Historisch Archief 1877-1940
No. 2613
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 JULI 1927
Kromiek vae den Dam
door J. W. F. WERUMEUS BUNING
TEN TIJDE VAN CAMARGO
XL V. Het Costaum als Historie
T~^ B historie van den dans gaat haar
weg met de lichtste voeten ter
wereld: die van de groote dansers en
danseressen van alle eeuwen. Niets
kan minder sporen nalaten,, en zoo
schijnt die weg nauwelijks weer te
vinden, onnaspeurlijk als van een
vogelvlucht....
Maar van den eersten holbewoner,
die zijn dierendansers grifte in
rendierbotten, tot den laatsten filmoperateur
die er de betooverde wereld der ver
traagde bewegingen van maakte, is er
iets van die onnaspeurlijke passen
bewaard en overgeleverd en in dat
groote prentenboek van den dans, en
de duizend en een folianten die er het
onbeschrijfelijke hardnekkig bij be
schreven, is genoeg te vinden voor een
historisch spoorzoeker om de wan
deling door de eeuwen terug met
profijt te ondernemen.
Hier een verloren dansschoentje,
ginder een potscherf, ergens verder
een uitdragerswinkel vol oude
costumes, weer elders een verbleekte foto
grafie, of een album meesterlijke
teekeningen, van tijd tot tijd een.
gebroken hart, een boek verzen, een
vergeten graf-monument. ... wees
overtuigd dat men saaier wandelen
kan dan in het verleden van den dans;
want al deze dingen spreken.
Men kan de geschiedenis al vrij wat
kleuriger uit de nevels van het ver
schiet zien opduiken dan ze het uit de
meeste dans-histories doet, wanneer
men alle vindbare dansschoenen en
danskleedij op een rij zet en zijn oogen
gebruikt. De hoogte van een hakje, de
lengte van een rok spreekt voor de
beweging die er bij past: niemand
springt zeker op hooge hakken, en onder
den zwaren langen dansrok kan men
geen snelle en groote bewegingen ver
wachten; noch de hiëroglyfen van het
dansschrift, noch de abacadabra der
technische benamingen is noodig om
dat nader te bewijzen.
De ontwikkeling van den balletdans
van hofballet tot romantiek is b.v.
geheel af te lezen uit de costumes
van de zware statiedracht der
Fransche heffeesten tot het korten gazen
dans-jurkje, de tutu", die nog in
eere is.
Op de gravures b.v. waarbij de
Italiaansche meester Cesare Negri zijn
Nuove Invenzioni in 1604 demon
streert, komt er geen schoenspits, zoo
klein als van Asschepoester onder de
rokken uit; een honderd jaar later is er
weliswaar te zien dat een danseres
voeten heeft, maar daarmede is ook
alles gezegd; in de romantische tutu"
en tot in onzen tijd is het been der
balletdanseres echter zichtbaar, ten
minste tot halverwege de dij.
En daarmede is het duidelijk dat
deze periode aanvangt met kleine
passen en afgemeten beweging, dat
ze allengs een springen en sneller gaan
der voeten kan doen zien, en dat ze
tenslotte tot een dans kwam waarin
de groote lijn van het geheele been in
de prachtige open schoonheid der
ten top gevoerde balletkunst kon
leven.
De mannelijke danser, die altijd
vrijer was, ontwikkelt in de zeven
tiende eeuw de danstechniek, in de
achttiende staat hij naast vrouwelijke
virtuosen, in de negentiende triom
feert de ballerina en is de groote
danser schaars.
een ministrieele order en streng verbod.
Noverre had, jaren na Camargo en
Salie nog altijd te strijden tegen de
paniers ridicules", die meer aandacht
van de danseressen vergden dan de
dans zelf; het was, al waren de pirou
ettes en sprongen talrijker geworden,
al was de techniek steeds bij de hand
om elke vrijheid uit te buiten tot ver
rijking van het ambacht, nog altijd
een dans, die heel beperkt was in zijn
middelen, al moet hij in die beperking
volmaakt zijn geweest....
De Fransche revolutie bracht het
hofcostuum eindelijk ten val: de ban
was gebroken, de techniek schiet voor
uit. Na de terreur triomfeert het ge
sluierd naakt. Auguste Vestris eischt
van zijn leerlingen verleidelijke houdin
gen en ietwat verdachte bevalligheden.
M. Sosthènes de la Rochefoucauld, die
met de Restauratie aan het bewind
kwam, verlengde de rokken terstond
met een derde, en voerde een
pijpbroekje in, dat zedig onder elk costuum
bleef uitkijken. Maar het leefde niet
ROMANTIEK EN KLASSIEK
LINCOLN
de meest volmaakte wagen
JAN LIMBACH- Haarlem
Toen Marie Anne Cupis de Camargo
op een gedenkwaardigen avond in
1750 de schaar in haar dansrok zette
eer zij in Héro et Léandre" beliefde
te verschijnen, verrichtte zij een
historische handeling: zij knipte er !
drie duim af. Daarmee begon een
stijging van techniek die langer dan
honderd jaar duren zou.
