DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 JULI 1927 No. 2613 Niccolo Machiavelli 1469-1527 door Dr. JAN ROMEIN T^ ANTO nomini nullum par elogium" geen )) lofspraak komt de grootheid van zijn naam gelijk aldus het grafschrift, dat een bewonde rende groothertog, eeuwen na zijn dood, op de tombe in de Santa Oroce te Florence heeft laten beitelen, waaronder het gebeente van Niccolo Machiavelli heet te rusten. Wij zullen dan ook niet door een lofspraak aan die grootheid iets trachten toe te doen. Smaad en bewondering zijn zoo ruim schoots het deel geweest van dezen merkwaardigen man, dat dit te pogen inderdaad zinneloos moet heeten. Maar wat niet zinneloos kan heeten is, nu dezer dagen het feit dat hij 400 jaar geleden stierf algemeen herdacht wordt, een oogenblik stil te staan om ons te bezinnen op de beteekenis van zijn figuur, op wat zij was en wat zij werd. Want Machiavelli is nog altijd een beroemde naam. Beroemd te worden kan heel plezierig zijn voor den auteur, maar het is bijna steeds funest voor zijn denkbeelden. De menschen, den beroemden naam MACHIAVELLI hoerende, willen lofwaardig streven er ,-zich iets bij kunnen voorstellen, doch, niet in staat het altijd ingewikkelde proces van het ontstaan der vermaard geworden gedachten te volgen, plakken zij er n enkel etiket op, dat, van geslacht tot geslacht als een wachtwoord doorgegeven, inhoudsloozer wordt, naarmate de tijden zich verder ver wijderen van het oogenblik, waarop het genie het eerste contact tot stand bracht tusschen de hersenen van den denker en de werkelijkheid om hem heen. Machiavelli is een dergenen, wiens ideeën het meest onder deze bittere keerzijde van den zoeten roem hebben geleden 1), al heeft hij zelfs niet eens lang genoeg geleefd om de zoetheid, laat staan om den bitteren nasmaak zijner uitzonderlijke ver maardheid te proeven. Het woord Machiavellisme" is hem bespaard gebleven, want als het voor het eerst, nog niet naar den letter maar toch naar den geest, in malam partem gebruikt wordt door kardinaal Polo in den pennestrijd der katho lieke kerk tegen de afscheiding van Hendrik VIII van Engeland is Machiavelli zelf al enkele jaren dood. Sindsdien nam het wanbegrip omtrent zijn persoon en werk toe met zijn beroemdheid, het wanbegrip zoozeer, dat machiavellisme" gelijk werd aan moord, list en bedrog, zijn beroemdheid zoozeer, dat men van zijn II Principe" terecht kon zeggen, wat men maar van zeer enkele boeken waar kan maken, dat het mede geschiedenis ge maakt heeft. OOKTFRED:JftOESKE ZANDBLAD - SIGAREN 8 en10 ets. Waaraan dankt het boek die bijzondere kwali teit? Staan er zulke buitengewone dingen in of was zijn maker een zóó buitengewoon man? Wij gelooven noch het een noch het ander. Machiavelli's leven onderscheidt zich in niets van dat van hon derden anderen uit de Renaissance. Geboren te Florence bracht hij, als men van een drietal diplo matieke reizen naar Frankrijk, n naar Duitschland en nog enkele naar naastbij gelegen Italiaansche hoven afziet, zijn heele leven op het grond gebied van Florence door, om er ook te sterven. In 1498 in dienst gekomen der .Republiek als secretaris van niet eens het voornaamste regeeringscollege moest hij in 1512 alweer dien dienst voorgoed verlaten. Het was het jaar waarin de Medici, in 1494 verjaagd, te Florence als heerschers terugkwamen en, zooals dat niet anders te ver wachten viel, schoven zij na hun restauratie den secretaris van het vorig bewind, die een actieve politieke rol gespeeld had, terzijde. Verdacht ten onrechte van te hebben deel genomen aan een samenzwering tegen de Medici werd hem na een korte gevangenschap en foltering de vrijheid teruggegeven en gelaten. Voortaan leefde hij in zijn landhuis in de buurt van zijn vaderstad en had er alle gelegenheid zijn lievelingsbezigheid: politieke raadgevingen uit te deelen, voort te zetten, zij het ook in anderen vorm dan voorheen. Ook later hebben de Medici men kan niet anders zeggen ? den vijand van hun regiem uiterst fatsoenlijk be handeld. Niet alleen gaf paus Clemens VII Medici hem de opdracht de geschiedenis van Florence te schrijven, maar hij beloonde hem daarvoor ook vorstelijk, zelfs toen bleek, dat het boek nu niet direct een verheerlijking der Medici geworden was, wat de familie, naar de zeden des tij ds gerekend, recht had gehad te verwachten. Maar dat andere boek, niet de Florentijnsche Geschiedenissen", maar dat over De Vorst" (1513) bevat dat zulke bijzondere gedachten, dat zij den roem van den auteur verklaren kunnen ? Nauwelijks als men het zoo leest. Il Principe" maakt geen uit zondering op den regel, dat de lectuur van beroem de boeken uit vroeger tijden tegenvalt. De regel is ook wel verklaarbaar. Het denken is niet iets onveranderlijks en wat, toen het opgeschreven werd, een sluitende redeneering was, lijkt ons nu deerlijk te rammelen. Als men om n voorbeeld te noemen, een betoog