No. 2607 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 MEI 1927 De Wedloop naar de Raadszetels Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Johan Braakensiek SPAN JELUI MAAR NIET ZOO IN, DE KAMPIOENEN WINNEN TOCH EN ER ZIJN MAAR VIJF EN VEERTIG PRIJZEN!" Georganiseerd Modernisme door CORNELIS VETH f~\ NLANGS bracht een onzer ochtendbladen op de fotopagina de afbeelding van een Berlijnsche noviteit: gemaskerde sandwichmen. De mas kers van deze reclameloopers vertoonden, volgens het bijschrift, de toepassing van moderne kunst uitingen en de welingelichte beschouwer heeft niet lang geaarzeld eer hij ze thuis bracht onder de navolgingen van de negerkunst. Ze waren een beetje te symmetrisch en van cubistische smetten niet geheel vrij, maar deze opengesperde oogen, droef en grimmig tegelijk, die u den dringenden raad schijnen te geven U onverwijld op te hangen, die platte wangen, die langwerpige als uit zieke aardappelen weggesneden neuzen, die donkere mondgaten, preutsch en wreed, vertoonen ten duidelijkste de herkomst. Ziehier dus de grondige vulgarisatie van die wonderbaarlijk expressieve en bijna zonder uit zondering nachtmerrie-achtig dreigende plastiek der wilde volken, die we voor 't gemak negerkunst noemen. De toepassing is nog lang niet volmaakt, het moet nog miskraamachtiger van proportie en weekdierachtiger van vorm, maar overigens kunnen deze naargeestige straatverschijningen alvast de eereplaats innemen onder de cerebrale uitvindsels, waarin de naïeviteit en de eerlijke uiting van echte aandoeningen in volslagen ge wetenloosheid worden nagebootst. En is het tusschen twee haakjes niet belangwekkend, te zien hoe het kille vernuft altijd bij de primitieve waarachtigheid ter school moet gaan, en even belangwekkend te ondervinden, dat het zich altijd vergist? Want hoe ongehoord scheef is het, voor reclame, die moet aantrekken, vormen aan te wenden, die ontzag en angst tot oorzaak, schrik aanjaging uit wanhopig verweer ten doel hebben, zooals die totems en beelden ten aanzien van booze geesten ! Stel u voor dat men U uit het holle duister van zulke oogen in een verwrongen aschgrauw gelaat lokt naar een dassenwinkel of een cafémet damesbediening! Laat ik U even vasthouden. Wendt U niet af, half geërgerd, half onverschillig! Vergist U niet, dit is niet zoo maar een mal verschijnsel. Dit is de roemruchtige intocht van de Kunst in het Leven, dit is de triomf der toegepaste kunst, de kunst nijverheid eindelijk, na zooveel jaren van idealis tisch streven en geduldige propaganda door handel en industrie in dienst genomen ! Wij zijn er ! Gaat er geen grilling van gelukzaligheid door onze leden ? De zakenman is overwonnen, het publiek, het Beest dat publiek heet, tot zwijgen gebracht! Men duizelt nog eenigszins. Scheen het niet jaren lang, alsof er een onoverbrugbare klove gaapte tusschen kunst en leven, den smaak, de verbeelding van den zakenman en van den artiest? En hebben ze nu niet plotseling elkaar gevonden? Krijgen we nog wel n drukwerk thuis, waarin niet de meer en meer gebruikelijke letter, een blok met een gaatje hier, of een blok met een gaatje daar, door haar onleesbaarheid de artistieke hand verraadt; zien wij niet op de wagens der posterijen eenige in elkaar geschoven vierkanten van elementaire kleur met al de ongebreidelde fantasie eens kunstenaars een merk sigaretten aanprijzen, vertoonen niet bijna alle nieuwe groote gebouwen die opzichtige twijfelvormen, die den kwalijk verduwden invloed belijden van de geniee'n-kweekende Amsterdamsche school? Maar verklaar mij nu dit verschijnsel, gij philosophen, of paedagogen, of psychiaters, of wie anders daartoe aangewezen en bevoegd zijn: zoolang de kunst redelijk was, en naar het praktische streefde en zich het hoofd brak met het probleem van goed koop en goed, vond zij den weg niet naar de maat schappij. Nu zij grillig is, en dwars-tegen-alles-in, en laatdunkend, nu zij met het materiaal omgaat alsof het niets kostte, een gevel beschouwt als een affiche en een stoel als