' AMbTEKUAMMEK'VAIN JULI Voor Vrouwen Van 'n modekoning en 'n werkende vrouw door W. WIJNAENDTS FRANCKEN?DYSERINCK Niet op reis door GEERTRUIDA CARELSEN i i i p EN gelukkig toeval deed me, gedurende een verblijf in Parijs van enkele dagen, kennis maken met een jonge vrouw van dat weldadig moderne type, waar heel je feministisch hart van opengaat en dat je vasthoudt om je te helpen in «ogenblikken van moedeloosheid. Neen, waarlijk "we hebben toch niet voor niets gevochten en ge kerkt. En dan moge voor kort geleden in 'n voor dracht in Praag Claude Farrère nog eens de af gezaagde wijsheid hebben verkondigd dat de vrouw «r alleen is voor keuken, kinderen, kerk en de liefde, "we mogen in ons eigen, met vrouwenkiesrecht ge?zegend land dezer dagen in een Voorloopig Verslag hebben kunnen lezen, dat het toch niet aanging vrouwen benoembaar te stellen voor betrekkingen ?die voor den man. ... bestemd" waren, de vrouwen banen haar weg, overal in de wereld. Ook zij ieginnen de kansen te verwerven op 'n levensgeluk "volgens haar gedifferentieerden aanleg. De ver?zuchtingen van 'n Cornelia", die óók zoo graag voor predikante had willen studeeren, liggen nog maar 'n Zestig jaar achter ons, en reeds kan de vrouw, die doorzettingsvermogen heeft en wie de ?omstandigheden niet al te zeer tegenwerken, zich ?den weg kiezen, die geheel bij eigen aanleg en ta lenten past. Het was op 'n kouden, zonnigen middag in 't mid den van Mei, dat ik naar het dicht bij de Are de Triomphe gelegen, vroegere hotel van de barones SSolomon de Bothschild stapte in de rue Berryer, waar sinds enkele jaren de bibliothèque d'Arc et ?d'Archéologie de l'universitéde Paris is onder gebracht, dank zij het, van maatschappelijk stand punt gezien, gelukkige feit. dat bsse de Rothschild, verbolgen over de huwelijkskeuze harer dochter, deze zooveel mogelijk onterfde! De jonge bibliothecares, Mme Brière?Misme zou me de schatten toonen, die Parijs, die de intellectueelen danken aan den modekoning Jacques Doucet. Wie kent dien naam niet, ook al leeft men 'ver van het eigenlijke mondaine gedoe met de Rue de la Paix slechts als 'n klank in de ooren ! En als ik voor 't eerst een oogenblik met de ellendige, en sociaal zoo bitter gevaarlijke modezucht der vrouw verzoend ben geweest, was het wel toen de ?schitterende boeken op kunstgebied me door 'n bij uitstek deskundige werden getoond. Zoo is dan uit ?de ijdelheid der meestal onbeduidende vrouwen het kapitaal bijeengebracht, dat een dergelijke ver?zameling mogelijk maakte en heeft een vrouw van ?zoo geheel andere levensvoering er 'n taak in ge vonden die schatten mede te behoeden en aan te vullen. Dit is geen feministische overdrijving; uit ?de handelingen van het congres voor kunstge schiedenis, citeer ik de woorden van AndréJoubin, den conservateur der bibliotheek: ik ben er op gesteld het aandeel te noemen, dat in ons succes toe komt aan Mlle Misme, oud-leerlinge van de Ecole -du Louvre, die in de moeilijke aanvangsjaren m'n -eenige medewerkster was, tegelijk secretaresse en volledig bibliothecares, wier intelligentie en toe?wijding het me mogelijk hebben gemaakt ons werk .tot 'n goed einde te brengen". Dat werk was daarom moeilijk, omdat Jacques Doucet, toen 'n 64-jarige, midden December 1917 ?z'n enorm kostbare collectie aan de stad Parijs ten geschenke gaf, (met nog een som van frs. 200.000 >om de aankoopen twee jaar lang voort te zetten,) maar daarna n de oorlogs- n na-oorlogsmoeilijkheden, het bijhouden van den boekenschat, die ?sinds l Augustus 1914 niet meer toegankelijk was -geweest, uiteraard tal van hindernissen in den weg legden. Oorspronkelijk in 1909 in enkele vertrekken in de rue Spontini ondergebracht, vulde, op het oogenblik toen de wereldoorlog uitbrak, de toen nog par ticuliere collectie niet minder dan dertig zalen. Zij waren, en zijn ook nu nog, toegankelijk op 'n wijze als geen enkele andere bibliotheek ter wereld kent. De ingewijden, bekende geleerden en vorschers. zitten eenvoudig tusschen de, methodisch in