10 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2597 DRAMATISCHE KRONIEK DOOR TOP NAEFF Moskauer Künsflerfheafer III Het huwelijk TEN derde male over de Russen. Ja, en wanneer ze Weer Weg zijn, die lieve menschen, zal wat aan schatten in ons bezinkt, nog strekken over jaren. Al wat wij in deze kolommen hebban voorgestaan, ver dedigd en bepleit, het vond in deze dagen zijn natuur lijke bevestiging. Tegenover ons verpolitiekt tooneel, dat al wat met liefde en geduld Werd opgebouwd, sloopte en de goede krachten verspreidde en uitdreef, tegenover de zJfgenoegzaamhüd van allen, die zich beijveren dien wantoestand te bestendigen en elkaar Wijs te maken dat het mooi is, staat deze reeks model voorstellingen uit het vreemde land, als het onweer legbaar bewijs hoe het ook bij ons had kunnen worden en had moeten zijn. Dit Was geen onbereikbaar ideaal, daar Waren equivalenten. En boven de voldoening om den avond, verheft zich ons dankbaar besef, dat het geloof der Weinigen in een beter tooneel, in een verdiepte en doorwerkte ensemble-kunst, al hebben ze het tegen de meerderheid van belanghebbenden op moeten geven, toch geen Don-Qjichotterie is geweest. De gulle, gespannen overgave van alle spelers aan Gogol's HuwJijk" toonde ons het aardig, even wichtig Werkje als een klassieke klucht, een zuivere groteske, waarbij wij niettegenstaande de volmaakt caricaturale doorvoering der rollen, en terwijl de lach niet van de lucht was, geen oogenblik konden ver geten dat het ging om een ernstige, een dood-ernstige zaak. Om den stap in het duister.... Wie voelde niet een onbestemde huivering bij den aanblik van dezen benauwden vrijer (Aslanow) die, na eindelooze vertwijfelingen, met den kop in den strop, door het op^n venster, den eenigen uitweg, het veege lijf te redden wist! Of toen in het derde bedrijf de veelbegeerde schoone, wanhopig welken der, haar door de huwjijksmak:laarster gepresenteerde canoidaten te kiezen, daar met bijna plechtigen ernst haar lotjes" bereidde, ze in haar taschje dooré.ischudde,gri.ep, en bij dit verschrikkelijk rien-ne-va-plus weer terug deinsde, het alreeds uitgeputte rolletje er weer in stopte.... om nog eenmaal met den hulpeloozen blik van een koe ter slachtbank geleid, haar geluk te be proeven. De lach bestierf ons op de lippen, het was even hartverscheurend als potsierlijk, het hield alles in wat elementair tragisch en elementair comisch is; hier steeg de grap tot felle satyre. Het eindelijk aanzoek".... een meesterstuk van goedhartige, stuntelige menschelijkheid, men had het fragment in zijn sfeer van weemoedige malheid Wel zoo uit willen knippen en in een lijst hangen. Het hooge woord eruit.... Welk een ver ademing trots alles ! En hoe schitterend bereidde dit hoogtepunt op den weg naar het geluk", nut de in al haar onnooz^lheid stralende bruid en den heldhaftiggclaten bruigom, de catastrophe voor. We zagen het al aankomen, dit was te schoon, het kon niet duren, de rillingen begonnen den geketende alweer over zijn rug te loopsn. Lang vóór hem, zagen Wij door het open venster reikhalzend naar het blauw verschietje van licht en lucht.... en dat hij het hazenpad verkoos, wie geloofde hier nog aan willekeur van den schrijver, het was de consequentie. De consequentie, die zich in het leven fatsoenlijk pleegt te gedragen, doch in den droom door de dikste muren breekt. Aan de groote caricaturisten herinnerden ons de uitgelezen spelers, die deze pijnlijke grap, vol fantasie, volmaakt in den stijl, en tintelend van leven, ten beste gaven. Tot de uiterste charge durfden zij te gaan, en dat zij dit deden, waar het geheele spel als pantomine Werken moest, is even begrijpelijk als verantwoord. Doch wat de beide hoofdpersonen, Kryanowska en Aslanow, hier zonder overdrijving, zonder de geringste forceering van de situatie bereikten, verdient boven alles onze bewondering. Met wie is ze te vergelijken, deze jonge teedere vrouw, lieflijk als een bloem, die eiken avond een hoofdrol draagt, licht en prompt, alsof het vanzelf ging, en eiken avond een totaal andere persoonlijkheid voor ons is. Naast de strakverfijnde Lisa", naast het bekoorlijk meisje in Armoede is geen schande", deze prachtige, van botte gelukzaligheid blakende Agafia", de bruid", een oer-gestalte, en alles even gaaf en puur. In de rij dier enkele Europeesche tooneelkunstenaressen, die OOKTFRED:JRQESKE ZANDBLAD - SIGAREN 6 en10 ets. alle sterren" in haar stille schaduw stellen, Ludmilla Pitoëff, Helene Thimig, Lina Lossen, Marguerite Jamois, neemt zij een eerste plaats in. Agafia's tante was M. Tokarska en die gezellige actrice Gretsch" was de koppelaarster. Haar slimme, louche gezicht droeg het merkteeken van alle obscure bedrijven" en elk aanmoedigend gebaar was van haar soort". Een staaltje van de verzorghud dezer voorstellingen: op haar actentasch, een monster van tapisserie-Werk, prijkte een vogel met een briefje in zijn bek als embleem harer waardigheid. En dan mag nog Wel eervol vermeld worden: Kommissarow, de vriend van den weerspannigen bruigom, de onver moeide motor, die hem den geheelen avond in bewe ging hield, tot de orde riep, opwekte, voor hem han delde en besluiten nam, hem telkens Weer terugvoerde waar hij dreigde te ontsnappen, en nog faalde.. Een karrevracht lentebloemen, door enthousiaste kunstenaarshanden over het voetlicht geslingerd als projectielen van ons ailer erkentelijkheid, besloot den avond. Het groote publiek zal deze soort kunst waarschijnlijk het minst waardeeren, safyre en caricatuur aarden in ons land niet best. Maar onder de vele in de zaal aanwezige schilders, tooneelspelers en aanverwanten, bleek voor dit uitzonderlijk werk op rechte bewondering. De Kersentuin De Kunst van Tsjechow, men mag er van zeggen wat men wil: fin de siècle, oververmoeid, anti-heroisch en nauwelijks dramatisch, een feit is toch maar, dat ze na dertig jaar en trots alle revolutie, gisteren ge schreven kon zijn, dat haar niets van het dogmatische en didactische aankleeft, dat Ibsen en zijn tijdperk op sommige punten verouderd doet schijnen, dat deze innig menschelijke tooneelporzie ons, die ook nu nog geen helden zijn, die op onze wijze hangen aan onzen Kersentuin", en drijven op den stroom, verwonder lijk na, en ontroerend lief blijft. Geen schrijver, die ons zóó voor het menschdom verteedert als hij. Strindberg geeselcTe tot mededoogen, Tsjechow heeft niet anders gedaan dan onze handen gewarmd en onze wangen gestreeld.Een beetje zachte muziek voor ons gemaakt. Geeft zijn werk een beeld van het oude Rusland, het geeft niet minder een beeld van das weitc Land der Seele", waarvoor men geen Rus behoeft te zijn om er in te verdolen. In Drei Schwestcrn" heeft hij aan het groote heimwee gestalte verleend, in de Kersen tuin" is het het leed der scheiding, het mourir un peu", dat we gestadig moeten overleven eer we aan het afdoend einde zijn. Men kan in den,,Kersentuin" het stuk zou ook de kinderkamer" kunnen hectcn zien wat men wil: het Tsjarenrijk, het avondland, de plek waar onze wieg op stond, de jaren onzer jeugd, het ding. waarvan ons hart het moeilijkst zich los rukt. Er gebeurt niets in dit stuk buiten hetgeen in de menschen omgaat en onuitgesproken ze praten zoo maar wat voelbaar is onder de oppervlakte, een geheime taal spreekt. Lichtzinnige aristocraten hebben er met hun stoet van dierbare bedienden maar op los geleefd, tot het geld op is en zij ongeschikt een prak tische oplossing te zoeken het familiegoed voor bouwterrein zien verkoopen en zelf de wijk nemen naar Parijs, om er op te gaan in de menigte. Dit is alles, en men mag er nauwelijks medelijden mee hebben. Alles eigen schuld. Als Mama in een restau rant eet", /egt Anja, haar dochtertje, kiest ze altijd het duurste." Brave burgers, die slechts rekenend kunnen genieten, moeten zich over zulk een Mama onvermijdelijk ergeren. Scherp trok Tsjechow de scheidslijn tusschcn de droomers van de oude wereld, en de rekenmeesters van de nieuwe, en zonder dat hij wist wat te gebeuren stond, zonder de geringste tendenz liet hij, in den tooverplans der romantiek, het naar-binnen-gekeerde leven voelen als het ware en benijdbare. Breken brengt geluk", is al wat de lieve huishoudster, schoon zij niet weet hoc rond te komen, het dienstmeisje, dat een kopje laat vallen, te verwijten" heeft. En wanneer de nood op het hoogst is, doen deze menschen nog maar een dansje onder elkaar om het leed te verzetten. Het goed komt onder den hamer en de gelukkige kooper, die het voor villa-terrein zal exploiteeren, is de zoon van een voormaligen lijfeigene. Een bittere pil. De man de nieuwe rijke kent bovendien geen schroom, in hun eigen leeggedragen huis biedt hij den bewoners, om zijn vreugde te vieren, champagne aan. Maar ze zijn aristocraten en ze verdragen. In zijn soort is de man niet kwaad, en hij weet immers niet beter. Maar 't is goed, dat zij nu gaan. Gepakt en gezakt voor den uit tocht, lachen ze nog door hun tranen heen, omdat ze elkaar toch allemaal zoo lief hebben, de meesters de ondergeschikten, die mede de kinderen zijn van het huis, de bedienden hun aangebeden meesters; omdat ze op dit ontroerend oogenblik, dat het al verleden" wordt, die liefde en gehechtheid voelen bovenal. Omdat hun eenig doel is elkaar dit groote verdriet te helpen dragen, een glimlach te tooveren op de bleeke gezichten. De goevernante de dappere doet haar uiterste best ! A! de ellende, maar ook al de ongewilde humor van verhuizen" al het bijna ondragelijke van de laatste oogenblikken", huivert door die kale kamer zonder gordijnen, waar de bagage op een hoop ligt. Een stok-oude bediende te oud om mee te trekken?blijf c achter, hij legt zich op de versleten kanapé, bereid tot den laatsten, langen slaap, en zijn Vraagt steeds VAN OUDS HET BESTE MERK mond mummelt zooiets van: niets-niemendal", en. dat we allemaal maar arme stakkers zijn." De Kersentuin" is zoo melancholiek als het leven.. Maar wat is ten slofte het leven?,,Die ewige Frage" welke door de geheele Russische litteratuur zucht, en fonkelt als een verre ster. De vertooning in haar geheel heb ik niet zóó supe rieur gevonden als zij in mijn herinnering gebleven. was. Er was vooral decoratief minder werk van ge maakt, en hoe spreken hier de dingen! De kinder kamer, met den verrukkelijke Kersentuin, en de oude kast, die bijna een mensch" is, bood niet dien vriendelijken aanblik. In het laatste bedrijf ontbraken de verschoten plekken, vierkante en ovale, aan den. wand, waar de lieve kindergezichten gehangen hebben.. Het sluiten van de blinden, een hartverscheurend oogenblik, gebeurde thans mechanisch aan den buiten kant, en het klaverblad", waardoor nog een zonne straaltje naar binnen valt om den stervenden oud gediende te verwarmen, was in deze ijzeren blinden niet. Terwijl ook het schavot-geluid der vallende kersenboomen niet dien indruk maakte. Enkele rollen waren anders bezet, de weduwe van Tsjechow, een minder klassieke, minder tragische actrice dan Guermanowa, speelde oorspronkelijk de hoofdrol lichter,. en onvergetelijk was toen Katchalow als haar broeder Gaiew, den bloedeloozen, verfijnden aristocraat. Maar niettemin was het l och een mooie opvoe ring, een onnaspeurbare wemeling van teere tinten en tonen, bijna geheel en sourdine", een grisaille' maar in de herinnering scherp als een ets. Guermanowa is waarlijk een verschijning, die aan Duse, de onvergelijkelijke, herinnert, oogenschijnlijk echter van een geheel ander temperament. Zij zal ongetwijfeld het grootst zijn, waar de hartstocht uit kan laaien, als Lioubow Andrejewna", de eigenares van den Kersentuin, was zij ontroerend nobel en on gemeen bloeiend al door haar diep-bezielden oog opslag en expressief handenspel. Allerliefst was weer Kryarowska", de toegewijde. onder de zorgen gebukte en nog slechts op God ho pende Warja". Zij schept elk beeld ten voeten uit. geen haar geeft ze te veel of te weinig, niets van de aristocrate die zij als Lisa" was, vond men terug in deze een beetje afgesloofde ondergeschikte, die toch altijd een dame" bleif. Het tooneel tusschen haar en Konmissarow in 111 behoort tot hef mooiste van den avond. Een voortreffelijke looneelspeler, ook hij. De ..goevernante" van refsch" zou men een glansrol kunnen noemen, indien er van zoo iets bij dit gezelschap sprake mocht zijn. Charmant is haar Charlutta", de ziel van het merkwaardig soiréetje'" waar de geheel zaal letterlijk op visite zat. Bij deze voorstelling kreeg een der jongeren Bacharewa' gelegenheid zich in haar kracht te toonen, een lieve Anja", werkelijke jeugd, schoon zij in jaren den zeventien-jarigen leeftijd lang te boven leek. Eu allen had den weer dat hartelijke, koesterende, waarmee zij zich overal vrienden maken. Als in de zon gestoofde en gerijpte vruchten zijn deze voorstellingen, de Kersentuin" kon ook daarvan het symbool zijn. N. V. KUNSTZALEN DE SIRKEL" Laan van Meerdervoort 53 D DEN HAAG TEL. 36518 WERKEN VAN MODERNE MEESTERS Kunstboeken, Sieraden, Glaswerk Leerdam Unica Aardewerk &* Reproducties naar oude meester*