No. 2602 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 APRIL 1927 Indische Opwellingen Een Wereldhuishoudelijke door MELIS STOKE T EDER rechtgeaard Indischman ver*? langt naar gedegen lectuur. Dat wordt nog veel te weinig begrepen door de Hollandsche uitgevers die denken dat iets z.g. gepeperds daarginds nog altijd met gretigheid gesavoureerd wordt. Het tegendeel is waar. Nergens ter wereld worden met zooveel genot han delsstatistieken, economische beschou wingen en filosophische beschouwingen verslonden als in de overzeesche deelen des rijks. De Economisch Statistische Berichten nemen als lectuur voor de huiskamer de plaats in die hier De Prins en Het Leven met zooveel eere bekleeden. En zoo moge het U dan niet verwonderen, dat ik dezer dagen, om eens een recht genoegelijken Indischen avond te hebben, het jongste nummer van het Weltwirtschaftliche Archiv" van het Institut fur Weltwirtschaft und Sceverkehr te Kiel heb ter hand genomen. Vooraf had ik een zeer uitgebreide rijsttafel genoten. Aldus naar den lijve en den geest toegerust pookte ik mijn kachel nog eens flink aan, ontdeed mij van schoenen, sokken en alle kleedingstukken die ik zonder de welvoeglijkheid te schaden missen kon en strekte mij, omringd door whisky-flesschen op het haardkleed uit. Ik ontdekte aanstonds dat ik het niet te onderschatten geluk had, dat mijn nummer van het Weltwirschaftliche Archiv" of het sjiefje", gelijk wij ons lievelingsperiodiek in den Bataviaschen familiekring plachten te noe men, ditmaal een artikel bevatte van prof. dr. Bemh Harms, over de structuur van de wereldhuishouding. Het neusje van den zalm dus. Ik schurkte mij behagelijker op het haardkleed en begon ijverig te lezen over de nettovorderingen van Amerika en Europa op overzeesche gebieden, over de groote structuurwijzigingen op het gebied van de energie-economie in verband met kolenproductie, warmtetechniek en waterkrachtswerken kortom over al die snaaksche en op windende zaken waarmede de Rotterdamsche Hoogleeraren het gevoelig gemoed van de moderne jeugd weten te vormen en te ontwikkelen ten dienste van de zoo bijzonder economische bloeiende en welgeleide maatschappij van na-den-oorlog Met een allengs brandender wordende koortsblos op de wangen volgde ik professor Harms' uiteenzettingen om trent de fundamenteele wijzigingen in de ijzerindustrie en de wereldcaoutchoucproductie en ik had juist de heftige dorst, die de scherpe spijzen die ik tot mij genomen had gewekt hadden, aan een zevende whisky and soda gelest, toen ik toe kwam aan de zijde- en kleurstofindustrieën en de gevolgen die daarvoor te wachten waren indien 400 millioen Chineezen er toe zouden kunnen besluiten om hun linnen en katoenen blauwe kielen uit te trekken en Europeesche pakken aan te doen Toen 'gleed het blad mij uit de hand, en ik bedacht hoe merkwaardig het is dat de economen altijd precies weten te voorspellen wat er gebeuren zou indien er eens dit of dat geschiedde.... Het s namelijk een onbelangrijk maar desniettemin vermeldenswaardig feit, dat zij, wanneer het niet gaat om voor spellingen op den basis van veronder stellingen, in het algemeen sterker zijn in het onthullen van het verleden dan in het onthullen van de toekomst. De stoute fantasie van Prof. Harms intusschen, die niet minder dan 400 millioen zich-ontkleedende Chineezen voor mijn geestesoog tooverde, werkte, in den staat van lichamelijk welbehagen en geestelijke verrukking waarin ik mij bevond, als champagne.... En, op de wieken van Prof. Harms Wereldhuishoudelijke structuurgedachten liet ik mijn eigen overdenkingen den vrijen vlucht En die vlucht was, hoe zou het anders kunnen, gericht naar ons eigen Indié', waar, zooal geen 400 millioen dan toch 50 miilioen menschen hunkeren naar verdere zegeningen van de Westersche beschaving