P)e Groene <bc_xAVeekbI voor Nederland Hotel HAMDORFF LAREN ZELFDE DIRECTIE ALS RESTAURANT TRIANON" AMSTERDAM ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren, H. BRUGMANS EN TOP VAN RHIJN-NAEFF Secretaris der Redactie. C. F. VAN DAM Ultg.i N.V. DE GROENE AMSTERDAMMER KEIZERSGRACHT 333 AMSTERDAM TOE AND HEEL OPGERICHT IN 1877 No. 2606 ZATERDAG 14 MEI 1927 Stahlhelm A LLES is maar relatief, dat spreekt als een brief ?^?heeft de Schoolmeester, al lang vóór Einstein gezegd. En zoo behoef je ook niet te schrikken van het groote aantal deelnemers aan de betooging van Zondag 11. te Berlijn: 120.000 werden, zoo be richt de Duitsche spoorwegdirectie, uit de pro vincie" naar do Hoofdstad vervoerd; op 300 a 350 duizend schatten de kranten het aantal betoogers. Je behoeft er ook niet lang over te tobben, hoe dit te rijmen is met de 200 duizend leden, die de Bond Stahlhelm" zou tellen want of het er nu 100, dan wel 300 duizend geweest zijn, die voor de groote wapenschouwing waren bijeengekomen, ze vormen maar een betrekkelijk klein deel van het Duitsche volk. En wanneer de republikeinsche Bond Rijksbanier", tot welks leden zoowel sociaal- als andere democraten behooren, op zijne beurt een demon stratie zou willen houden, zou hij misschien de concurreerende vereeniging nog kunnen overtroeven met het aantal betoogers. Een wapenschouwing was het maar van on gewapende mannen; of ze allen in het bezit van wapens zijn, kan men in het midden laten; maar dan hadden ze die in elk geval thuis gelaten; ook zóó echter maakten de stoeten, die langs verschil lende wegen naar den Lustgarten optrokken, in gesloten gelederen, met slaande trom en schetteren de muziek en wapperende vaandels, het effect van een militaire vertooning, ook door de stramme hou ding en de volmaakte tucht van de deelnemers, allen trouwens oudgedienden uit den oorlog. Officieel begroet is Stahlhelm niet. De rijkspresidènt Hindenburg heeft den Bond, die hem tot eerelid benoemde, geen contra-beleefdheid be wezen door de betooging met zijne tegenwoordig heid op te luisteren; hij vertoefde op dien dag toe vallig te Oldenburg. De leden van het rijksministerie en van het Pruisische Kabinet, allen persoonlijk uitgenoodigd om het feest bij te wonen, hadden aan die uitnoodiging geen gevolg gegeven; Stresemann hield Zondag, ergens in de provincie", een politieke rede; zijne Duitsch-nationale collega's in het ministerie hadden eveneens het Berlijnsche stof van hunne voeten geschud. Voor dit gebrek aan officieele belangstelling wer den de 10.000 Stahlhelmers, die op Maandag het feest voortzetten met een militairen marsch van de Brandenburger Poort naar Potsdam, eenigszins schadeloos gesteld. Voordat zij in de Garnizoenskerk langs het graf van Frederik den Grooten defi leerden, sprak de burgemeester van Potsdam hun toe; Potsdam zou ook Potsdam niet geweest zijn, d.w.z. in vroeger en heerlijker tijden de garnizoens stad van de elite van het Pruisische leger, wanneer het officieel geen notitie had genomen van Stahl helm. Maar daarbij bleef het dan ook. De hoogste au toriteiten van rijk en land gaven aan Stahlhelm niet thuis". Waarom? Is het dan een verboden vereeniging, zooals de Berlijnsche organisatie der nationaalsocialisten (door de tweede helft van den naam late men zich niet misleiden: het zijn de heftigste natio nalisten), die onlangs ontbonden werd, omdat hare leden voortdurend geweld plegen tegen anders denkenden ? Heelemaal niet. In het programma van Stahl helm staat, dat de Bond aan het Duitsche volk een krachtige leiding wil geven en daarom de bevoegd heden van den president der republiek wenscht uit te breiden. Of hij daarvoor ook reeds ijverde in den tijd, toen Ebert dat ambt bekleedde, is mij onbe kend; maar zoo eerst de verkiezing van Hindenburg deze begeerte heeft gewekt, welnu. Hindenburg heeft wel eeuwigen roem, maar niet het eeuwi ge leven verworven; na hem komt er misschien weer een president van links; het vermeerderen der bevoegdheden van het officieele hoofd van het Rijk kan straks weer aan de democratie ten goede komen; hoe men ook denke over de wenschelijkheid van dezen maatregel, het streven er naar is volkomen geoorloofd en richt zich niet rechtstreeks tegen de republiek. De leider van Stahlhelm heeft ook verklaard, dat zijn vereeniging evenmin anti-republikeinsch als anti-monarchistisch is. Niemand had haar van dit laatste verdacht, zoomin als iemand de betuiging van niet anti-republikeinsch te zijn, anders zal opvatten dan als een verzekering, dat voorloopig, om redenen van opportuniteit, het herstel van de monarchie nog niet op het programma is geplaatst. ,,Laat ons er altijd aan denken, maar nooit over spreken", zei Gambetta, in de jaren na 1870, van Elzas-Lotharingen. De aanhangers der monarchie in Duitschland, na 1918, leggen zich deze zelfbeheersching