roene emmer eekblad voor Nederland Hotel HAMDORFF LAREN ZELFDE DIRECTIE ALS RESTAURANT?TRIANON" AMSTERDAM ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redactenreni H. BRUGMANS EN TOP VAN RHIJN-NAEFF Secretaris der Redactie i C. F. VAN DAM Uitg.i N.V. DE GROENE AMSTERDAMMER KEIZERSGRACHT 333 A MSTERDAM Niet te overtreffen OPGERICHT IN 1877 No. 2616 ZATERDAG 23 JULI 1927 Het oproer te Weenen &*? t f: TJ BT plotseling uitbreken van het oproer te Weenen heeït voor de zooveelste maal aan getoond, hoe weinig wij in het algemeen weten van de gebeurtenissen in niet eens heel ver verwij derde rijken. ? Om te beginnen met de aanleiding er toe: hoevelen van ons was het bekend, dat in de vorige week het vonnis zou worden uitgesproken over hen, die beschuldigd waren van den moord te -Sehattendorf ? en wie herinnerde zich die gebeur tenis van 30 Januari 1.1. nog, toen, bij het door trekken van een af deeling van den republikeinschen Schutzbund door Schattendorf, in Burgenland ge legen (een grensdistrict vanOostenrijk en Hongarije. <lat de Hongaren indertijd met geweld aan Oosten rijk hebben willen ontnemen), uit een herberg schoten werden gelost op de achterhoede van dien troep en een jongen en een arbeider daardoor ?werden gedood? De begrafenis van de slachtoffers gaf toen aanlei ding tot een groote demonstratie van de republikeinsch-gezinde arbeiders; in.heel Oostenrijk werd het werk een kwartier lang neergelegd. Voor de menschen buiten Oostenrijk, die van deze dingen hadden kennis genomen, was de zaak daarmee afgeloopen; maar in Oostenrijk zelf vergat men haar niet en bleef wachten op het proces van hen, die als schuldig aan den moord waren gevangen genomen; het waren leden van den fascistischen en anti-semitischen frontstrijdersbond. De vorige week heeft dit proces gediend voor de jury-rechtbank te Weenen. De procureurgeneraal was van meening, dat de aangeklaagden niet uit zelfverdediging hadden gehandejd en requireerde, dat de jury hen schuldig zou ver klaren. Deze sprak hen echter vrij, naar het schijnt qmdat zij aannam, dat de Schutzbund zelf daden "van geweld had uitgelokt en dat de aangeklaagden ?uit rechtmatige noodweer schoten hadden gelost, .zonder de bedoeling te hebben iemand te dood en. Voor wie niet bekend is met alle bizonderheden van het proces, is het natuurlijk onmogelijk zich een oordeel te vormen over de juistheid van de uitspraak der jury. De sociaal-democraten en de communisten te Weenen waren overtuigd, dat de jury, uit politieke sympathie voor de aange klaagden, hun niet de straf oplegde, die zij ver'diend hadden. Onmogelijk is dit niet; wie zich herinnert, hoe genadig Duitsche rechtbanken, in de jaren na de revolutie, hebben geoordeeld over misdrijven, door politieke geestverwanten van de rechters begaan, zal niet terstond de mogelijkheid verwerpen, dat een Oostenrijksche jury geen rechters van beroep dus zich bij haar uitspraak door andere overwegingen dan die van het recht heeft laten leiden; men moet dan aannemen, dat die jury" grootendeels was samengesteld uit man1 nen, die aan de fascistische beweging geen kwaad hart toedragen; dit is mogelijk, ook al bestond de jury. zooals door Mgr. Seipel wordt medege deeld, voor de helft uit arbeiders. Maar nog eens, wij moeten ons, bij gebrek aan de noodige kennis der feiten, van een oordeel onthouden. Terecht of ten onrechte dan, de sociaal-democraten n communisten te Weenen beschouwden de uit spraak va,n de jury als een staaltje van klasserechtspraak eii hielden Vrijdag 1.1. een groote demonstratie om hunne ontevredenheid daarover ie uiten. Bij een rustige en waardige betooging is Ket echter niet gebleven; er ontstonden botsingen tusschen de betoogers en de politie; de commu nisten maakten zich meester van de beweging en spoorden de arbeiders aan tot het bedrijven van .geweld; het kwam tot hevige straatgevechten, waarbij honderden doodcn en pewcnien violen; de razende menigte stak het paleis van justitie in brand; men weet reeds uit de dagbladen, welke tooneelen zich daarbij hebben afgespeeld. Zooals altijd het geval pleegt te zijn, beschuldigt men elkaar van weerszijde, het eerste schot te hebben gelost. In liet manifest, dat op Zaterdag morgen door de sociaal-democratische partij leiding werd uitgegeven, leest men: ,,de betooging zou rustig verloopen zijn, indien de politie-autoriteiten niet, eerst door ongemotiveerde ruiteraanvallen, en later door arrestaties van een aantal personen uit de menigte, aanleiding hadden ge geven tot de bloedige botsingen". Ken officieel rapport van de Oostenrijksche regeering ver kondigt daarentegen, dat het eerste schot door een communist is gelost. De sociaal-democraten, die overrompeld schijnen te zijn geworden door de agitatie der communisten, hebben krachtig medegeholpen om de rust te her stellen. Dit was ook noodig, want de politie was daartoe niet in staat; toen de te Weenen in gar nizoen zijnde militie te hulp werd geroepen, bleek het dat de regeering op haar niet kon rekenen; de soldaten weigerden aan de bevelen te gehoor zamen en zouden zelfs wapenen hebben verstrekt aan de oproerige menigte. Kerst toen de republikeinsche Schutzbund een soort van roode burgerwacht iri het geweer kwam, slaagde men er in, het ergste oproer te beteugelen. Inmiddels had de Oostenrijksche regeering hulp ontboden van vertrouwde troepen uit andere bondsstaten van de Oostenrijksche republiek; te Weenen zelf werd een burgerwacht gevormd; aldus werden de revolutionaire elementen in toom gehouden en keerde de rust in de geteisterde stad terug. Het oproer had echter nog een politiek naspel. Zooals men weet, hebben in het Oostenrijksche parlement de sociaal-democraten niet de meerder heid ; deze wordt gevormd door vertegenwoordigers van burgerlijke partijen van allerlei gading; de regeering van de republiek draagt een clericaleri stempel; aan het hoofd er van, als bondskanselier', staat Mgr. Seipel. Te Weenen daarentegen hebben de sociaal-democraten het heft in handen; het gemeentebestuur is er socialistisch; van hunne macht in de hoofdstad hebben de sociaal-demo craten o.a. gebruik gemaakt om een belastingstelsel in te voeren, dat zwaar drukt op de bezittende klasse en groote verbittering bij deze heeft ge wekt. Tusschen Weenen en de rest van Oostenrijk is een scherpe tegenstelling ontstaan, die men bij de beoordeeling van de jongste gebeurtenissen niet uit het oog moet verliezen. Het sociaal-democratische gemeentebestuur van Weenen en de leiding van de sociaal-democratische partij in Oostenrijk hebben, zooals reeds gezegd werd, het hunne er toe bijgedragen om het oproer te beteugelen. Maar zij hebben tevens van hun aldus versterkte machtspositie gebruik willen maken om aan de sociaal-democratie grooter invloed te verschaffen in de regeering van de Oostenrijksche republiek. Daartoe moest, dan vooral dienen de verkeers staking. die zij hebben afgekondigd. Kr zijn de -vorige week Zaterdag twee stakingen tegelijk uit geroepen: een algemeene staking, voor 24 uren, en een staking bij de middelen van verkeer: spoorwegen, post, telefoon en telegrafie, voor een onbepaaklen termijn. De eerste, de algemeene sta king van 21 uur, was van weinig beteekenis, omdat zij op Zaterdagmiddag begon; zij diende slechts als -protest. De verkeersstaking daarentegen was veel ernstiger, omdat zij de regeering beroofde van de middelen om haar gezag te handhaven. Bovendien weerde zij den toevloed van reizigers naar verschil lende Oostenrijksche landen, die in dezen tijd van het jaar zeer gróót pleegt te zijn, en bracht daar door aan een groot aantal Oostenrijkers, die in de zomermaanden leven van de vreemdelingen, aan merkelijke cchrvdc toe. Zoo wtrl de tegenstelling INHOUD: l. Prof. Dr. G. W. Kernkatnp, Hetoproer te Weenen. 2. Dr. Jan Romein, De komende wereldoorlog Jan Voskuil, Tentoonstellingen. 3. H. O. Cannegieier, Moderne Jeugd Joh. Braakensiek, De gemeentelijke huurverordeningen. 4. Dr. Maurits Sabbe, De Rubens-tentoonstellingen te Antwerpen 5. Dr. Hk. Cohen, De Nederlandsche Kruidtuin te Arnhem. 6. Annie Satomons, Bijkomsiigheden. 7. Dr. Jac. P. Thijsse, Uit de Natuur Prof Dr. J. L. Prinsen J.Lzn., Frans Erens. 9?10. Red. Elis M. Rogge, Voor Vrouwen. 1. Tegenstellingen H. Scholte, Comoedia, met teeken. door B. van Vlijmen v. Wessem, Muziek. W. van Doorn, Nieuwe Engelsche boeken J. O. Sinia, Ba/i. Charivarius, Veth en ik. 14. J. O. Sinia, Boekbespreking. 15. Jhr. Mr. H. Smissaert, Op den Econ. Uitkijk C. K. Beursspiegel. 16. C. A. Klaasse, De liquiditeit der Banken Cornelis Veth, Weleer en Nou. 17. Dr, J.Fransen, Josephine Baker Melis Stoke. Rijmkronyck. 18. Melis Stoke, Mijn radio-redevoering Joh. L., Mijn Film. 19. A. Tsjechow, De zwarte Monnik, met teek. door G. van Ruemdonck. Uit het Kladschrift van Jantje Charivarius, Charivaria. Omslag: Spelproblemen. Bijvoegsel: Joh. Braakensiek, De greep naar de macht in Oostenrijk. 12 13. 20. tusscheii Weenen en de rest van het land alweer verscherpt. Met de verkeersstaking bedoelden de sociaaldeniocraten niet alleen den toevoer van troepen naar Weenen te beletten, maar zij wilden tevens, door dit betoon van hunne macht, de regeering dwingen tot verschillende concessies. Van hun aanvarikelijken eisch, dat Mgr. Seipel zou aftreden, zagen zij weldra af; zij bleven echter een wij ziging van de regeering verlangen en wenschteii een nieuwe omschrijving van de bevoegdheden van het Parlement, met name van die der centrale parlementaire commissie zoo luidden althans de berichten; heel veel wijzer wordt men daardoor echter niet omtrent hetgeen de sociaal-democraten eigenlijk wilden. Zooveel is echter zeker, dat de Oostenrijksche sociaal-democratie door revolutionaire middelen trachtte te veroveren, wat zij, bij de.algemeene verkiezingen, langs wettigen weg niet had kunnen verwerven. Dit is haar niet gelukt. Het bevel tot verkeersstaking werd lang niet overal opge volgd; in verschillende bondsstaten maakte de bevolking zelfs aanstalten, tegen Weenen op te trekken. Toen koos de sociaal-democratie eieren voor haar geld en hief de verkeersstaking op; zij schijnt thans langs parlementairen weg tot de door haar gewenschte hervormingen te willen ge raken. Zoo zal aan Oostenrijk het gevaar van een nieuwen burgeroorlog te zullen worden .be spaard een burgeroorlog, die niet alleen den communisten opnieuw de gelegenheid zou hebben geboden in troebel water te visschen, maal' die misschien ook aan een buitenlandsche mogend heid tot reden of voorwendsel van inmenging zou hebben gestrekt. KERNRAMP