f ' M' 14 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 11 JUNI 1927 Nb. 2610! Nieuwe Nederlandsche Verzeil door,A. DEFRESNE FEESTEN VAN 'T JAAR, door W. A. P. Smit, bij Uitg.-Mij. Holland. Amsterdam 1927. Dit zijn gedichten, die gemaakt zijn naar aan leiding van de voornaamste Christelijke feestdagen «n zij hebben alle God tot onderwerp. De dichter meent voor zijn Schepper gevoelens als angstige onderdanigheid, eigen beteekenisloosheid besef fende nederigheid, lofprijzende eerbied en vooral liefde in volle overgave des gemoeds te onder vinden. Nu is het volkomen onmogelijk, dat een voorstellingsvermogen, dat door deze godvruchtige gevoelens beheerscht wordt, van dienzelfden God liet beeld zou kunnen vormen, dat in de volgende strophen is uitgedrukt: Zooals een vleermuis, aan het hout Gespijkerd van een boerendeur, In t sterven langzaam aan vergrauwf En, dood, een vod wordt zonder kleur. Zooals in het bezaaide land Een doode kraai, die op den wind Zich wiegt aan een verrafeld band. Ja goorheid zijn vergaan begint. Deze voorstellingen zijn toch zoo tegenstrijdig wan de eerbied, nederigheid en vooral aan de aan biddende liefde voor God, dat deze gevoelens zich in heftigsten weerstand tegen de vorming dezer voorstellingen zouden verzetten en haar op slag met dergelijke snelheid verdringen zouden, dat dit proces zelfs onbewust verloopen zou. Er zijn dus, wa den innerlijken toestand van dezen dichter betreft, twee mogelijkheden: of de godvruchtige gevoelens missen de kracht de tegenstrijdige voorstellingen te verdringen en zijn dus voos, ?voorgewend en onecht, of de visie van God als vleermuis-lijk en kraaien-kreng wordt niet door gevoelens gestuwd en is dus valsch en niet in ernst te nemen. Het in zelfbedrog voorwenden van ge voelens kan nooit een gedicht van eenige waarde voortbrengen. De vraag is dus: welke verzen zijn slecht, die welke God beschrijven als vleermuis ?of die welke Hem aanbidden ? De hier aangehaalde atrophen nu zijn de eenige in het heele boekje, die van eenig talent getuigen. Bijgevolg is de liefde, ?eerbied, onderdanigheid en aanbidding van God onecht, bijgevolg is dit heele bundeltje voortge komen uit een afschuwelijk zelfbedrog', dat het geheele bewustzijn van den dichter beheerscht, behalve dan in onbewaakte oogenblikken, als zijn onerkend, maar echt gemoed een barst breekt in het rustige masker en de aangehaalde strophen, ?die de eenige van dat soort in het geheele boekje ?zijn, voortbrengt. Het breekijzer der zelfkennis zetten in de barst, tot splinters splijten het omhulsel van schijn, angst voor de werkelijkheid niet ver.bergen onder eene zelfbedriegende fantasie: mogelyk dat voor deze pijnlijke operatie eenige goede verzen de belooning zullen zijn. STRAELENBURGH, Tooneelspel in verzen, door Hugo Haeverens, bij S. L. van Looy. Amsterdam 1926. Moet men dramatische verzen ter beoordeeling lunner dichterlijke waarde een anderen maatstaf aanleggen dan lyrische? Mijne bedoeling is deze vraag alleen maar te stellen en met eenige overKarel van de Woestijne Het met spanning verwachte tweede deel van het drieluik" waarvan "De Modderen Man" (1920) het ?eerste vormt, is zoojuist bij A. A. M. Stols te Bussum verschenen. De dichter-criticus M. Nijhoff schreef terecht in de N.B.C.: Misschien sind Het Vaderhuis", zijn eersten bundel, heb ik niets van K. v. d. W. gelezen dat mij zoo heeft aangegrepen als dit ,,tweede