenhuijzen zijn gevallen, die reeds in 1784 een instelling in het leven riep, welke ten doel had zoowel het arbeidsvermogen als den levensstandaard der werklieden te verheffen. Wat toch heeft meer dan de electriciteit er toe bijgedragen om dit doel te bereiken? Was het bij ons te lande een predikant, die het initiatief nam tot het oprichten van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen", in de Vereen. St. was het «veneens een geestelijk werker, die den stoot gaf tot de oprichting der public utility companies", n.l. de journalist Henry Villard, die zich reeds naam had gemaakt als verslaggever tijdens den Amerikaanschen burgeroorlog. Deze veelzijdig begaafde man heeft later van zich doen spreken op het gebied der open bare financiën en is vervolgens bekend geworden als pionier voor den aanleg van spoorwegen in het Verre Westen. Hcnry Villard sloot reeds in 1881 een overeen komst met Thomas A. Edison voor den aanleg van ?electrische spoorwegen door het graange'oied, die als voedingslijnen voor de Northern Pacific Railway zou den moeten dienen. Aan Villard is te danken, dat in 1890 de North American Company werd opgericht. De stichter der maatschappij had n.l. reeds spoedig het belang in gezien van een groote moedermaatschappij, die de controle zou hebben over een aantal op te richten dochterondernemingen, die zich met de exploitatie van electrische licht- en krachtcentrales en van elec trische spoor- en tramwegen zouden bezig houden. De North American Company had haar eerste belan gen in Milwaukee (Wisconsin). Hier werd voor het eerst in de Vereenigde Staten de electrische stroom, benoodigd voor verlichting, tram enz., in n centrale opgewekt. Van Milwaukee uit, dat toen 204.000 in woners telde (thans 510.000), breidde de North Ameri can Company haar arbeidsveld geleidelijk uit tot het Mississippi-dal, tot Geveland in Ohio met zijn be volking van een millioen en totCalifornié'. Zoo bedient de maatschappij thans door middel van hare dochter ondernemingen een gebied van meer dan 5.450.000 menschen. Zij bezit 50 krachtstations, waarvan in 27 de electrische stroom wordt opgewekt door middel van stoom en in 23 door waterkracht. Meer dan 700 gemeenten, waaronder groote steden als Cleveland (Ohio), St. Louis (Missouri), East St. Louis en Alton ?(Illinois), Milwaukee, Racine en Kenosha (Wisconsin) «n San Francisco, Oakland, Sacramento en Fresno <Californië), voorziet zij van electrische kracht voor allerlei doeleinden en het aantal harer afnemers be loopt circa n millioen. Haar electriciteitsproductie beliep in het jaar, geëindigd 30 Juni 1926, 4.515.657.893 kilowattuur, terwijl bovendien 3.836.648.200 kub. voet gas werd geproduceerd. Ten einde zich een voorstelling te maken van de electriciteitsproductie van slechts n enkel Amerikaansch concern er zijn er zoo vele , zij het vol gende opgemerkt. De productie van The North American Company, welke slechts in eenige Amerikaansche staten (Wis consin, Michigan, Missouri, Illinois, lowa, Ohio en Californië) werkzaam is, vertegenwoordigt ongeveer 6.43 pCt. van die van de geheele Unie, zoodatdeproLAADPRAU DOOR J. G. SIM A WEN \\7ij waren te Soerabaya, op de doorreis naar Makassar. Vandaar zou de reis gaan naar Vv'altauSoppeng, in het binnenland van Zuid-Celebes. Hef vooruitzicht, dal wij daar dein voor een tweetal jaren zouden zijn opgesloten, ver van de Europeesche beschaving en vers/oken van al wal deze aan gemak en geriefelijkhetd den verwenden \Ves!er/ing brengt, bracht ons vele beslommeringen, hr was zooveel, dat noodwendig vernieuwd, of nieuw aangeschaft moest worden en zoo moest een groot deel van onzen kostelijken tijd daarginds besteed worden aan hef bezoeken van verschillende toko s. Hoe gaarne ik ook enkele schetsen gemaakt had van de slanke, kleurige en zoo vaak van kunstig snijwerk voor ziene prauwen, welke ik in de haven had opgemerkt, hel ging niet, er was geen lijd en het schetsboek bleef dicht. Tenslotte kon ik dan toch nog een krabbe/ maken van een paar laadprauwen, die zachtkens te wiegelen lagen op het gladde spiegelende water. S/ank waren zij niel en ook de versiering was lot een minimum beperkt, maar toch hadden ook