No.2607 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 MEI 1927 15 belangstelling voor het vergeestelijkt stumperig jongmensch, dat later psychiater wordt, uit te drukken, wat caricaturaal gelukt is, doch verder geen indruk achterlaat. Dan komen de Engelschen en met hen de prach tige nonsense en langgezochte humor na al die irriteerende stuiversblad-grappigheid. Wat een natuurlijke vlotheid bij het neerzetten hunner visie op den dokter; hoe fijn hanteeren zij het ?wapen der kritiek, houwend met houten sabels om gemaakte schramwonden keurig met een steriel gaasje te verbinden. Bekijk de teekening van den collega, van zijn kinderpartijtje in de spreek kamer geroepen, vergetend zijn papieren muts af te zetten en hiermee voor de verbaasde oogen van het oude moedertje verschijnend. Is dat haar dokter of is het een mensch? Zie den geneesheer zichzelf behandelen of den verstrooiden physician-danser, die met de eene hand heel elegant den pols van zijne danseuse voelt, terwijl de andere, gewapend met sthetoscoop, op het rug-décolletéde zuiverheid der geruischen constateert. Daar is de glimlach verrassend snel te voorschijn getooverd, en als blijvende indruk het scherp afgeteekende beeld van den zoon der goden tegen het achtervlak der werkelijkheid. Zij sleuren hem niet van zijn voetstuk, hij blijft er statig, al kreeg zijn pantalon een scheur, waar zijn dessous doorgluurde. Was hij belachelijk om zijn ernst of gewichtigdoenerij, dan werd hij gemoedelijk ter elachtbank geleid om na de speldeprik-operatie springlevend aan het leven teruggegeven te worden. Dat is na lang speuren de dankbare ontdekking, tusschen alle malligheid: de menschelijkheid in de doktersfiguur met den bril van den humor bekeken te vinden. Zoo weinig menschelijks is ons vreemd, dat we met het bescheiden genoegen van te zijn opge merkt" gelukkig zijn. Er zijn zooveel wangedrochtelijke geneesmenschjes te kijk gesteld, dat het een prestatie lij kt een gezonde doktersfiguur te scheppen. Wie door gaat met de conventie te breken, dient beloond. Hij krijge naast de onsterfelijkheid, die wij artsen niet kunnen geven, een gratis consult bij den oog arts. Omdat, wie zoo scherp ziet in een wereld van zoovele brülendragers, nauwelijks normale oogen kan hebben Abonneert U op De Vrouw en haar Huis" Prijs per Jaar f 10 Franco p.p. f 10.75 Proefnr. op aanvraag Uitgave Van Holkema 6 Warendorf s Uitg. Mij. A'dam FRANCISCA. DE GOYA (Uit: Corn. Velh, De ar f s in caricaluur) COMOEBIA door HENRIK SCHOLTE Nieuw Nederlandsch Tooneel: Op Hoop van Zegen", door Herman Heyermans D EHOORBNDE tot een geslacht, dat voor Heyermans als een fait accompli werd gesteld en op dramatisch gebied begrippen leerde onder scheiden, die voor Heyermans nog een-en-ondeelbaar waren, voel ik behoefte het oordeel aan te halen, dat Alfred Kerr reeds in de eerste jaren van de Hoop" formuleerde en dat ik thans zou willen onderschrijven: keine hervorragende Mangel, sondern Mangel an Hervorragendem." Heyermans had in de Hoop" stof bijeen om een in absoluut opzicht groot-menschelijk drama der zee te schrijven. Maar hij had nog een ander uitgangspunt: het sociale motief. Hij wilde beide vermengen, maar hij faalde, in onze oogen. Het resultaat was: enkele gróóte perspectieven der zee, Hollands ernstigste poëzie. En los daarvan een redelijk, maar vooral sterk speelbaar sociaal con flict. Maar dit laatste zeker óók met de keerzijden: onduldbare tendenz en de goedkoope viezigheden van een afgedankt naturalisme tooneel. Kern van het stuk is voor ons het vergaan van die arme jongens op zee, en niet de wrakke boot, J. S. MBUWSEN, Hofl. A'dam-R'dam-Den Haag. DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND waarin zij vergaan. Voor ons is de Hoop" nog altijd het drama van Kniertje, die haar ziel op een meedoogenlooze en bijna mystische wijze aan de zee heeft verkocht. De acte der samengescholen, angstige en in haar angst op bijna balladeske wijze vertellende visschersvrouwen. Kniertje's ontzag lijke smart aan het slot. Dan ook? Barend, in zijn bezeten angst voor de zee. Niet Geurt, die is in de eerste plaats de jonge, oproerige S.D.A.P.-er en maar zeer bijkomstig: zeeman. Niet Bos, in de eerste plaats: uitzuiger, werkgever. Nadere definitie: reeder. Juist omdat deze figuren schijnbaar het dichtst bij het voetlicht staan en het meeste galerij-applaus oogsten, staan zij het verst van den grooten achtergrond, de zee verwijderd. En ook van ons, die van na Heyermans zijn. Dat het drama van de Hoop" echter, als geheel, toch opnieuw en tot ontroering toe getroffen heeft, ligt dunkt mij vooral aan de sterke opvoering, die het Nieuw Nederlandsch ervan gaf, en dan wel in de eerste plaats aan de Kniertje van Mevr. Sablairolles, die voorzoover ik een zeer ouden indruk met een kersverschen vergelijken durf in geen enkel opzicht bij de Kniertje hoeft achter te staan. Fel en gedrongen, een afgebeulde en harde vrouw, en in het laatste bedrijf toch zoo erbarmelijk, steunloos gebroken spel dat sterk aangreep en naar een grootsch einde voerde. Daarnaast trof mij het meest de hartstochtelijke Jo van Sophie de Vries, die misschien minder ge lukkig begon, maar in de voorlaatste en laatste acten prachtige aanklachten gaf. Tourniaire speelde den reeder niet te zwaar en daardoor menschelijk, ook in de tendentieuze gedeelten van zijn rol. Kreeftwas een glansrolletje als diakenhuismannetje. Van de beide zoons was de Geurt van Gobau goed, ruim, hoewel hij zijn traditioneel pathos niet schijnt te kunnen moduleeren. Ongaver, maar gevoeliger, in zijn bijfragmenten verrassend was dit keer Bien van Noppen als Barend. Hij nam de heele afscheidscène voor zijn rekening. Van de jongeren typeerde vooral Jack Hamel uitmuntend als het boekhoudertje Kaps. Zoo was, alles bij alles, deze voorstelling een gelukkig bewijs, dat de oude garde" noch sterft noch zich overgeeft. En juist uit dezen hoek mochten wij daarvan, na een weinig gelukkig jaar, dat bewijs wel eens hebben. H. RAHR MUZIEKHANDEL Violen © Snaren Achter St. Pieter 4 Utrecht © Tel. 443 PIANO'S eenvoudig alles wat een Engelschman doet: echt Engelsen , alles wat een Spanjaard schrijft: echt Spaansch. Dit volstaat voor de waarden". De feiten" lezen we dagelijks in de krant, we zien ze voor onze oogen gebeuren. De heele tschniek is nu eenvoudig deze: we trekken lijntjes van ,,feite i" naar waarden", lijntjes die recht of kronkelig mogen zijn, tusschen elke mogelijke waarde" en elk mogelijk feit". Een eeuwenlange theologische vorming bewijst hier uitnemende dien sten. Op den bijbel heeft zich geslacht na geslacht geoefend in deze heilzame geestelijke acrobatiek.Het moet al hél raar loopen, als er niet tusschen het een of andere feit" en de een of andere waarde" een lijntje van causaal verband" kan worden getraceerd. Eenigen tijd geleden mocht ik hier met vreugde wijzen op de boeken van Lucie Cousturier over Afrika, op het boek van Martin Börrmannover Sumatra, waarin op wonderbaarlijkschijnende, maar toch eigenlijk zeer verklaarbare overeenkomstige wijze met deze soort volksbeschrijving ge broken is. DeFransche vrouw heeft in de dorpen langs de Niger, de Duitsche man op de vlakten rondom het Tobameer l'ame humaine" ontdekt! Om dat ze zulke geweldige psychologen zijn? Neen, omdat ze diepe, simpele onbevangen menschen zijn , beu van het niet alleen ijdele en lichtvaardige, maar ook gevaarlijke en giftige anthropopsychologisch stcta isme, op den bodem waarvan immers altijd zelfophemeling en zelfrechtvaardiging, heerschzucht en haat verborgen lig gen. L'ethnographie a trahi les peuples. En wat beduidt het nu, dat de eene den Mensch, dat is: zichzelf, terug vond in de vergeten negerdorpen langs den Niger, maar niet bij de koloniale beau-monde van Dakar en Conakry, en de ander dienzelfden Mensch, zichzelf, bij de Batakkers aan het Toba-meer, maar niet tusschen de Holofernessen der industrie" in het Medan-Hotel? Waarheen wijst deze eensluidend heid hunner ervaringen? Naar het fundamenteele onderscheid tusschen Individu en Collectiviteit, tusschen den mensch als kudde-dier en den Mensch als Representant van de Wereldziel". Daarom is er dan ook geen ame franpaise" of ame juive", maar er is de ziel van de kudde en er is de ziel van den Mensch. En de kudde, de collectiviteit is altijd en overal dezelfde, en de Mensch, het Individu is eveneens altijd en overal dezelfde. Tegenover deze verblijdende open baringen van een nieuw, humanis tisch streven blijkt de Causerie sur Israël" van de gebroeders Tharaud weer een teleurstelling. Het is de ge wone lijntjestrekking, de gebruike lijke soort argumentatie, reeds door Kant evenzeer machteloos als subtiel" geheeten. altijd weer de averechtsche logica van den schooljongen, die zijn sommen uitrekent op de antwoorden achter in zijn boekje, een allerwonderlijkst gegoochel met waarden" en feiten". Links op het dubbelgevouwen blad: Esprit messianique, rechts: Trotsky, Bela Kuhn en.... Théodore Herzl! Etonnés de se trouver ensem ble? Geen nood. De Esprit messia nique" produceert naar believen nati onalisme en communisme, Herzls en Trotsky's. De Esprit messianique" kan, desgevorderd zoo goed als de pianola letterlijk alles produceeren, alles verklaren, en de meest-ui teenloopende daden, handelingen, nei gingen, levenswijzen der meest-uiteenloopende Joden worden zonneklaar toe gelicht uit n en dezelfde ame juive". Marx en Heine, Spinoza en Rathenau. Het karakteristieke onderscheid tus schen deze uit de lucht gegrepen pseudo-psychologie en de andere, in den grond (in grcnd-begrippen) worte lende wezenlijke psychologie is deze, dat in de laatste niets gegeven" is, d.w.z.: dat er niets cadeau gegeven wordt. Alles moet worden veroverd, gecreëerd,gebouwden daardoor komt men dan, geenszins tot onomstootelijke waarheden", maar tot een harmonisch, organisch geheel, als een bouwwerk. Juist van dat organische en harmoni sche, van dien samenhang en die con tinuïteit vertoont de anthropo-psychologie, vertoonen deze beschouwingen geen spoor. Misschien lijkt het onbillijk om tegen een geschriftje, dat zich aan dient onder den bescheiden naam van Causerie" zulke zwaarwichtige be zwaren te berde te brengen, maar daar tegenover rijst dan toch de vraag of het in invloedrijke menschen als de Tharauds van veel verantwoordelijkheids gevoel getuigt, in dezen tijd, op deze wijze, over deze dingen te causeeren.