2612 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 JUNI 1927 15 Schilderkunst door A. PLASSCHAERT H. RAHR MUZIEKHANDEL Violen © Snaren Achter St. Pieter 4 Utrecht © Tel. 443 PIANO'S De Onafhankelijker Amsterdam, II Twee schilders hebben op de tentoonstelling der -,,Onafhankelijken" een eeregroep: Kandinsky en Boot. Wat Boot betreft, twijfel ik er niet aan of hij had een betere keuze kunnen doen, waardoor zijn ?eigenschappen zuiverder naar voren waren ge komen. Deze eigenschappen, die ge vooral in zijn stillevens vindt, zijn een verzorgde weergave van den aard en de détails der saamstellende deelen van het stilleven, en een gamma, dat een zekere terughouding vertoont in zijn grijzen". Boot is geen schilder van groote persoonlijkheid, maar hij rheeft het wezen van een eerbaar en bedaard ,,artisan". Kandinsky is strak en zuiver van kleur. Dat is .wat ge dadelijk als van belang erkent. Als een ,,normaal" schilder begonnen, heeft hij langzamer hand zich eerst gezet tot het enkel geven van de expressieve lijn of den expressieven vorm der voorstelling, waardoor dus de toeschouwer, op het goede spoor gebracht, zelf actief werd, en zelf het schilderij mee hielp ontstaan; een daad dus van verbeeldingskracht. Maar eenmaal op dien weg der versobering moest zeker de objectieve (?) vorm verlaten worden, en werd niet meer de waarneming als noodzakelijk deel en eerste daad voor het werk erkend, maar was de sensatie, die daardoor ont stond, hoofdzaak, en werd deze sensatie scheppend, opnieuw scheppend, en kregen wij Kandinsky expressionisme. Hieruit ontstaan dan zulke werken, als ge op de tentoonstelling ziet, en waar lenige of strakke vormen, niet weinig of geen verband meer met de voorwerpen etc., toch door hunne innerlijke kracht ons overtuigen van de waarheid van den kunstenaar, zóó wij door de zuiverheid der kleur niet reeds gewonnen waren voor dit afzonderlijk werk, waar ge de spanning in voelt of de phantaisie. Deze schilderijen hebben niets van de saamgeklonken hechtheid van Matthieu Wiegmans vroe gere stillevens, noch zijn ze star en sober als werk, dat Mondriaan wil. Het expressionisme is altijd een bizarre verwant van het impressionisme (sprankeling van leven, daar moet het bovenal om gaan bij zulk werk, dat levende drift meer is dan lang, bouwend of elimineerend verzinnen) maar het zij dan een bizarre verwant, ook deze verwant kan zuiver zijn en ongetroebeld in de kleur, en lenig of gespannen in den vorm, en zoo vindt ge in Kandinsky frisch en jong en soms pril dat expres sionisme. In den Sirkcl, Den Haag; M. Schipper De heer Schipper schijnt een jong leeraar in het teekenen te zijn (dit werd mij tenminste mede gedeeld). Ge ziet, dat aan het werk, dat nog meer het studieuze verraadt, den leerling, eer dan de vrij zich voelende persoonlijkheid. Wat hij hier laat zien is werk in olieverf, waterverf, en zijn teekeningen. Het beste van alles zijn zeker de schilderijtjes. Ellewoutsdijk in sneeuw (No. 7) is het zuiverst voltrokken, heeft een zachte eer lijkheid, al is het niet sterk. Meer openbare stem ming is in het Dorp in Sneeuw, terwijl drie stil levens, dat met den hoed, dat met boeken, en dat met het Keulsche potje te noemen blijken. De eind-indruk van het tentoongestelde en van den maker daarvan: werk van een beginner. Kunst van heden, Antwerpen Ernst Wijnants' Beeldhouwwerk. Deze Wijnants komt uit Mechelen en was daar eerst een beeld houwer voor meubels (want ge weet toch, dat daar beeldhouwwerk te over is aan de gesierde meubels !) Maar hij heeft, toen hij naar ik meen 28 jaar onge veer was en niet zonder den invloed van Rik Wouters, dit daar traditioneele ambacht op gegeven, en is toen de moeilijke loopbaan be gonnen van den kunstenaar-beeldhouwer. Dit zijn altijd gevaarlijke overgangen, maar deze Wijnants heeft dien overgang goed bestaan. Hij is inderdaad een beeldhouwer met toekomst, en de degelijkheid van