verschillende vertrekken verdeelde collecties, nemen uit de kasten wat ze wenschen, alleen de studenten worden nog eenigszins gegroepeerd om ef het oog op te houden, maar het gebruikelijke -aanvraagsysteem voor stoel zooveel, aan tafel nummer zooveel" bestaat er niet; ieder zit er als ware in z'n eigen studeervertrek en verzameling. Alleen enkele, onvergelijkelijk kostbare zeldzaam heden zijn achter koper netwerk weggeborgen. Ik noem de catalogi van verkoopingen door Lebrun, den echtgenoot van Mme Vigee-Lebrun, gehouden, die indertijd o.a. de Terborchs voor het eerst naar Frankrijk bracht, met tal van eigen aanteekeningen over prijzen en koopers, catalogi door hem zelf destijds in stevige banden verzameld. Ik noem het in groen perkament gebonden foliant met de geheele inventaris van Mme de Pompadour bij haar overlijden; 'n tiental banden, die samen voor den oorlog frs. 60.000 kostten met etsen van alle koperdrijfwerken uit vroeger tijden; een ver zameling van boeken over de ornamentkunst der 16e eeuw, die nergens elders ter wereld bestaat; een boek met etsen van de groote festijnen aan en in verband met het hof gegeven, in marokijn gebonden en van 's konings wapen voorzien, zooals destijds de vorsten aan hun hovelingen cadeau gaven. De jonge bibliothecaresse wijst me 'n merk waardige plechtigheid: de lijkdienst van Thérèse de Lorraine, in de Notre Dame, waarin de kerk in 'n .... schouwburg herschapen is, met rondom loges, om al de belangstellenden te bevatten, de katafalk met de overledene tusschen al dit druk en wereldsch gedoe als 'n stil verwijt in het midden. 'n Andere prent geeft 'n gecostumeerd hofbal, waarbij zich sommigen als ,,ifs", geschoren taxusboomen, zooals onze Aalsmeersche kweekers ze leveren, hebben verkleed ! Niet minder dan 150.000 fotografiën is'de biblio theek rijk, ondergebracht in wat eens de biljart zaal was, eer Mme de Rothschild haar bezitting aan den staat schonk; het reusachtig biljart, nu tot tafel vernederd, is met stapels opgezette foto's bedekt, die nog gecatalogiseerd moeten worden. Grappig is het kleine kamertje met de dunne, kostbaar gebonden boekjes, al de catalogi van al de Salons"; en verwonderlijk voor den leek, die boeken nauw handteerbaar, zóó zwaar, met b.v. de afbeeldingen, soms in kleurendruk van alleen maar de verzameling horloges door Pierpont Morgan aangelegd ! We komen door zalen die uitsluitend aan l'Extrême Oriënt, aan de middeleeuwen zijn ge wijd; waar al de catalogi van alle musea en parti culiere verzamelingen bijeen staan; een met 30.000 catalogi van verkoopingen over de geheele wereld; en telkens treffen in 't voorbijgaan natuurlijk ook Nederlandsche namen op de kostbare banden. De jonge francaise heeft, ervarend dat kunstge schiedenis slechts te beoefenen valt, voor wie óók Nederlandsch en Duitsch kennen, geen oogenblik geaarzeld die beide talen te leeren lezen. En dan vertelt ze me op 'n vraag mijnerzijds of ze haar gebeele studie in Parijs voltooide, dat ze al haar examens bij haar echtgenoot heeft moeten afleggen, die ook nu nog aan het Louvre verbonden is. ,,We hebben er veertien jaar voor noodig gehad om op 't denkbeeld te komen, dat we wel konden trouwen", zegt ze glimlachend. En ik slik beleefd m'n verbazing op over den kortzichtigen geleerde, die dit lieve madonnagezichtje, dat in haar trois pièces van fraise ripszijde met het kraagje grijze bont een levende kunstschat is, toch wel iets eerder, tusschen het doode materiaal, hoe belang rijk ook, had kunnen opmerken. Maar op hetzelfde oogenblik, vergeef ik 't hem als ik bedenk dat hij niet egoïst dit bezit onmiddellijk thuis heeft op geborgen, maar haar laat txisschen wat ook voor deze jonge vrouw al 'n levenstaak was geworden. 