niet op. Op denzelfden Zondag, toen de Stahlhelmers door de straten van Berlijn optrok ken, hield graaf Westarp, de leider der Duitschnationale partij, een redevoering te Rostock. waar in hij o.a. betoogde, dat de leden zijner partij voor standers waren gebleven van liet herstel der mo narchie. Ook de leden van Stahlhelm zijn niet alleen in hun hart trouw gebleven aan de monarchie; maar hebben daarvan herhaaldelijk doen blijken. Zij vertegen woordigen het conservatieve Duitschland van vóór de revulotie; zij koesteren de tradities van het oude leger; alleen gedwongen door de macht der om standigheden, komen zij niet in openlijk verzet tegen de bestaande orde van zaken, die zij echter hoe eer hoe liever zouden zien verdwijnen. Daarom kon het officieele Duitschla,nd hun geen sympathie tuoiien, hoezeer de Hijkspresident en de Duitsch-nationale leden van het rijksministerie in stemmen met hunne bedoelingen. En de overige ministers? De rijkskanselier Marx behoort tot de republikoinsche organisatie Rijksbanier"; maar de nationaal-liberale ministers, maar Stresemann ? Stresemanri stond Zondag 11. te oreeren in Oeynhausen; maar zijne gedachten vlogen naar Berlijn. toen hij zei: ..betoogingen, die strooken met de tradities van het oude lager, zijn niet als een af wijking van de verzoeningspolitiek te beschouwen; zij zullen dadelijk ophouden, als op de ontwapening van Duitschland die van de overige mogendheden is gevolgd". Van den minister van buitenlandse hèzaken was het te verwachten, dat hij bij de demonstratie van Stahlhelm rekening zou houden met den indruk. dien men over de grenzen daarvan zou krijgen. Vooral omdat hij in de afgeloopen week Briand heeft willen bewegen tot een onverwijlde en aan zienlijke beperking van de bezettingstroepen naar het schijnt, zonder veel succes; zelfs de ver zekering, dat Stresemann's positie in Duitschland gevaar zou loopen, wanneer hij deze concessie niet verwierf, moet Briand niet hebben vermurwd. Het is begrijpelijk, en redelijk, dat Duitschland de bezetting van een deel van zijn gebied zoo spoe dig mogelijk wenscht te zien opgeheven: de be stendiging daarvan kweekt in Duitschland slechts haat en biedt aan Frankrijk geen waarborg van groote beteekenis. Het is evenzeer verklaarbaar, dat Stresemann. als hij de kans schoon ziet. aan de groote mogend heden een hak zet omdat zij in gebreke blijven. over te gaan tot de ontwapening, die zij in theorie aanprijzen. Maar men mag betwijfelen, of het oogcnblik gunstig gekozen was. aan de ..ontwapening" van DE GROENE AMSTERDAMMER Prijs per jaargang ? 10.?bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. Advertentiën ? 0.75 per regel. Postgiro 72880, Oem.-Giro O 1000. INHOUD: l. Prof. Dr O. W. Kernkamp, Stahlhelm. 2. Dr. Jan Romein, Abd-el-Krim. 3. A. M. Hartftoorn. Aristlde Briand Joh. Braakensiek, De Huun'erordening en Melkvoordr. 4. Prof J. J. van Loghem Prof. nr. R. H. Sadtif H. Middendorp. Boekbespreking 5 jhr. Jan Feith, Chorlfs Boissevain, in memoriam. 6. Annie Salomons, Btjkomstigheaen 1. Dr Jac P Thijsse Uit de natuur. H.Midde.-.dorp, Bnekbesprekirg. 9-10. Red. Eli». M Rogge, Voor Viouiven. II Prof Dr. H. Brugma»s, Amslerd.Bijzonderheden. 12. Top Naeff, Dram. Kroniek. 13. Henrik Scholte, Lomoedia, met teeken, door W. Heskes. 14. Constant van Wessem, Muziek, met teeken, door V. E van Uytvanck. 15. Prof. Dr. W. Martin, Boekbespreking. 17. Jhr. Mr H Smissaert, Op den Econ. Uitkijk C. A. K., Beursspifgel. 18. Paul Sabel, De Billilon-Mij. 19. Mr. M. F. Hennus, Schilderkunst J. G. Sinia, Ome Koloniën 20. A. F. Philips en Dr. A. Dubois, Radio. 21. Barbarossa, Uil den Gemeenteraad!, met teeken. door Jantje 22. Uit het Kladschrift van Jantje Joh. L., Mijn Film Cel 2. Telefoon. 23. Melis Stoke, Wonderen der Techniek. 24. Melis Stoke, Rijmkronyck Charivarius, Charivaria Omslag: Spelproblemen. Bijvoegsel: Joh. Braakensiek, De Stahlhelmbetooging in Duilschland. 'Kersen Pralines Kjzondepfrtssct Aangename i van.' Duitschland te herinneren, nu op denzelfden dag te Berlijn een monstering werd gehouden van twee of drie honderd duizend goed gedisciplineerde en gedrilde mannen vooral wanneer men daarbij bedenkt, dat naast of tegenover Stahlhelm andere vereenigingen staan, die een even groot of een nog grooter aantal op de been kunnen brengen, even zeer militair georganiseerd en, al wenschen zij de republiek te behouden, niet minder nationaal gezind. Ongewapende mannen zeker \ Maar men vergete niet, dat Duitschland voor de munitie van zijn leger, naar evenredigheid van de sterkte, bijna 30 maal zooveel uitgeeft als Frankrijk, en dat jaar lijks een bedrag van 35 millioen goudmarken wordt bestemd voor de leverantie van geweren ten be hoeve van zoogenaamde sportvereenigingen. Misschien heeft het dus nog enkele wapenen in reserve voor de ..ongewapendcn". KERNKAMP