zijn vakopleiding baat hem thans, en ophoudelijk, in zijn werk, vooral in zijn groote houten beelden naar vrouwelijke modellen, technischbelangrijke voltooiingen, maar zij baat hem, in anderen zin, waar hij een groote decoratieve vul ling moest volvoeren (decoratief motief, 387). Dit ,is werkelijk een vulling, zooals er niet veel gemaakt worden (eenvoudig en rijk) en het is te wenschen, dat moderne architekten als Floor Vaes, waar zij kans hebben Wijnants dat werk te geven, het hem ook zullen geven. Maar naast deze stijlvolle vulling, vertoont de tentoonstelling een aantal voorbeelden van vrij beeldhouwwerk. Er zijn in dit vrije beeldhouwwerk verschillende invloeden vast te stellen, en verschillende staten van den geest. In sommige der bustes is een pictu rale gevoeligheid te erkennen, zooals Rodin zeker was eigen; in andere, zooals in het eene kinder kopje is een spheer bereikt, die niet verwant weer is met die van Rodin. De invloed van Rik Wou ters is in een paar groote figuren na te gaan; een Italiaansche vastheid in den kop van den Pries ter". Deze vindt ge minder in een even grooten kop van een vrouw, terwijl een verfijnd en gratieus zich draaien op de heupen te vinden is in werken als de geliefkoosde bloem". Buitengewoon sterk is de Vrouwebusten (383), waar heel het lichaam spant van levensvolheid. Daar is allicht de meest eigen stijl van den beeldhouwer te erkennen; het leven perst daar de vormen vol, zonder dat eenig vooropgezette theorie te erkennen is; het beeld krijgt door die spanning een strakheid, vastheid, die als een onwillekeurig ontstane stijl aandoet. Er is bij Wijnants nog groei; dat erkent ge in het uiteenloopende der voordracht, van den inhoud zijner houten en bronzen beelden, maar er is, ook in de schrijdenden, de waarheid van het bloed, en waar de polsslag van het bloed is, is de toekomst veilig. B. Het stilleven en het portret van W alter Vaes was in de laatste jaren, en ook vroeger, altijd kundig en beschaafd geschilderd. Vaes is een ken ner van zijn vak, en een weêrgever tot het einde toe van stoffen, enz.. Hij was dat, en hij is dat. Hij is dat ook op deze tentoonstelling, maar toch heeft zijn serie werken hier: portret, bloemstuk, stilleven, hoedanigheden, die deze tentoonstelling belangrijk maken voor de kennis van de kracht, waartoe hij de kleur kan opvoeren, en welke verfijning hij kan bereiken in het portret. Die verfijning is het meest uitgesponnen in een portret van de negentigjarige Mevrouw Mistler. Daar is in een portret, zonder n smet in de kleur, een wezen benaderd, en daar is door een toewijding, die nooit haar spanning verloor, uit toets na toets een kop etc. op gebouwd, die, vreemd aan de manieren van dezen tijd om den vorm te geven, zóó zuiver en zeker werd geschilderd, dat het werk niet voorbij zal gaan. Maar naast dezen kop, naast een ruiker van bloemen, spontaan geschilderd; naast restes van visch met zilver eetgerei ernaast (in een toon die als groenig waterschijnsel is), naast visschen op een wit-Delftsch plateel; naast een haast overbeschaafd portret van den jongen in blauw, zijn op deze ten toonstelling twee keer de voorstelling van een haas te vinden (346 en 347, de gevilde en do gelardeerde) waar Vaes, de Antwerpenaar, een flonkering, een zatheid van kleur, een kracht bereikt (als lilde de kleur nog na haar stollen !), die zijn, door hem ge liefd stilleven (de roode visch in het Museum) niet bereikte. Ge ziet daar tot welken hartstocht deze kundige schilder kan komen, en hoe verzekerdheid, nu en dan. bij hem kan worden tot een uitbersting als van uitspuitend bloed. En toch is deze kracht verfijnd, vooral in het stilleven, waar, naast den gelardeerden haas, op een werkelijk hemelsblauw papier een geplukt piepkuiken ligt. Er is daar, zoudt ge moeten zeggen: verfijning in de uitspat ting, in het uitbersten; Vaes is daar, als schilder, colorist op zijn hoogst. Strobelle, een