zij haar eigenaardige bekoring en dit, gevoegd bij het feit, dat de zooveel schoonere zusters mij oniglipl waren en mij wel niet meer onder de oogen zouden komen, bracht mij er toe mij dan maar te bepalen lot het afbeelden van deze asschepoe/slers onder de prauwen. ductie der Vereenigde Staten voor 1925 26 te stellen is op circa 66.000 millioen Kilowatt-uur. Ter vergelij king met de productie van eenige Europeesche staten laten wij eenige cijfers volgen: Electriciteits-productie in millioenen K. W. U. in 1924. Vereenigde Staten 60.300 (waarvan de North Amer. Co.) 3.878 Canada 8.099 Japan 8.000 Qroot-Brittanntë6.682 Duitschland 6.000 Frankrijk 6.000 Italië5.400 Zweden 2.349 Zwitserland l .970 Hongariiël .663 Australiël .308 Nederland 836 Het cijfer voor Nederland stelt voor het aantal aan het net afgegeven K.W.U.". In hoeverre dit te vergelijken is met de cijfers der andere landen, ligt buiten mijne beoordeeiing. Zoo oppervlakkig bezien maakt ons land geen al te best figuur, vooral als men de productie vergelijkt met die van landen als Zwitser land en Hongarije. Wat de North American Co. betreft, zoo treft het, dat de productie van dit systeem ongeveer 2/3 is van die van Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitschland of Italië. Ook in de Vereenigde Staten zelf maakt de North American Co een goed figuur onder de electrici teitsmaatschappijen. Terwijl in de Vereenigde Staten in 1925 536 K-W.U. per hoofd der bevolking werden voortgebracht, bedroeg dit getal voor het North American-systeem 777 voor de bevolking der door de daartoe bchoorende maatschappijen bediende ge bieden. Het hoogst was het voor Californiëmet 842. Het kapitaal der North American Co. bestaat thans uit S 30.335.750 6 pCt. cum. pref. aandeelen en S 38.922.252 gewone aandeelen, terwijl de dochter maatschappijen bovendien nog $ 129.250.554 prefe rente aandeelen hebben uitstaan. De reservesTvoor afschrijvingen enz. beloopen s 70.881.155 en het sur plus $59.586.814. Daartegenover bedroegen per 30 Juni 1926 de in het bedrijf vastgelegde middelen S 551.547.120, terwijl de vlottende middelen toen circa S 48 millioen beliepen. De bruto-ontvangsten zijn van 1910 tot 1926 gestegen van s 10.953.000 tot S 107.320.000, de netto-ontvangsten van S 5.461.000 tot s 49.985.000. Voor dividend op de preferente aandeelen was in 1925/26 noodig 8 1.801.241 en op de commons $3.627.000. Uit de winst van 1925/26 werd $ 20.610.000 in het bedrijf gehouden voor af schrijvingen en reserves, waaruit het conservatieve beheer der maatschappij voldoende blijkt. Op de ook hier genoteerde gewone aandeelen wordt thans geregeld een stock-dividend (dus in nieuwe ge wone aandeelen) uitgekeerd op basis van H) pCt 'sjaars. Aandeelhouders, die hierdoor fracties van aandeelen ontvangen, kunnen bij de maatschappij tot den marktprijs fracties bijkoopen ten einde hun bezit tot geheele aandeelen af te ronden. Daar de beurswaarde der aandeelen thans ongeveer475 pCt,is, beteekent de uitkeering in aandeelen dus heel wat meer dan K) pCt, 's jaars, zooals men in naam ontvangt. Voor ieder aandeel, dat gedurende 1925 in den vorm van stockdividend is uitgekeerd, werd een bedrag van ruim s 55 uit de inkomsten in het bedrijf gehouden, hetzij in den vorm van reserves, hetzij in dien van surplus. Doordat de maatschappij geen dividend in contanten uitkeert, is zij in staat aanzienlijke bedragen in het bedrijf te houden en die voor uitbreidingen harer be langen aan te wenden. Daar de aandeelen toch steeds gemakkelijk verhandelbaar zijn, kunnen aandeel houders, welke zich in het bezit van contanten willen stellen, het stockdividend zonder moeite verzilveren. Te vermelden valt nog, dat terwijl in 1926 $ 60 mil lioen werd uitgegeven voor uitbreidingen en ver beteringen van het systeem, voor 10 pCt. dividend op de gewone aandeelen slechts $ 3.627.000 noodig was. Een voordeel van deze wijze van dividenduitkeering is nog, dat stockdividenden niet aan de Amerikaansche inkomstenbelasting onderworpen zijn. Onder de public utility-aandeelen behooren die der North American Co. ongetwijfeld tot de beste, het geen trouwens ook door den hoogen koers tot uit drukking wordt gebracht.