's Avonds vinden de echtgenooten elkaar immers weer aan alle maaltijden, in de zeldzaam smaakvolle modern gemeubelde flatwoning, waarvan ze salon en eetzaal met haar ouders deelen, terwijl later de twee gezinnen zich ieder in eigen studeerkamers terugtrekken. Want ook de moeder, levende tus schen muren van boeken, de ten onzent in de Raadskringen bekende journaliste en feministe Jane Misme, heeft 'n buitengewoon gelukkig huwe lijksleven met 'n intellectueel bestaan weten te verbinden. Wat hebben we aan den gesoigneerden middagdisch geen genoegelijke oogenblikken door gebracht, als de verhapstukte Hollandsche namen eerst niet thuis te brengen waren, en dan plotseling bleken aan oude vrienden en bekenden te behooren; welk een sterk saamhoorigheidsgevoel begint er T~) E helft van onze lezeressen gaan in dezen tijd van 't jaar, korter of langer, op reis, een groot deel buitenslands. Dit behoort tot de edelste uitspanningen; 't is een voorrecht, als krachten, middelen en omstandigheden iemand daartoe in staat stellen; vooral aan wie thuis een werkzaam leven leiden, moge deze verademing van harte gegund zijn. Voor menigeen is het een gemis, niet op reis te gaan. Vooral indien men reden had gehad, te ver wachten dat dit wél zou gebeuren, en het gebeurt ten slotte niet, dan is dat een ware teleurstelling. Menschen met een goed humeur zetten zich over zulke dingen heen, door zich b.v. te helpen ont houden : Tienduizend dingen zijn wel waard om te verlangen, Maar niet dat wie ze mist daarom het hoofd laat hangen", doch een tegenvaller is het en blijft het. Tot de vele manieren om zich daarover te troosten is er n, die voor de hand ligt, en toch niet steeds door iedereen genoeg op prijs gesteld wordt. Ik ineen eenvoudig dit: Kunt gij geen groote reis maken, maak er dan maar een paar kleine, desnoods heel kleine, dicht in uw omgeving. Zijn er in of bij uw'woonplaats niet honderderlei dingen, die gij in den vreemde bezienswaardigheden" zoudt noemen, en waarvan gij nog nimmer notitie hebt genomen? Ik heb eene dame gekend in een kleine stad aan een onzer rivieroevers. Ofschoon gezond en wel gesteld, had zij den middelbaren leeftijd bereikt zonder ooit die rivier te zijn overgestoken. Eens op een zomer, toen zij niet op reis ging, roeide iemand haar naar den overkant en leidde haar daar eenige uren rond. Lang daarna verklaarde zij nog, dat dit gezicht op haar geboorteplaats, van de overzijde van het water, een indruk op haar had gemaakt, dieper en onvergetelijker dan het meeste reisgenot. toch hoe langer hoe meer onder de werkende vrou wen van alle landen zich te vormen. Als ik afscheid genomen heb van m'n cicerone, dwalen m'n gedachten nog eens terug naar de kas ten met afschriften-uit-archieven, die Doucet liet vervaardigen, om de stukken voor de studeerende kunsthistorici gemakkelijk bij de hand te hebben; naar de kostbare incunabelen; naar die eerste kleurendrukken uit de 18e eeviw, anatomische en medische werken veelal, waarvan een begint met een door een vrouw ontworpen titelplaat: naar de reproducties van oude kloosterhandschriften met de bekende fraaie miniaturen in goud en kleuren druk, uitgegeven door de sociétéde bibliophiles de Belgique; naar de grappige schoolschriften uit 1811 en 1812 van Eugène Delacroix, waarin hij tusschen al z'n opstellen en ander werk door, caricaturen van z'n onderwijzers teekent, dieren, maar ook 'n landschap dat de latere meesterhand ver raadt. Hoeveel handschriften en brieven vindt men niet in de collectie Doucet. En ik begrijp de verzuchting van den conservator, dat 'n Staat zeker 'n halve eeuw zou hebben noodig gehad als hij ooit geslaagd ware om deze verzameling bij een te brengen, die Jacques Doucet, mede dank zij de buitengewone medewerkers, waarmee hij zich wist te omringen, in enkele jaren veroverde. Ik heb meermalen gedacht aan 'n verhaal uit de 1001 nacht, waarin de Kalief, na een opdracht aan zijn geleerden om de wereld af te zoeken om de elementen te verzamelen, noodig om de geschiede nis der menschheid te schrijven, ze op 'n dag zag terugkeeren met karavanen van kameelen, be laden met documenten. In 't begin van de 20ste eeuw heeft Parijs een opvolger van Haroen al Raschid gekend." DRINK WEINIG MELK maar goede melk, van betrouwbaar GEZOND VEE. HOFSTEDE OUD-BUSSEM. KERKSTRAAT 67 TELEFOON 37344