moderne, bezit soms kleur; de subtiele Spilliaert valt tegen in 't uitgestalde werk; Brusselmans is zwak en grof; de Kat het best in het Park en in twee besneeuwde buurten; Paul Maas goed in een beweeglijk-gegeven landschap; in het ademend vleesch van zijn naakten; Ph. Cockx valt thans tegen bij wat ik vroeger van hem zag, C. Baseleer is de schilder van het watcrgezicht en van de wolken. Hij laat hier werk zien, dat de vlotheid heeft dor improvisatie, en de stoutmoedighcid van iemand, dio van zijn talent is gewis, en zich door zijn naam, zijn room, dio stoutmoedigheid kan veroorloven. Naast eenzaamheden van water, land en lucht (in grijzen) naast forsche effecten, zijn hier nog de schilderijtjes vol figuurtjes on getwijfeld te loven. Muziek in de Hoofdstad door CONSTANT VAN WESSEM Willem van Hoogstraten T~\ E roem van landgenooten in het buitenland vleit ons nationaliteitsgevoel, maar de per soonlijke kennismaking met hen geeft ons vaak een verrassende blik op de mentaliteit van den vreem deling. Willem van Hoogstraten, die in het Concert gebouw Zondagavond dirigeerde, gaf ons zulk een kijk op de Amerikanen. Willem van Hoogstraten, die van de violisten naar de dirigenten-lessenaar overging, is betrekkelijk nog kort als dirigent werkzaam. Na een korten oefentijd te Crefeld, Weenen en Salzburg, kwam hij in New-York, waar hij dadelijk het geluk had den Amerikanen te bevallen, die hem zelfs belangrijke plaatsen afstonden, zooals die van dirigent der Stadion-concerten, van het Philharmonic Orchestra" (het orkest, dat Mengelberg een half seizoen dirigeert) en thans van de Portland Symphony" te Oregon. Deze overwinning der Hollanders in Amerika gaf den Amerikaanschen pers gelegenheid nog eens te herinneren aan een oud aldaar inheemsch gezegde You cant beat the Dutch". Als een volmaakte Amerikaan deed de diri genten-verschijning van Van Hoogstraten Zondag avond ons dan ook aan. Tenger, maar sturdy", dirigeerend met de snelle veerkrachtige gebaren, die deden denken aan de seinen van een verkeers agent, concentreerde zich zijn aandacht meer op de groote lijnen van het werk dan op het coloristisch detail, gaf hij meer het forto met bekken en trommen als onderstreeping der rythmiek dan als verhouding van licht en donker, en was het leven dige tempo hem meer waard dan de differentieering van het orkestraal geluid, dat nog al eens te dik en ondoorzichtig klonk en do onduidelijkheid van lawaai aannam. De frischheid en de energie van Van Hoogstraten's directie heeft ongetwijfeld iets bekorend-sportiefs en zij gaf vooral aan Schubert's zeer lange c-dur symphonie een vaak verademende opgewektheid, hoewel het optimisme" in deze symphonie bij de finale wel eens op hol sloeg in een jongensachtige overijling! In Moussorgsky's Nuit sur Ie mont chauve" kon van Hoogstraten's spccialiseering van het tempo deze muziek niet van een zekere eentonige leegte, die desondanks ont stond, redden, terwijl deze zelfde specialiseering het langzame tempo soms tot het te moeizame ver traagde. Strawinsky's Oiseau de feu"-suite leed feitelijk nog het meeste onder do verwaarloozing van de kleur-geving". Toch miste van Hoog straten's allure van sportieve zekerheid ook zijn uitwerking niet op het Hollandsehe publiek, dat aanvankelijk eon beetje vreemd stond tegenover een al te enthousiast signaal-gebaar van den diri gent. Is van Hoogstraten ons wat zijn renommée be treft wat tegengevallen?wij, Hollanders, zijn nu eenmaal veeleischend aan den anderen kant mogen wij niet vergeten, dat hij eigenlijk pas enkele jaren dirigeert on voor Amerika dan toch the right man in the right place" is gebleken zoodat wij hem meer als Amerikaansch dan als Hollandsen dirigent moeten beoordeelen. DIT MERK IS EEN WAARBORG VOOR ONOVERTROFFËN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N.V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY, AMSTERD. VEERKADE 22A DEN HAA0