No. 2609 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 4 JUNI 1927 17 Dramatische Kroniek door TOP NAEFF Gastspiel Tilla Durieux: Fraulein Julie Die Sterkere T N Nederland is geen noemenswaard publiek voor Strindberg. Wij hebben enkele mooie Strindberg-voorstellingen gehad Doodendans" en Paschen" zijn gelukkig dezen winter nog eens opgehaald maar het Hollandsch publiek heeft er te weinig belangstelling voor, naar ver houding van het enorme werk, dat er aan de voor bereiding van zulk een allernauwst-luisterende en altijd weer even hachelijke vertooning vast zit. Het is er mogelijk nog niet aan toe. Dat het inmiddels vol loopt, wanneer Wegener of Tilla Durieux een enkele maal met deze stukken komen, bewijst in dit verband niets, zij brengen een jarenlang gevestigde reputatie speciaal voor dit soort werk mee, en voor hun op treden twee, driemaal in hetzelfde stuk in dezelfde stad is ons publiek, met de Duitsche kolonies erbij geteld, wel talrijk genoeg. Wij mogen ervan hopen, dat dank zij hun optreden de aandacht nog eens wordt gevestigd op dit universeel tooneelwerk van zooveel hooger waarde dan het mode-repertoire van den dag waarvan in achterlijk Nederland nog maar sporadisch vertalingen voorkomen, en waarvan ons tooneel zich, force majeure, veelal onthouden moet. Elf Einakter" noemde Striridberg den bundel, waarin we Fraulein Julie" en Die Starkere" vinden. En van welk een gehalte is het meerendeel dezer grepen van den machtigen veertigjarige ! Rechtaf een meesterwerkje is Die Starkere", het vindt, in dit bestek en in dezen vorm, nauwelijks zijn weerga in de litteratuur; of het zou uit den allerlaatsten tijd Schnitzler's Fraulein Else" moeten zijn. Want ook Die Starkere" is een monoloog, een van de beide partijen zwijgt nml. onafgebroken. In precies zes bladzijden druks geeft de geniale schrijver hier, als handeling: het duel op leven en dood tusschen twee vrouwen om den man; als achtergrond, scherp en volledig: het huwelijksleven van de eene, het liefdeleven van de andere. Door de jaren heen, en op het momenteel hoogtepunt vati verval en bloei.Wij zien, door dien korten woordenstroom heen, ten voeten uit de drie karakters: de beperkte, sensueele, geheel op haar instincten levende gezinsmoeder, als zoodanig sterk en onverzettelijk; de erotisch intellectueel liefhebbende kameraad van den man. onpraktisch en zwak waar het op haar voordeel aankomt, maar sterk in zichzelve; en tusschen deze beiden: den man, die onzichtbaar blijft, een middelmatige kunstenaars-natuur. Me vrouw X, tooneelspeelster, vindt op Kerstavond in een verlaten café-hoekje, haar collega: juffrouw Y, haar rivale in alles, en daarom uit zelfbehoud als vriendin van den huize aanvaard. Na de quasi hartelijke begroeting, door de andere, die de krant leest, nauwelijks beantwoord, grijpt de j>®©©®@© ITRANSPORT MIJ, HOLLAND"; JWccsperzijde 94 AMSTERDAM! »Telefoon 51271 Tel.-Adres Transport"! > Verhuizingen, door geheel Europa per meuj belwagen en gesloten spoorwegwagons, S > binnenlands ook per gesloten autoverhuis- © ;wagens met aanhangwagen. Binnen een© | rayon v. 80 K.M. bespaart men Hotelkosten g (BEWAARPLAATSEN VOOR GEHEELEEN© GEDEELTELIJKE INBOEDELS | E>©©®©©®©©®©©®©©®©©©®@@@ gehuwde vrouw, onder een schijn van zelfver zekerdheid en bluf, de ontmoeting aan, om zich uit de bange vertwijfeling van haar ongelukkig huwelijksleven te verheffen, en zich te vergewissen in hoever de vriendin daar mede schuldig aan is. Zeker weet Mevrouw X niets, maar zij heeft haar vermoedens, en gemakkelijk gaat het niet. Tot in het tragi-comische vijzelt zij haar positie" op, ten einde de andere vrouw, aldus geprikkeld, iets te ontlokken van het geheim, dat deze achter haar ondoorgrondelijken glimlach verbergt. Ja. . die Frauen sind ganz verrückt nach meinem Mann". Het verwondert haar alleen, dat het tusschen Amelie (juffrouw Y) en hem oogenschijnlijk niet zoo best vlotte. . . . Tot Amelie zich verleden jaar verloofde en plotseling wo du in Sicherheit warst", die heftige vriendschap tusschen hen ontstond. Een verloving, welke Amelie intusschen na korten tijd weder verbrak .... Onverstandig, want een eigen huis, man, kinderen, dat is in de wereld toch maar alles, niet waar? Juffrouw Y roert haar chocolade en zwijgt. Zie. dit heeft de bevoorrechte huisvrouw, terwijl die arme Amelie daar zoo eenzaam haar Kerstfeest doorbrengt voor de haren gekocht. In haar wanhoop komt Mevrouw X ertoe haar man dien zij om zijn ontrouw bij tijden haat tegenover de vrouw, die den held in hem aan bidt, een beetje belachelijk te maken. Mein Alter" . . . ., zegt ze. en pantoffels met tulpen geborduurd, pakt ze uit, tulpen, die zij niet uit kan staan, Amelie's lievelingsbloemen. Gold niet Amelie's smaak in hun huis langen tijd voor een evangelie? En eindelijk, wanneer de andere, onbezweken. zon der n weerwoord, haar met volle, stille oogen aan blijft zien, slaat ze door, vervalt in den groveri toon van verwijt, dien zij listig had willen ver mijden: ..Alles kam von dir. . . . sogar deine Passionen." Om ten slotte, zich haar armzaligheid weder bewust, en plotseling weer bcheerscht, haar troon van eerzame burger-mevrouw, die alles heeft wat de romantische juffrouw onthouden bleef, opnieuw te bestijgen en zich te redden, intuïtief, met den meester! ijk on draai: ..l'nd wenn ich mie h von dir kleiden gelernt habe tant mieux das hat meinen Mann uur noch mehr an mich gefesselt und du verlorst, wo ich gewann ja, nach gewissen Zeichon zu ui-teilen. glaube ich. du hast ihn bereits verloren !" In dit glaube ich" ligt haar vonnis. De andere glimlacht: zij weet. Mevrouw X pakt haar schatten bijeen om naar huis te gaan en haar man wellicht ietwat verstrooid bij haai' Kerstboom ..zu lieben". Overwinnares. Juffrouw Y staart haar nog even na, met haar vochtige oogen en haar raadselachtigen glimlach, en neemt dan de courant weer op. De sterkste. Het canailleuse, dat Tilla Durieux in haar wezen meebrengt, is voor de, van fijne ironie doortrokken figuur van juffrouw Y" niet voordeelig. In haar machtige, au fond machtelooze, jaloezie, ziet weliswaar mevrouw X bij voorkeur ,.de slang" in haar, doch het kan Strindberg's bedoeling niet geweest zijn, dat ook wij in deze vrouw, die zich niet meer heeft toegeëigend dan haar van nature toeviel, en die, terwijl het gezin zich om den Kerstboom schaart, zich tevreden stelt met een eenzaam café-hoekje, iets louche" zouden zien. Doch dit bezwaar was vooral uiterlijk, innerlijk heeft Tilla Durieux, met vermijding van al wat aanstootelijk zou kunnen werken, prachtig, diep en vol expressie, deze stille tragedie uitgebeeld. Een wereld in een oogopslag, een lachje, als over scherven. En nochtans: licht. Renée Stobrawa was in de zware rol van me vrouw X tegen dit spel niet opgewassen, hoeveel goeds zij ook gaf. Zij bleef in haar boosaardigheid te kinderlijk, te labile, groeide niet uit tot de machtige matrone, die zij. wil zij ..partij" blijven. oogenschijnlijk tegenover de andere moet zijn. Men kan deze in zichzelf volmaakte ..scène" op zeer verschillend niveau spelen, al naar het talent der beide vertolksters geaard is, en zich op elkaar af laat stemmen. Het gaat om het evenwicht. ..Fraulein Julie". de hoofdschotel van den avond, en bekender dan Die Starkere". komt ons voor Hollandsche Badplaatsen, Aanbevolen Hotels: WIJK a/ZEE HOTEL D'ORANGE en HOTEL DRIEHU1ZEN BAD HOTEL en ZEE-DEPENDANCE onzen tijd meer verouderd voor. Het geval van de erfelijk belaste en decadente freule, die het met den lakei van haar vader aanlegt, blijft ten allen tijde een geval". En zooals Strindberg, nog wor stelend met den dramatischen vorm, het op het tooneel heeft gebracht, schijnt het ons in zijn verloop, als naturalisme", niet zeer betrouwbaar, en vooral naar het slot sterk geforceerd. Het is hem, zooals hij in de nog altijd belangwekkende narede" op dit werk schrijft, ook niet om het geval te doen geweest, het wa,ren de maatschappelijke stroo mingen van zijn tijd, waarin hij de revolutie voelde aankomen, die hem bezighielden, en het is duidelijk, wat al te duidelijk dat hij geen partij heeft willen kiezen, noch voor den heer, noch voor den knecht. Voor ons, die de Umwertung" hebben zien voltrekken, blijft vooral in dit verband de figuur van den knecht de opkomende stand boeiend, een meesterlijk geteekende Figaro" van het einde der 19e eeuw. Ook zonder het ongelukje van de Freule zou Jean" tot het bewustzijn gekomen zijn voor minstens hotelier" in de wieg te zijn gelegd. Het meisje zelf Strindberg wil niet, dat we haar tragisch zien maar op de oogenblikken, dat ze menschelijk voor ons wordt, kunnen we toch niet anders dan bitter medelijden gevoelen met deze hysterische telg uit een oud geslacht, wier plebeïsche neigingen (van moederskant) nog eervol gewroken moeten worden naar de tradities van vader's riddergeslacht. Ook hier, als Fraulein Julie, bracht Tilla Durieux niet mee wat aan dit ramp zalig adelskind, trots alles, haai' cachet kan geven en het drama schrijnend maakt. Door haar werd het spel geheel verplaatst in den modernen tijd reeds die ordinaire roode jurk ontnam haar elke illusie van (eenzijdige) verfijning van-huis uit terwijl het, wegens de oplossing, ook daarin weder niet past. Een moderne freule zou er in de gegeven omstandigheden niet tegenop hebben gezien haar fortuin in een hotel te steken, en als hotelière met een romantisch verleden, in het bureau te gaan zitten. Mevrouw Durieux stond daarvoor al dicht genoeg bij ..Jean". Doch op haar wijze, meer moeder's dochter dan vader's erfgename, speelde zij de rol zoo overtuigend mogelijk, fel-levend. aangrijpend na de catastrophe, technisch verbluf fend. Hoe bijna bovenmenschelijk zwaar moet deze rol zijn, die van een actrice in een uur tijds den inhoud van een stuk in drie bedrijven vergt ! Het zou niet juist zijn hier het zwaartepunt in de tech niek te zoeken. Een sterk beeldend talent, ook van nature. Ken krachtige, schoon in zijn vak te weinig aris tocratische ..Jean" van C'arl Hannenian stond haar terzijde. Renée Stobrawa was wederom te weinig imponeerend, maar overigens allen lof waardig, de keukenmeid. Het knappe samenspel der drie ver goedde wat aan de mise-en-scène?wij misten het tusschenspel der St.-.Tansnachtvierders ontbrak. VT. EXTRA 30 « VM. EXTRA 40 <** VP. EXTRA 50c p- 4 ns OLDENKOTTS