over het verkeerde van huurtroepen in de Vorst" gesteund vindt door het argument, dat David immers ook liever zijn eigen wapenen tegen Goliath gebruikte, dan die waarmee Saul hem weer- en strijdbaar wilde maken, dan wil dat er bij ons niet meer in en wij kunnen, dat lezende, zelfs niet ontkomen aan een onwillekeurig gevoel van superioriteit, dat allerminst geschikt is om déngeen die dit argument in allen ernst ge bruikte, naar waarde te schatten. Is men daarentegen over die hinderpalen heen dan blijkt II principe" toch wel degelijk een aller merkwaardigst boek, dat zijn bijzondere positie dankt aan de politieke begeerte van den schrijver zijn verscheurde natie n te zien (wat alleen kon onder een sterk vorst, die geen middel schuwde om zijn doel te bereiken) een schrijver, die daarbij de denkkracht had om zijn waarheid door te denken en ten slotte de durf om haar onverbloemd uit te spreken. En juist omdat de combinatie van deze drie eigenschappen: politiek willen uitgroeiend tot een toekomst-droom, denkkracht en durf zoo uiterst zeldzaam is, was Machiavelli in staat een boek te schrijven, waarin tegelijk een stuk van het lot der menschheid staat beschreven. In al zijn verschrikkelijkheid rijst dat lot in dit boek voor ons op: de ijzeren noodzaak en de harde werkelijk heid van het heerschen van menschen over men schen, dat zijn vormen veranderd mag hebben, maar in wezen gebleven is tot op dezen dag.... Daarom leeft het boek nog steeds. Niet door het zoogenaamde machiavellisme, dat voor Machiavelli iets volkomen bijkomstigs was, een kwaad, nood zakelijk terwille van het doel en onvermijdelijk dooi de boosheid der menschen. En als het een misdaad is, aan die boosheid te gelooven, dan is Machiavelli's jongeren tijdgenoot Calvijn toch zeker niet minder misdadig, die niet alleen zijn politiek, maar heel zijn metafysisch systeem bouwde op de stelling, dat de mensch onbekwaam is tot eenig goed en geneigd tot alle kwaad. GIDDING5 J-TIT/N E N BURG MUYSI Machiavelli bracht slechts in systeem wat hij in zijn politieke leven had waargenomen. Niet meer, maar ook niet minder. Hij deed hetzelfde met den Staat, wat in denzelfden tijd de natuuronder zoekers met de natuur begonnen te doen en waar door dezen den grondslag legden voor den bloei der moderne physica. Zoo kan men hem den republikein (want de gedachte aan eenheid van Italiëonder een vorst treedt bij hem altijd op als de noodzakelijke voorwaarde voor een vrij bestaan zijner Florentijnsche Republiek, omdat alleen die eenheid de barabaren" uit het land kon houden) zoo kan men, zeggen wij, dezen republikein?de theoreticus van het absolutisme noemen, van dien staatsvorm, die de heerschende werd, zoodra het opkomende kapitalisme de behoefte gevoelde aan een sterk centraal gezag en die de heerschende bleef, zoolang de bourgeoisie nog niet sterk genoeg was zelf door een parlement de regeering in handen te nemen. En nu, nu op zijn beurt het parlementaire regeeringsstelsel zijn tijd gehad blijkt te hebben? Keeren wij nu tot Machiavelli's absolutisme terug? Sommigen meenen het en Mussolini schijnt er naar te handelen. Maar het zijn gansch nieuwe pro blemen waarvoor de wereld nu gesteld wordt, problemen, waarvoor ook de meest aandachtige lectuur van Machiavelli geen schijn of schaduw van een oplossing biedt; maar waarbij toch daarom zijn naam niet zonder eerbied weer in de herinne ring opdoemt, omdat hij voor het eerst in WestEuropa de politiek niet meer zag als een samenloop van willekeurige omstandigheden, waar men min of meer handig in rond kon scharrelen tot de be vrijdende dood alle knoopen kwam doorhakken, maar als een wetenschap waarbij men door analyse, systematiek en nadenken den juisten weg kon vinden. En dit ne moge toch vast staan, dat, wil er een oplossing voor de moderne staats- en maatschappij-problemen gevonden worden, deze bij de uiterste ingewikkeldheid der moderne ver houdingen nog alleen langs den weg der weten schap is te vinden. l) Het beste overzicht daarvan vindt men bij P. Villari, N.M.und seine Zeit, dl. 2 p. 364?411 van de Duitsche vert. (1882). Hotel Duin en Daal" - Bloemendaal Str. kond en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS - Telefoon 22223 Nieuwe Uitgaven B. WOUTERS, De Vrije Katholieke Kerk. Met een inleidend woord door Mgr. J. A. Mazel. Serie: Kerk en Secte, uitgave van de Hollandia Drukkerij te Baarn. In deze brochure behandelt de schrijver een priester der V.K.K. den groei en den oorsprong, de beginselen en de methoden, de beteekenis der sacramenten, de leerstellingen en de verhouding tot de Theosoph. Ver. en tot de orde van de Ster in het Oosten van de Vrije (vroe ger: Liberaal) Katholieke Kerk. Jaarverslag over 1926 van de Algemeene Nederlandsche Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. *s pa es9 DEN HAAG «^ *°"* AMSTERDAM - ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein