DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 JULI 1927 No. 2615 De komende wereldoorlog door Dr. JAN ROMEIN l i. John Bakeless. The Origin of the Next War. 1926. "p B is een soort pacifisme, dat zich de bekende politiek van den struisvogel tot model ge kozen, heeft: het verafschuwt den oorlog en al wat «r mee samenhangt zoozeer, dat het dien niet zien wil en, hem niet ziende, ontkent het zelfs de mogejkheid van zijn nadering. Men zou het idealistisch pacifisme kunnen noemen. Dit pacifisme is zeer verspreid, maar zijn beteekenis is omgekeerd even redig met zijn verbreiding. Er is echter ook een ?pacifisme, dat zich de mogelijkheid van nieuw oorlogsgevaar scherp bewust is, zijn kracht zoekt in het bestudeeren van de oorzaken van een mogelijken tweeden wereldoorlog en de krachten tracht te mobiliseeren om dien oorlog zoo' mogelijk te verhinderen. Men zou dit pacifisme in tegenstelling tot het vorige politiek pacifisme kunnen noemen. Het vindt tot op heden weinig aanhangers, de koude" verstandssfeer waarin het zich beweegt hindert de meesten die zich in hun hoopvollen droom, dat de wereldoorlog van '14 de laatste ge weest is, liever niet laten storen, maar ook bij dit politieke pacifisme is de beteekenis omgekeerd evenredig met zijn aanhang. Het hangt wel hier mee samen, dat een boek van een dier politieke pacifisten welks auteur en titel hier boven staan ook ten onzent, gelooven vrij, niet de aandacht gevonden heeft die het ver dient: reden waarom wij er de lezers van dit week blad alsnog kennis mee willen laten maken. Te meer reden is daarvoor omdat deze Amerikaansche auteur niet de eerste de beste is op dit gebied. .In 1921 verscheen van dezelfde hand een boek over de economische oorzaken van den modernen oorlog 1), waaromtrent wij hier echter met een aanbeveling moeten volstaan. j Het thema van Bakeless' hier besproken boek is niet de onvermijdelijkheid perse van een tweeden wereldoorlog ??want inderdaad, óf deze komt hangt af van tegenwerkende krachten, die er zijn of kunnen komen maar de overeenkomst van de huidige intemationaal-politieke situatie in haar, hoofdlijnen met die van 1900?1914 want inder daad is door den wereldoorlog geen van de fac toren uit den weg geruimd, die hem veroorzaakt hebben. Wanneer men de zaken uit den gezichts hoek van deze overeenkomst bekijkt, krijgen de conflicten die in de vijf-en-twintig jaren 1889?1914 den wereldoorlog telkens naderbij brachten een bijzondere beteekenis. De lijst is te lang om ze hier op te sommen, maar vast staat, dat in die vijf-entwintig jaar minstens zes groote oorlogen gevoerd zqn, de wereldoorlog minstens drie maal gedreigd heeft en er maar n jaar van volledigen vrede is te noemen: 1910. Op n zoo'n jaar kunnen wij ons sedert den wereldoorlog zelfs niet beroemen. Als dft menigeen vreemd zal klinken, is dat wel te wijten, eenerzijds aan het struisvogel-pacifisme, dat, TT"" of meer .latent, overal aanwezig is, en deze dingen niet zien wil, anderzijds aan de geweldige afmetingen van de katastrofe van 1914 zelf, die conflicten als het Poolsch-Russische van 1920 en . het Grieksch-Turksche van 1922 ons als betrekkelijk Groote sorteering gepoli toerde SLAAPKAMERS in diverse houtsoorten. AM 5 T E Q D A M HA&fiD '^5nÜ^ Ook Zaterdags tot 6 uur geopend. onbelangrijk doet zien en vergeten, terwijl zij toch buiten kijf naar omvang en offers gemeten vóór 1914 als grootere oorlogen zouden zijn beschouwd. Ik heb onlangs de openbare les" van Dr. Thiel gelezen, privaat-docent in Leiden, waarin deze op een merkwaardig verschil in opvatting wijst tusschen Grieken en Romeinen met betrekking tot den oorlog. De Grieken aldus kan men kort Dr. Thiel's stelling samenvatten beschouwden den oorlogstoestand als het normale en den vrede als een contract, dat dien normalen toestand bij tijd en wijle doorbrak; voor het Romeinsche rechtsbewustzijn daarentegen gold de vredestoestand als de normale en de oorlog als een onder breking daarvan. Toen ik dit las, heb ik mij af gevraagd of het niet meer in overeenstemming met onze werkelijkheid zou zijn om tot die Grieksche opvatting terug te keeren, die wij op het oogenblik nog als primitiever en inferieur aan de Romeinsche verwerpen. : *** ' Maar is het nu wel zoo zeker, dat uit al die con flicten sedert 1918 een nieuwe wereldoorlog moet ontstaan ? Met andere woorden: kan men dien oor log met een redelijken graad van waarschijnlijkheid voorspellen? Ook hier biedt de geschiedenis van vóór 1914 interessante parallellen, die ten onrechte bij het jonge geslacht in het vergeetboek geraakt zijn. De oorlog van '14 is inderdaad voorspeld. En met voorspellen" bedoelen wij hier niet de algemeene overtuiging, dat de aard der bestaande conflicten tenslotte in een of anderen vorm tot een botsing zou leiden, overtuiging, zooals die b.v. ook ten onzent bestond en gepropageerd werd door enkele revolutionaire socialisten, maar de zeer preciese uitspraken van deskundigen. Deze hadden helaas niet, als die der socialisten, ten doel tegen den oorlog als zoodanig te waarschuwen, doch bedoel den in den regel de militaire middelen van het land van den schrijver grooter te maken met het oog op toekomstig gevaar. Maar dat neemt niet weg, dat deze voorbeelden, van den Belgischen majoor Dejardin in 1873 tot den Pranschen kolonel Boucher in 1912 toe, en waarvan Bernhardi's werk 't beroemdst geworden is, omdat het samenviel met de Agadir-crisis van 1911, bewijzen, dat het zeer wel mogelijk is, niet uit het ei en het koffiedik, maar door studie, vooraf een zij het vaag beeld te krijgen van een toekomstigen oorlog zoowel wat de belligeranten, het tooneel van den strijd en de wijze van oorlogvoeren betreft. Maar dan moet het ook mogelijk zijn dit formidabele wapen niet vóór, maar tegen den oorlog te gebruiken want kennis is nog steeds het beste voorbehoedmiddel tegen gevaar. Als professor Sarolea uit Edinburgh twee jaar vóór dat de oorlog uitbrak, reeds schreef: het zal een algemeene Europeesche oorlog zijn, het zal geen menschelijke oorlog zijn onderworpen aan de regelingen van internationaal recht en de beslissin gen van het Haagsch Gerechtshof. Noch zal hij in enkele weken beslist zijn als die van '70; maar hij zal bestaan uit een reeks lange en moeilijke campagne's"; en als hij verder, de gedachte van anderen daaromtrent overnemend, schreef dat Duitschland niet Engeland zou aanvallen, maar Frankrijk door België", zonder zich door de garantie van België's neutraliteit van de wijs te laten brengen, dan hebben wij niet; het recht auteurs, die nu onze onwillige aandacht op een volgenden wereldoorlog willen richten als pathologische Cassandra's on gelezen te laten omdat wij toch van de toekomst niets weten en niets kunnen weten". En deze stemmen zijn er weer en zij manen te dringender, naarmate haar aantal groeit; immers oóR dit leert de geschiedenis van vóór 1914: hoe dichter het fatale jaar naderbij kwam, des te tal rijker werden de boeken en brochures, die van den naderenden oorlog wisten te vertellen. Er schuilt natuurlijk ook nu kaf onder het koren en bij de profeten zijn er heel wat die brood lusten en voor een profeet veel te geëerd zijn in hun eigen land. Maar er zijn ook ernstige mannen genoeg bij de waarschuwers. Als, in Engeland, de chemicus van Oxford, professor Soddy, Macdonald, Sir Charles Highman, die een nieuwen oorlog binnen tien jaar verwacht. Onder hen zijn zoowel Lloyd George als (/'hainberlain en men behoeft de waarde van hun oordooi nog niet in twijfel te trekken, eer misschien [DE BEREIDINGSWIJZE STAAT OP IEDERE FLESCH het tegendeel, als men van meening is dat dezebeide staatslieden nu juist niet precies den vredehebben bevorderd. Lloyd George niet met zijn actie in '22 tegen Turkije, toen een oorlog alleen ver meden werd omdat de Dominions beleefdjnaarbeslist te kennen gaven, dat zij er voor pasten p Chamberlain niet, zooals onlangs nog gebleken is. uit het afbreken van de betrekkingen met Rusland, terwijl hij een half jaar te voren nog op de ernstigegevolgen van zulk een afbreken had gewezen, en er in dat half jaar niets gebeurd is wat dien door hem. zelf gevaarlijk genoemden stap onvermijdelijk ge maakt heeft. In Italiëzijn het zoowel Mussolini als zijn tegenvoeter Nitti die een nieuwen oorlog voor onvermijdelijk houden. Painlevézegt dat hij niet naïf genoeg is te gelooven dat het militarismeniet langer een bedreiging is voor Europa". Hij bedoelt niet brutaal genoeg, maar zijn uitspraak is. er niet minder waar om. En Romain Rolland, diehet in naïvieteit toch veel verder gebracht heeft dan zijn landsman Painlevé, heeft gezegd dat wij, tenzij er een wonder gebeurt, dat wij niet verwach ten kunnen, met rassche schreden een nieuwen. oorlog tegemoet gaan, die in duur en intensiteit. dien van 1914 zal overtreffen". Niet bij jaren meer, als na '70, maar bij maanden^ net als kort vóór 1914, zien wij dit soort literatuurin ernst en omvang groeien. Wij moeten volstaan. met een samenvatting ervan, die te vinden is in dergezamenlijke verklaring van het z.g. EngelschRussische eenheidscomitéuit de vakbeweging van beide landen, zooals het die in ernstige en voor iedereen begrijpelijke woorden gegeven heeft in zijn conferentie van 1925: reeds blijkt het dat een nieuwe oorlog, vreeselijker, monsterachtiger, dan iets tot nu toe bekends, wordt voorbereid. Nieuwe vernielingswerktuigen worden ontworpen; de che mici en wetenschappelijke denkers van Europa. (en Amerika) wijden hun kennis en bekwaamheid aan de taak die wapens te construeeren, om ze te gebruiken niet alleen tegen den soldaat, maar ook tegen den burger. Ondertusschen voeden de zoo genaamde ontwapeningsconferenties alleen gevaar lijke illusies". Als van wat al deze mannen van zoo uiteenloopende richting getuigen ook maar n tiende waaris, wordt het dan niet hoog tijd, vraagt Bakeless terecht, voor den genieenen man" zich met dit probleem te gaan bezig houden? Vóór 1914 heeft hij zijn buitenlandsche betrekkingen onbekommerd aan zijn ministers en diplomaten overgelaten, met een resultaat, dat voor deze wijze van doen aller minst een aanbeveling schijnt. Maar wat kunnen wij, als gemeen man", van den komenden wereldoorlog te weten komen, de eerste voorwaarde om hem te verhinderen? Daar-over in een volgend artikel. 1) Economie Causes of Modern War, New-York,. 1921. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. tva eva e>o DEN HAAG <**> ^ * AMSTERDAM - ARNHEM Bewaarplaatsen voor Inboedels