Camargo knipte in het hofcostuum
der statige danseressen, zij schafte de
hakken van haar schoenen af en de
entrechat" sprong te voorschijn: de
dans werd levendiger en kreeg vaart,
omdat hij ruimte kreeg. Maar het
hofcostuum bezweek nog niet. Ben
godin, een nimf of een bacchante
het droeg alles robes a paniers".
Camargo's groote mededingster Salie
even beheerscht en fijn als de ander
uitbundig en virtuoos was waagde
een ander stuk en verscheen in Londen
in een soort Grieksche tunica. Maar
in Parijs dorst zij dat niet te wagen.
Toen in 1783 een nimf met los gewaad
en zonder pruik langs de
rococobosschages van de Opera-decors danste,
verscheen er den volgenden morgen
lang, de danseres had haar beenen
veroverd en niets hielp om haar dien
triomf weer afhandig te maken. Het
maillot, het vleeschkleurig tricot,
bracht vrede tusschen de strijders
voor zedigheid en vrijheid zelfs de
strenge censuur der Pauselijke thea
ters werd tevreden gesteld, al schreef
ze weliswaar, om elk spoor van zondige
gedachte verre te houden, een blauwe
kleur voor. . ,.
Taglioni danste wel eerst in den lan
gen dansrok, maar in 1832, inde
Sylphide" was die al kort geworden: de tech
niek kon geen belemmeringen meer ve
len. En deze laatste periode is die van de
grooteontwikkeling der ballettechniek:
de pointe" wordt geboren voor
dien tijd niet bekend , de stand
deivoeten in de posities groeit van vijfen
veertig tot negentig graden geopend,
de groote figuren ontstaan, die geen
Salie, Camargo of Guimard kende,
die de vermaarde Vestris niet gedanst
had. De danstechniek groeide naar
mate de danscostumes besnoeid wor
den: hoeveel wonderen liggen er in
eiken knip van de bevrijdende schaar !
LANGE ROKKEN, GEEN VOET TE
ZIEN (1604)
De danstechniek verviel tot virtuosi
teit, waaruit eerst het Russisch ballet
en de nieuwe dans weer een weg
zochten: hoeveel gevaren liggen er in
een vrijheid die te lang duurt l
Dat neemt niet weg dat men, ge
wapend met een centimetermaatje, in
achttiende en negentiende eeuw, de
danshistorie voor een goed deel lezen
kan op costmimprenten en
schoenhak j es.
Nieuwe Uitgaven
J. VAN GBI.DEREN, Voorlezingen'
over Tropisch- Koloniale Staatkunde*
Haarlem, H. D. Tjeenk Willink en Zn.
Dit boek bevat den, aanzienlijk
aangevulden, tekst van een vijftal voor
drachten door den schrijver voor
studeerenden aan de Leidsche Uni
versiteit gehouden. De schrijver heeft
er naar gestreefd de geheele stof uit
dit gezichtspunt te bezien: de moge
lijkheid van toepassing der moderne
theoretische economie op de econo
mische verschijnselen in een tropische
kolonie. De eerste twee lezingen geven
in korte trekken een kenschetsing
van het eigen milieu, speciaal in
Ned.Indië; de derde maakt een aanvang
met de analyse der ruil- en inkomens
processen in dit milieu; de laatste twee
geven toepassingen van den
algemeenen gedachtengang op een twee
tal vraagstukken, die de totaliteit
der koloniale huishouding raken.
M. C. VAN DB PANNE, Recherches sur
les rapports entre Ie romantisme
francais et Ie Théatre Hollandais. Amster
dam. H. J. Paris.
C. W. LEADBEATER, Het Verborgen
Leven in de Vrijmetselarij, Amsterdam,
N.V. Theosophische Vereeniging. Uit
gevers-Mij.
Hoewel dit boek", zegt de schrijver
in zijn voorwoord, in de eerste plaats
bedoeld is ter leering van de leden van
de Internationale Orde der gemengde
Vrijmetselarij, wier verlangen zoo
als in hun rituaal is uitgedrukt -?is:
de wateren van esoterische, köinis te
gieten in de Maoonnieke valèn» .zoo
hoop ik toch dat het tot' een rO&aereii
kring zal spreken." Annie Besani
schreef voor dit werk een voorwoord;
Dr. W. H. Denier van der Goor ver
zorgde de Nederlandsche vertaling.
JUWEELEN, PAARLEN, platina,
goud, zilver enz. wordt tegen reëele
waarde te koop gevraagd door H. Lam
mer s, juwelier A. o. 1845 Oudegracht 149,
Utrecht. Expert der Ned. Spoorwegen.
Confidentiëele bediening.