*Ï9. 2617 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 30 JULI 1927 WELEER EN NOU door en met teekeningen van CORNELIS VETH TFie is er, die niet eens in tranen zwom Bij 't lezen van De Hut van Oome Torn"" Men heeft zoo wordt op alles afgegeven! Beweerd dat 't schromelijk was overdreven. Misschien maar 't geeft je niettemin een schok, Dat zoo'n gezin verkocht werd niet en bloc.' De neger Op dezen neger hier wordt ook geboden, Hij bokst of danst, of fiedelt a la mode. Maar 't is hij zelf die nu den prijs bepaalt. Hij zelf is 't dien men vorstelijk betaalt. En hij die eens te koop stond of te huur Wat voelt hij zich, als drager der cultuur.' Nieuwe Nederl. verzen door A. DEFRESNE De Bron, door J. R. Th. Campert, bij A. A. M. Stols, Bussum 1927. Het s niet noodzakelijk, dat een goede tevens een groote dichter is. Het al of niet goed zijn van «en vers wordt toch bepaald door de verhouding ?tusschen vorm en welken inhoud dan ook, terwijl de grootheid juist vastgesteld wordt door den aard *yan den. inhoud. Uit deze opvatting zou men Jan Th. Campert een goede, kleine dichter kunnen noemen; goed, omdat de harmonieuze verhouding tusschen vorm en inhoud meerdere mooie verzen voortbracht, klein, omdat zijne gevoelens zwak zijn, Imn aard zelden boven de middelmaat der gewone mogelijkheden uitgaat, de differentiatie van zijn -weten het heel vaak niet verder gebracht heeft dan banale oppervlakkigheid, en al zijn dan ook de objecten 'van groote beteekenis, hun aantal is be perkt. Zijne gedichten staven dan ook mijne, in ?de bespreking van Erts, uiteengezette opvatting over de aller jongste generatie, waarvan hij een voorbeeld is. Ook hier is onder den druk eener prille -weetlust eene te vroege gevoelsontwikkeling op te merken'. Dit heeft ten gevolge dat des dichters weten in ontwikkeling zijn gevoel ver vooruit is. Deze onevenredigheid wordt nog versterkt doordat de gevoelens, die uiteraard reeds zwak zijn, door die ontijdige opwekking oo'k nog slechts hunne halve oorspronkelijke kracht bereiken. De objecten, die zijne visie beheerschen zijn dus door het ver ont wikkeld zijn van het weten zeer belangrijk, terwijl ?de sterkte der gevoelens, die daarop zijn ingesteld lang niet aan die belangrijkheid evenredig is, de gevoelens zijn dus voor de betrokken objecten te zwak. Ten aanzien van de dichterlijkheid ?zijn in deze omstandigheden drie mogelijkhe den. De eerste is, dat de innerlijke aandacht gericht is op een object, dat het weten waar dig en de gevoelsontwikkeling ver vooruit is. Een goed vers is dan onmogelijk. Meerdere gedichten van Campert maken dan ook den indruk van bloed arm, van willen maar niet kunnen, zijn bijna enkel en alleen door het weten geschreven. Als voorbeel den noem ik Sehnsucht,Improvisation, Het eeuwige Lied. Zeer kenmerkend voor deze mogelijkheid is Lucifers Klacht. In dit gedicht houdt het weten zich bezig met een object, dat Vondels gevoelssamenstelling tusschen zijn 50ste en 60ste jaar beheerschte. Camperts gevoel is in dit vers dat van een prentenboek genietende 12-jarige. Meestal zal in zoo'n geval een dichter in zelfbedrog zijne ge voelens sterker voorstellen dan zij zijn en rethorisch worden. Dit doen de huidige dichters bijna nooit, daar zijn ze te intelligent voor. Hunne gedichten maken den indruk van ,,Kijk, zoo zou het moeten zijn" en niet van Ik stel mij abusievelijk voor dat het zoo is". De tweede mogelijkheid is, dat het weten om zoo te zeggen teruggrijpt en een object kiest dat gelijkwaardig is aan de gevoelskracht. Dan hangt het al of niet ontstaan van een goed vers af van de vraag of de betrokkene talent heeft of niet. Voor Campert kunnen wij deze vraag ongetwijfeld bevestigend beantwoorden, getuige de gedichten de Halssnoer en Alleen. De derde mogelijkheid is, dat er nieuwe gevoelens in het reeds half uitgeputte gemoed opkomen, gevoelens, die tot nu toe dus door het al te ijverige weten met rust gelaten, nog niet ontdekt zijn en die door hunne tijdige opwekking onverzwakt en nu in sterkte dus wel evenredig zijn aan de belangrijkheid van het betrokken object. Deze mogelijkheid is slechts eenmaal in den geheelen bundel tot werkelijkheid geworden, namelijk in het vers Ochtend. Ontwaakt uit dit diepe rusten door de willekeur van uw hand zie ik uw hoofd aan mijn schouder en uw lijf aan mijn lijf gestrand. Maar, bij God, vanwaar dit vreezen dat hard in mij staat gebrand dat hemel en hel zijn verholen in de holte van uw hand. De duur van dit gevoel is kort, het is nog onge differentieerd, het is alsof een flits gevoel door het wachtende weten schiet, een speldeprik, meer niet, maar toch wijst het op iets nieuws, op eene ontwikkelingsmogelijkheid, waardoor Campert moge lijk het lot van te vroege zwijgen ontgaat, te meer aangezien dit vers een der besten is 1). Het is eene hachelijke onderneming den jongere dichters van raad te willen dienen. Zij weten alles zoo goed en daardoor zijn zij wel een beetje trots, maar ik ge loof, dat een dergelijk gemoed met rust en enkele jaren zwijgen zeer gediend zou zijn. Zeker is het, dat overdadige productie hier van definitief moordende uitputting zal zijn, te meer daar de gevoelens toch al van huis uit betrekkelijk zwak zijn. A. A. M. Stols gaf het boek zoo voortreffelijk uit, dat eene hulde daarvoor hier niet misplaatst is. Mengeldichten door Lea Wijnberg, bij van der Kamp, 1927, Amsterdam. Deze jonge dame geeft voor dertien jaar te zijn. Maar ik kan bezwaarlijk aannemen, dat iemand op dien leeftijd de volgende regels schrijven zou. Als j'om zoo'n ijdel dingske Zoovele traantjes schreit, Hoe zal 't je, beste jongen, Dan vergaan in later tijd? Zoovele idealen vergaan als deze bel! Och, leer dit van je spelen, Praktijk komt later wel! Het waarschijnlijkste lijkt me, dat het eene oudere dame is, die herziene en aangevulde jeugdverzen den volke kond doet. Commentaar is over bodig, aangezien de gedichten met normalen staf gemeten volkomen waardeloos zijn. Is dit schrijfstertje inderdaad dertien jaar, dan zou ik er voorloopig mede uitscheiden en erg veel gedichten gaan lezen, want er zit geen toekomst in de verzen zooals zij nu zijn. l) Het embryonale van het gevoel blijkt nadrukkelijk indien men dit vers vergelijkt met de prachtige sonnetten van \Verumeus liuning in Dood en Leven'', waarin een soortgelijk gevoel geuit wordt, maar dan in volle sterkte en tot in alle geledingen gedifferentieerd.