DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 JUNI 1927 No. 2611 BOUWKUNST door H. J. M. WALENKAMP C?. Kunstenaar en Handelsman T~) E laatste halve eeuw heeft een zeer groot aantal energieke bouwmeesters voortgebracht, door wier vernuft en ondernemingsgeest de meeste belangrijke moderne bouwwerken allerwege tot stand gebracht worden. Dat dergelijke gebouwen maar hoogst zelden ware kunstwerken zijn, is het gevolg van de omstan digheid, dat de tijd en denkkracht dezer cate gorie van bouwmeesters bijna geheel door het zaaklijke" in hun beroep geabsorbeerd wordt, waardoor het scheppend element in hun wezen geleidlijk op den achtergrond wordt gedrongen, ja niet zelden geheel in de verdrukking komt. De overlading met werk, het steeds maar jachten" en het niet willen of durven weigeren van al maar nieuwe opdrachten, heeft menig, aarivanklijk veelbelovend architect een gsestlijke indigestie bezorgd, die hij in geheel zijn volgend le ven niet te bovenkwam. Houden we dit in 't oog, dan valt het niet moeilijk zich een duidlijke voorstelling te vormen van het karakter en de geestesgesteldheid van verweg liet meerendeel der intelligente architecten, die het onafzienbaar aantal bouwwerken van moor dan gewone beteekenis allerwege in de liedend aagsche groote steden en ver daarbuiten tot stand brengen, on vermogen we een helder inzicht te verkrijgen in de geheime oorzaak van het onweerlegbaar feit, dat het meeste hedendaagsche werk, hoe talentvol en vernuftig dikwijls ook, niet tot de waarachtige bouwkunst kan gerekend worden. Dit soort van werk is van denzelfden aard en van gelijke waarde als dat van vele mondaine schil ders: knap, verbazend knap, maar innerlijk leeg. Hoe zou men ook van de hiorbe.doelde categorie van bouwmeesters bezonken, echte kunstwerken mogen verwachten? 1-aat ons de nuchtere werklijkheid onder do oogen zien. De totstandbrenging der maatschappelijk y.oo lioogstbelangrijke moderne bouwwerken vereischt van den leidenden architect ontzaglijk voel geostosinspanning, die feitelijk geheel buiten zijn eigen lijke kunst omgaat. Hoeveel allornoodzaaklijkste technische en praktische oplossingen voor <le moest uiteenlooponde nieuwe maatschappelijke vraag stukken worden niet van hem gevergd on nemen nagenoeg geheel zijn tijd en denkkracht in .beslag? Kn toch hebben deze, hem tor oplossing gegeven vraagstukken in wezen niets uitstaande met zijn ideëel scheppingsvermogen. Velen der hierbedoolde architecten waren in hun jeugd reeds schrandere talenten mot. 'n sprank genie of scheppingskracht, bij wie echter met het verloop der jaren het schrandere en berekenende steeds meer de overhand nam, liet waallij k geniale in hun wezen werd daarbij door de vele bijkomstige besognes en beslommeringen op den achtergrond gedrongen. Geleidlijk zien zij zich door de/e uiterst gewichtige, doch met hun eigenlijke kunst niets uitstaande hebbende bijkomstigheden, genood zaakt, het zuiver architectonische van hun levensGROOTE SORTEERING Speciale modellen ENGELSCHE STOELEN en CLUBFAUTEUILS. roeping aan hun medewerkers in de hand te geven Want zij missen den tijd voor het bezonken zelf" scheppen, hun hoofd staat er niet naai'", hun gedachten worden door te veel andere zaken inge nomen. De besten en energieksten hunner geven wol de ideeën, den opzet, de grondgedachten aan; doch missen den tijd, ze zelf voldoende uit te werken. Kn zoo wordt dan de oorspronklijk zelf-scheppende architect ongemerkt en onbewust de man, die het essentieele de:>l van zijn levenstaak of roeping nood gedrongen en schoorvoetend aan an deren moet overlaten, Zóó wordt hij de iemand, die geregeld of minder geregeld (al naar de omstandigheden hem dat veroorloven) op zijn bureau verschijnt om de vele onderhanden werk zaamheden te controleeren; hij laat daar zijn meesterblik over glijden; maakt zijn op- of aanmer kingen; deelt zijn bevelen uit; overlegt alles met zijn chef, om daarna weer te verdwijnen tor voortzetting van liet overige, het grootste deel van zijn tijd, vernuft, overleg, takt on inspanning eischende gedeelte zijner ingewikkelde maatschap lij k o taak. Weg architect, weg kunstenaar. Americanisme in Bouwkunst In Amerika, Kngeland. Frankrijk, Dnitsohlaiid, evenals in do overige, landen, hier moer, daar minder, al naar gelang deze landen meer gecultiveerd" ?