luik". Ook om zijn royaal uiterlijk:het prachtige papier, de kloeke letter van Garamont en ?de edele initialen van Alphonse Stols verdient deze groote bundel een plaats in de boekenkast van iederen liefhebber. De oplage bedraagt 250 ex. op ge schept papier(fl. 10.?) en 10 op keizerlijk Japansch. wegingen omkleed den lezer ter verdere bedenking voor te leggen. De juiste beantwoording lijkt mij uiterst moeilijk, maar toch meen ik, dat wij ons in de goede richting bewegen, als wij bedenken, dat een drama, dat geheel en al geschreven was in verzen van de hoedanigheid als Werumeus Bunings In Memoriam Patris onspeelbaar zou zijn. Ten eerste is het voor welken tooneelspeler dan dan ook onmogelijk om eene zoo sterke gemoedsbeweging,om een aldus bewogen rhythme langer dan vijf minuten in zich zelf gaande te houden. Ik geloof daarbij dat zoo'n drama ook nooit geschreven kan worden, omdat het eenvoudig niet tot de menschelijke mogelijkheden behoort eene dergelijke inner lijke spanning zoo lang vast te houden. Daarbij is de aard en sterkte van dergelijke gemoedsbewegingen tegenstrijdig aan den langen duur. Dan dient men nog in de aandacht te houden, dat dramatische ge dichten ook niet volgens hetzelfde scheppingsproces ontstaan als lyrische. De lyrische dichter uit zijne ge voelens rechtstreeks, terwijl er bij den dramatischen dichter steeds een tusschenproces plaats vindt, waarin het eigen gevoelsmateriaal omgevormd wordt tot het gemoed van een dan wel fictieve maar toch steeds andere persoon.De tooneelschrij ver ziet nooit door eigen oogen. Dit tusschenproces heeft onvermijdelijk invloed op de hoedanigheid der verzen. Zijn dramatische verzen dus steeds van een mindere qualiteit en is dit zelfs eisch? En Vondel dan? Deze vragen kwamen bij mij op naar aanleiding van bovengenoemd drama en als het stellen van deze vraagteekens den lezer misschien iets korter bij de beantwoording gebracht heeft, dan is dat ook precies de eenige verdienste, die dit tooneelspel toegeschreven kan worden. STEMMINGEN EN STREVINGEN door Frits Tinyen. Em. Querido's Uitg.-Mij. Amsterdam 1927. Iemands innerlijk ontleent een zijner voornaam ste kenmerken aan den aard der objecten, waarop zijn gevoelens zijn ingesteld. Degene, wiens ge voelens voornamelijk gericht zijn op eten en drinken, op de hoeveelheid geld,die hij bezit,op zijne erotische mogelijkheden, op zijne maatschappelijke functie e.d. is toch een geheel ander mensch, dan degene, wiens gevoelens in het bijzonder ingesteld zijn op geestelijken arbeid, het heil der menschheid en op God. Dat ook het aantal der objecten van bepalende kracht kan zijn, soms voor een geheel leven, wordt waarschijnlijk gemaakt door het feit, dat iemand wiens gevoelens enkel en alleen op God zijn ingesteld, meestal zijne toevlucht zoekt in een klooster, terwijl iemand, wiens gevoelssamenstelling beheerscht wordt door de objecten menschheid, vrouw, eigen ik en God bijv. de veelzijdigste levensmogelijkheden openstaan. En hier moeten wij dan een groot gemis van Tingen op merken. Zijn gemoed lijdt aan iedere variatie of ontplooiing moordende eenzijdigheid, omdat al zijne gevoelens slechts aan n object hangen, namelijk het kommunisme. Zooals eene spin hare léven-wurgende pooten om een insect klampt, zoo heeft dit begrip zich op het bewustzijn van den dichter gezet. Zijne verzen lijden aan eene eentonig heid, die vaak iedere dichterlijkheid eenvoudig