een schilderij en een letter als een rebus, heeft zij het spel gewonnen. O Manet, welk een diep menschenkenner waart gij, met uw patez les bourgeois", waarnaar ge goddank, omdat de edele natuur sterker was dan de cynische leer, niet hebt gehandeld ! Wanneer een zekere verbazing over en een zekere tegenzin ten opzichte van de tijdsver schijnselen tegelijk komen met de eerste grijze haren, moet men de kans onder de oogen zien, voor een ouden sok gescholden te worden, die niet meer mee kan. Ik heb dit naar behooren gedaan, en heb besloten, het erop te wagen.Want ik ben er eigenlijk lang niet zeker van dat het met deze verschijnselen heelemaal den natuurlijken weg gegaan is, ik ben genoeg kind van mijn tijd om te weten wat de reclame uitwerkt. Hoe het in Duitschland gesteld is, weet ik niet goed, en hoe het komt dat daar goede smaak en logica, en zelfs menschwaardigheid aan kant gezet zijn, maar ik weet dat hier de heer schappij en alomtegenwoordigheid van de excessen in de kunst het resultaat zijn van een handige en breed- opgezette organisatie. En omdat ik weet dat de laatdunkende fantasterij in de gebruikskunst van heden alleen daarom over de geheele linie de baas is, wijl ze het verloop van zaken ge forceerd heeft, heb ik wel moed dat de tijd mij gelijk zal geven en van oude sokkigheid en de daaraan verbonden kribbebijterigheid vrij zal pleiten. Hoe tyrannieke minderheden in vakyereenigingen van bouwkundigen en kunstnijverheid niet alleen de groote groep onverschilligen in die lichamen, maar ook autoriteiten, groote zakenlui en andere particulieren aan hun zegewagen hebben weten te spannen, behoort tot de geschiedenis, die ik niet schrijven zal. Trouwens, wat komt- dat er achteraf op aan? Ieder weet, dat het n bepaalde groep is, die thans, door een vernuftig stelsel van organisatie, over het gros der opdrachten, zelfs van rijk en gemeente beschikt, die de vak tijdschriften volkomen naar eigen willekeur redigeert, die prijsvragen aan officieele en andere lichamen opdringt, die adviseert, redigeert, intrigeert, afwijst en beschikt; die vreemde collega's ontvangt en ze een een zijdig beeld geeft van het hier gepraesteerde. Is dit alles op zichzelf niets nieuws en slechts een andere vorm van een ' zich, vooral in tijden zonder eigen houding voordoend verschijnsel, nieuw en wel van onzen tijd is daarbij de afwezigheid van een elementair fatsoensbegrip, dat vroeger geldend was. Voor mij ligt No. 15 van het Bouwkundig Week blad, zooals het geworden is uit samenwerking van Maatschappij van den B.N.A. en Architectura. Het blad heeft zich gehaast het schoone, gelijk zijdig vierkante formaat aan te nemen dat wij van Wendingen kennen, en dat zoo gezocht is omdat 't vóór onzen tijd om zijn onbruikbaarheid en leelijkheid altijd is vermeden. Een rechthoek ver toont het getal vijftien in een ornament van in elkaar gehaakte letters, die ik in alle richtingen voor mij heb gehouden zonder ze te kunnen ont cijferen, omringd door spichtige en vlakke letters waarbij alles anders is dan anders. In dit nummer vindt men drie groote foto's en een plattegrond van een zeer belangrijk gebouw, een gebouw welks tot standkoming inderdaad een evenement moet zijn voor de bouwkunst van onzen tijd. Het is een tuinhuisje (jammer van dat je") aan de Konings laan te Amsterdam. Dit tuinhuisje verre van mij er een meening over te durven uitspreken , moet wel heel buitengewone eigenschappen bezitten, zooiets als een vondst en een creatie zonder gelijke zijn, als men bedenkt dat de ontwerper, als lid der redactie en bestuurder van een der vereenigingen alle denkbare redenen zou hebben gehad om zich van zulk een reclame voor zich zelf in het eigen orgaan te onthouden, te meer daar wekelijks zooveel foto's van soms monumentale gebouwen moeten worden teruggewezen. Maar nu begin ik toch eigenlijk weer wel te gelooven dat ik bij mijn tijd ten achter ben HOLBEIN VELVET EEN MAT GLANZENDE DUBBELZIJDIGE ZWARE GORDIJNSTOF 185 BREED ONVERSCHIETBAAR STALEN FRANCO PER MTR. FL. 9.XMDER £ ZOMBM