/.ijn, (maar dat laatste doot er niet toe; want naar geest on tendens is hot toch allcrwogu n pot nat) gaat liet op nagenoeg allo groote archi tectenbureaus toe als hier omschreven, liet is in de vooraanstaande" rijken zon ver gekomen, dat op deze buroaux niemand minder ..architect" is. dan juist de' architect. l n do voornaamste landen is do businessman sedert lang do behoorsclior dor tegenwoordige architectuur', onder wiens dressuur een onaf/.ionhaar aantal min of meer knappe boiiwkunstboocfi naars werken. De businessman is do generaal. Hoe deze, allo echte, houwkunst, nokkende toe stand verbeterd zal kunnen en moeten worden, kan hier op dit moment niot besproken worden. Maar wol mogen we erop wijzon, dat, zooals do toestand thans nog is. alles afhangt van do mate va.ii geestkracht 011 doorzettingsvermogen dor waarlijk-inoderne architecten. Hoc verhevener hun genie, hoe grooter hun geestkracht, hoe geringer hun eetlust, hoe moer van beleekenis en van blij von den invloed natuurlijk hun scheppingen zullen zijn. .Kon. kentering ten goode is bespeurbaar. De massa wondt zich gcloidlijk van hot banale al'. Knkele, zér enkele geesten worden in do laatste lijden geboren, in wicn genie on doorzet l ingsvermogen zich iri min of moor bevredigende male harmonisch veroonigdoii. P. J. H. Cuypers Ken zoodanige voor ons land was de man, wions geboortedag vóór honderd jaar we onlangs her dachten. Het zou dwaa.s zijn, van dozen bouwmeester te beweren, dat hij al zijn werken zo.lt' uitgewerkt /.ou hebben. Stol u voor: zijn .Rijksmuseum, zijn Centraal Station, zijn nagenoeg honderd kerken on bovendien nog zoo'ii macht vau andere be langrijke bouwwerken ! \\'èl word hij over do negentig; doch haddo hij een leeftijd gelijk aan dien van Methuzaleni bereikt, dan nog zou hom do tijd daartoe ontbro ken hebben. Toch ademt al wat hij tot stand bracht zijn eigen geest. Kn zelfs, waar hot niet do bouwkunst maar de verwante kunsten betreft, te veel van dien goost. Want. deze laatste kunsten be-hoorschto hij niot. maar hij trachtte zo te ovor-hoorschon. /ijn bouwkunst daarentegen ovorheorsohto ('uypers niot; on dat behoefde hij ook niot te (loon, omdat hij daarin do moester was, do bouwmeester, dat is: do vaststeller dor mate» en getallen, der onderlinge betrekkingen en verhoudingen aller Paviljoen Vondelpark" Tel. 24190-27595 Oropte en kleine Zalen voor Déjeuners, Diners, Soupers, Bals en Recepties Huize ZOMERDIJK BUSSINK. 'CO Bij Frederik Muller. De veiling van Gabriel's atelier "\X7.\TmoiTende schilders toch tegen de critiek. Wat smalen zij op haar veeleischendheid. Zon er n criticus" zijn die niet tevreden is met Gabriel's artistieke nalatenschap schilderijen en teekenirigen en die niet juicht over zooveel onbevangen, onomwonden, onverdroten uitge sproken moois? En toch was Ga brie! geen schilder van de allerbovenste plank. Zijn talent en zijn ge zichtskring waren begrensd. Do omvang on do. diepte van zijn geest konden niet halen bij die van tientallen voorgangers. Hij was esn eenvoudige van hart en hij schilderde eenvoudige zaken. Hijvroeg om niet rneer dan een strook vlak land, een water tje, een verren einder en een streep lucht. Hij schilderde het simpelste dat voorde hand lag. Een enkele maal bezwoek hij voor het effect van een witte muur, door de zon beschenen; maar liever moed hij ook de hulp daarvan. Een ton in 't water was hem stof genoeg. Daarbij was hij oen typische buiten-schilder. Hij had de natuur" noodig. /ij gaf hem zijn sujetten kant en klaar, fn dat opzicht. 011 ook daarin dat hij met weinig tevreden was, zotte hij den ouden 'R oei of s voort. Kn hij was oven zuiver als deze. Maar terwijl Hoelofs grootscher kon zijn on hot dramatische moment niet schuwde oen ruiger on mannelijker schilder, had (Jabriel do zoete voldragenhoid van zijn kleur op dozen voor. (Jeen van beiden verkeken zich ooit. maar (Jabriel zag alles milder. Do klank van zijn naam is oen omen. Hij was do moest franscho van onze schilders uit do vorige eeuw, waar hot do kleur betreft. Overigens een Hollander. De seroono «ogenblikken waren hom het liefst. Hoelofs genoot in do bui, (Jabriel erna. Hij begunstigde don vroegen ochtend on don scliomorondeii avond on men zou zoggen dat hij beide vooral beminde om de stilte. 11 ij zocht do stilte zooals hij zelf oen stille was in don lande. (Joon schilder is zoo zonder ophef, maai' ook zoo zeker van zich zelf in eenvoud zijn weg gegaan, /onder l wi.jfol kondo hij zijn waarde. Van elke vondst on elk fijn trekje dat wij in zijn werk bewonderen, heeft, ook hij genoten. Maar hij hoeft den room niot gezocht. Dat. do waardooring eens konioii zou moot hij hebben begrepen. M. K. H K.N X ('S f l MUZIEKHANDEL p i A N o *s iizzrz^^n A" 1835 D U DAT-TD Achter St.Pieter4 n« K/UlK VLEUGELS d Tel- 443 UTRECHT ondoïrdeelen, dio gezjiamlijk hot ..(Johool" bepalen on iii aanzijn ro:'pon. Hij schiep het innerlijk geraamte, hit ..merg" der werken die hij voortbracht. Doch ook zijn eet lust was te groot. Ed. Cuypers In hoever do iioof zijn werk boheorsohto. on daarin do hoogte van zijn oom bereikte, spreekt klaar on duidlijk uit do vele bouwgewrochten dio ook hij tot. stand bracht. Dat aan dio hoogte nog vod ont brak, blijkt onomwonden uit de/.o. werken. .Immers deze missen die eenheid van grondslagen gedachte; zij ontboeren dio goloidlijko en gestadige harmonische ontplooiing, welke uit allo ontworpen van zijn ouderen bloedverwant spreekt. Want bloot' ook dioiis werk x.ioh in hoedanigheid niot steeds gelijk, onmiskenbaar loopt or slechts n enkele draad door on spreekt or slechts n onwrikbaar beginsel uit diens scheppingen, hoezeer >ok do/.i1 iii innerlijke waarde mogen verschillen. SCHILDEPS