verstikt. Dat instellen van alle gevoelens op n object kan tot de raarste dingen leiden. Indien iemand al zijne gevoelens ingesteld heeft op eigen ik b.v.b. dan noemen wij zoo iemand lijdende aan grootheidswaan, men verklaart hem voor krank zinnig, omdat de draagkracht van het object niet evenredig is aan de hoeveelheid, aard en sterkte der gevoelens, eene wanverhouding, die de zonder lingste practische consequenties ten gevolge kan hebben. Ook bij Tingen is iets dergelijks het geval. Het kommunisme, een sociaal-economisch stelsel, in het allerbeste geval eene algemeene innerlijke gesteldheid, is als zoodanig te klein van omvang en beteekenis om eene heele gevoelssamenstelling te dragen. Tingen heeft dit gevoeld. Niet nu dat hij gevoelens, onbewust, van het object afhaalt, nee, hij tracht het object te verruimen en maakt op het kommunisme eene godsprojectie. De volgende strophen zouden aan God gedicht kunnen zijn; nu zij het kommunisme tot onderwerp hebben, zijn zij topzwaar en niet vrij van een zeker lachwekkend element, dat het gevolg is van iedere innerlijke wanverhouding. Aanbevolen Hotels: yAMTWOfYRT /HOTEL D'ORANOE Atmu v wwiv l l HOTEL DRIEHUIZEN WT IK ft /7TT1T \ BAD HOTEL WIJK a/ZJU!, | ZEE-DEPENDANCE Tentoonstellingen t^y De Bron te 's Gravenhage. Beeldhouwwerken door Chris Agterberg. Tot 16 Juni. J. N. de Bois, Haarlem. Teekeningen van Moderne Meesters. Tot 30 Juni. Buffa en Zoon, Amsterdam. Landschappen dpor Jan van Essen en Aquarellen en Schilderijen door Adolf Lesier. Tot 17 Juni. Metz en Co., Den Haag. Kunstnaaldwerk van J. Q. van Regteren Altena, Boukje Jelles en Etty Lanting Haak. Tot 19 Juni. 't Spinnewiel, Hilversum. Schilderijen en Pastels door Lucie Wittig-Keyser. Tot 19 Juni. Kunstzaal d'Audretsch, Den Haag. Tentoon stelling van bloem-stillevens. Tot 30 Juni. Pictura, Utrecht. Tentoonstelling van schilde rijen door oude meesters. Tot 30 Juni. Stedelijk Museum, Amsterdam. Werk van leden van De Onafhankelijken". Tot 30 Juni. Gij zijt van al/e tegenstrijdigheden hef cëne Eenige, dat bindt, Daar is voor U geen tijd en geen verleden. Gij zijt hef bovenruimtelijke Heden, Dat zich door aller eeuwen wenteling windt, om uit hun dood zijn nen dag ie smeden. Een tweede gevolg van dezen innerlijken toestand is, dat hij van de werkelijkheid, die aan zijn God tegenstrijdig is, eene die tegenstrijdigheid abusie velijk verscherpende visie heeft: ,,De arbeiders buigen in loonslavernij, En eerst als zij sterven worden zij vrij !" Deze innerlijke onevenredigheid is het voornaamste kenmerk van het geheele bundeltje en tevens de oorzaak, dat een groot ge deelte der verzen mislukt is. Ongetwijfeld is Tingen een dichter, waarvan nog goede verzen te verwach ten zijn. Daarvoor is echter noodig deze innerlijke wanverhouding te vernietigen, zich zelf en het kommunisme en de werkelijkheid naar waarde te schatten. Dit laatste dient hij dan tevens te doen met de overdreven goede critieken, die ik las en die hij hoogstwaarschijnlijk te danken heeft aan den allerbanaalsten toon zijner liedjes, met rime-riches, staf- en binnen-rijmen, een toon, die mij meer dan eens denken deed aan de populaire deunen van een straatorgel, die dan meestal nog meer karakter hebben. N. V. KUNSTZALEN DE SIRKEL" Laan van Meerdervoort 53 D DEN HAAG TEL. 36518 WERKEN VAN MODERNE MEESTERS Kunstboeken, Sieraden, Glaswerk Leerdam Unica Aardewerk £&Reproducties naar oude meester*