ingrijpende wijzigingen in de econo mische structuur de schoonste over winningen voor de moederlandsche be grooting. En laat het dan geen 400 millioen menschen zijn die zich ontdoen van hun rfaditioneele kleeding, maar 50 millioen, to desnoods 40 millioen, want ook daar ginds zal een zeker percentage van de bevolking het nog moeten stelle.i met de afleggertjes van de economischsterkeren, dat opent toch al heel aardige perspectieven voor het confectiebedrijf. Bovendien zouden de broeders van daarginds hun kameraden van de Wes tersche vakbeweging op die wijze beter van dienst zijn dan met de methode die momenteel nog wordt toegepast, na melijk met die van relletjes-makerij. In plaats van n opstand een ordertje voor veertig millio.n dozijn overhemden en in plaats van n triomfantelijk l Mei-manifest een vriendelijk bedankje voor de attente en kiesche wijze van Werkverschaffing RUM'KRQ door MELIS STOKE 5. O. 5./ HALLO!' V ALEN Cl A ..!!! EEN MODERNE FRITHJOF-SAGE Gedurende een vreeselijken storm in de Finsche golf raakte het Duitsche moforschip ,,Frilhjof" in nood. Terwijl het hulpeloos mei slagzij ronddreef, seinde het vruchteloos het S, O. S.-sein. De hulp kreet werd niet gehoord, want het nieuwe, versterkte omroepslation was bezig met jazzmuziek die allee overstemde. . . . (Dagbladbericht) De stormwind gierde door het want en kokend was de zee. De go/ven sloegen over t dek en voerden f scheepje mee. De stuurman klemde zich aan t rad bij t woedend bliksemlichf. En vruchfloos riep de marconist zijn S. O. S.-bericht, De zee'en hieven 't scheepje op en smakten f toornig neer... Ze stortten over 't hel/end dek en, smeekend, keer op keer, riep men om hu/p de wereld rond, in 't aanzien van den dood... Redt onze zielen", 't angstbericht van f worstlend schip in nood. . . Men wachtte koortsig op een sein, een antwoord uit den nacht en met steeds korter lusschenpoos riep men de jammerklacht... ...en feller joeg de dood het volk in t zwalkend scheepje na... Tot... eindlijk men het antwoord ving: ...Hallo...!... Valencia....'.' Met saxophoon, trompet en trom en gierend zaag-ge/uid, met bekkenslag en schril gehuil en 't snerpen van de fluit, werd 't angstig roepen overstemd... Wie denkt aan 't S. O. S. en 'f roepen van een schip in nood wanneer het gaaf om Jazz...!? De wereld, veilig, warm en dol schokdanste razend voort... En duivelsch speelde, in den storm, de he/sche Jazz aan boord... Valencia... Hallo ! ! Hallo...!.' Redt onze zielen!!!". .. Ah... ! ...een stortzee... mannen, opgepast.' ... de zing-zaag juicht, de fiedel krast... .. . Daar gaat het roer!... Daar breekt de mast...! De bekkens kleilren enthousiast... l ... De stuurman sjort zich stijver vost... ... De drummer met zijn fluit piasf... ... De stormwind giert.. . Een stort zee plast.. . ... De saxophoon blèrt, bulkt en bast... ... Hallo !!. . . Valencia!!!!!.... Ik zag dan een stoet van 50 millioen Nederlandsche Indische onderdanen op trekken naar de magazijnen van Peek en Kloppenburg, Kreijmborg, Van den Brul, en hoe de andere bekieeders van het menschelijk lichaam heeten mogen.... Ik zag dien monsteroptocht de schoenfabrieken in het Zuiden des Lands overzwermen.... Ik zag de Kalverstraat tot aan de nokken der daken gevuld met krioelende menigten, en hoe de funda menteele Wereldhuishoudelijke structuur wijziging zich voltrok ten profijte van onze klagende industrieelen in Limburg... Want, opdat de structuurwijzigng werkelijk afdoende zij, moet zijmetnóg grooteren spoed voltrokken worden dan die van het Indische Regeeringsreglement, en met zoo mogelijk nog kortere tusschenpoozen. Met veranderingen in de wet op de Staatsinrichting behaalt men niet anders dan budgetaire nederlagen, maar met Op die wijze zouden de zegeningen der Westersche beschaving voor het moederland nog wat beters opleveren dan ongewenschte reactie en grimmig verzet. Wat hebben bijvoorbeeld 2000 ar beiders in het aardewerkvak, die bij de Sphynx in Limburg op het punt van ontslag schijnen te staan, aan de weten schap dat het daarginds óók misère is....? De broeders die daarginds in China de boel kapot slaan zijn nog niet eens eventueele toekomstige klanten die de gebroken voorraad vaatwerk hier te lande zouden kunnen aanvullen. Ze maken de boel zelf. Neen, indien er een echte economische structuurwijziging naar de bedoelingen van professor Bemh komt, dan is er een internationaal arbeidcrssecretariaat noodig dat in die gevaücn voorziet. Dat b.v. in het geval van de noodlijdende aardewerkindustrie van Limburg vol doende verstand heeft om er voor te zorgen dat de boel wordt kort en klein geslagen in een land als Vuurland of Patagonie, waar gén aardewerkin dustrie bestaat, en dan geen flauwe groeten stuurt op l Mei, maar een' telegram zooals b.v.: Makkers, hier raken 2000 kameraden in het aarde werkvak zonder werk. Slaat nu eens; gauw bij jullie de vaten kapot en bestef nieuwe bij ons...." Wanneer er dan toch revoluties en gewelddadigheden moeten zijn, dan is een centraal lichaam dat die geschiede nissen in het belang van de economische wereldstructuur regelt hard-en-hard noodig Bovendien geloof ik niet, wensen ik gewoonweg niet te gelooven dat die 400 millioen Chineezen onder de gegeven omstandigheden bereid zullen worden gevonden om zich allemaal te ontkleeden. Dat doen ze zeker niet. Naar deberichten te oordeelen zouden ze er wellicht toe bereid zijn te vinden elkaar uit te kleeden. Een wereldstructuurhervormer die zich met dergelijke eventtialiteiten blij maakt is een groote idealist. En toch.... indien Ik zag het millioenyolk van Insulinde, gestoken in colbertjes en jacquetten, geschoeid en voorzien van kraakhelder binnengoed, voorbijtrekken. Hier en daar stak een glimmende hooge hoed, gedragen door een lid van een autonomen desaraad, boven de menigte uit. Een heftige tropische regenbui begon Ie stroomen, en als op een teeken spreidden zich millioenen en milüoenen regenschermen als een veld van zwarte paddestoelen boven de menigte uit.... De avond viel, de lichten begonnen te branden, de warongs, herschapen in keurige restaurants, openden haar poor ten, en een vroolijke menigte, de heeren in stemmig zwarte avondkleeding, de vrouwen in heerlijke toiletten van ruischende zijde, stroomde uit de kampongs naar binnen. De Wereldhuishoudelijke structuur wijziging had zich voltrokken en en daar ontwaakte ik, met bloote voeten, hoogst oppervlakkig ge kleed, bibberend van de koude, op mijn haardkleed. Het vuur was uitgegaan een kille luchtstroom streek langs mijne onbedekte beenen ik huiverde en sloeg de oogen op Voor mij stond mijne hospita, ge wapend met stoffers en bezem Het daglicht viel grauw door een spleet in het gordijn.... N Zij monsterde, ijzig koud als de omgeving, het tafereel : ledige flesschen om mij heen, een gebroken glas, en het nummer van mijn lichtzinnig tijdschrift, het Welwirtschaftliche Archiv", geopend naast mij.... En een harde stem beet mij toe: as meneer maar weet dat meneer niet in de Oost is en dat meneer zich fesoendelijk moet gedragen asie bij fesoendeleke menschen wil inwonen...." Beschaamd bedekte ik mijn naaktheid .... Verdwenen was mijn droom voor het heil der menschheid.... Ondankbaarheid straalde mij tegen uit die harde, koude oogen.... En tóch.... en toch.... hoe anders zoude het leven zijn voor haar en hare standgenootcn, zoo dacht ik vluchtende voor haar blik, indien zich de wereldhuishoudelijke structuurwijziging vol trok IDGE EEN HANDBOEK VOOR Royal-Auction en Contract-Bridge voor geoefenden en voor beginners DOOR B. M. v. d. GROENE Prijs ingen. f2.25; geb. f2.90 Uitgave van VAN HOLKEMA 6 WARENDORF AMSTERDAM