DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 SEPTEMBER 1927 No. 2623 COMOEDIA door HENRIK SCHOLTB (t k b, Openlag Het Amsterdamsch Tooneel: De Koopman van Venetië." zal de lijdensweg van den Koopman van Venetiëzwaarder geweest zijn dan tusschen ?negen en een, op den eersten September, zelden -ook het blijspel daaromheen zoozeer een klucht, ?«en grap met een beroerde nasmaak. Elke kans is door den regisseur vergooid. Men "?durfde ons. een première voorzetten, die niets -anders was dan een dorre opeenstapeling van -artistieke, technische en puur organisatorische ?ongelukken, misvattingen, dilettantisme en een troosteloos gemis aan concentratie, ernst, senti:ment en lijn. Een aantal beroepsacteurs stonden 3iier een vaak goede reputatie te verprutsen en ?onder, he.t Antwerpensch import, dat moest -Dienen om de rest van de moeilijke rollen te be zetten", 'niet n lichtpunt, waarvoor trouwens met ?deze regie nauwelijks kans bestond. Ik kan niet beoordeelen welke motieven ertoe ?geleid hebben dat-ook de Shylock van de Vries in -elkaar gestort is. Zeer zeker had hij hem onder Andere omstandigheden honderdmaal beter ge.«peeld, hét hoogtepunt waarop hij zich thans bevindt en n solo in deze opvoering: de roman"tisch-hartetochtelijk gespeelde Tubal-scène wijzen ?daarop. Maar een andere opvatting? Ook Bouw meester's Shylock was de getrapte, felle Jood, de ?door onze andere moraal tot zware tragiek omge vormde komische Shakespeare-figuur, waaraan de "text elke mildheid ontzegt. Maar hoeveel onstuimiger, reëeler en grooter was Bouwmeester's nooit uitgespeelde rol, zelfs onder de ongunstigste om standigheden ! Toen Bouwmeester Jessica" riep, niet een maar tienmaal, zagen wij hem verwilderd -rondgaan door de open deuren van zijn huis. Toen Bouwmeester voor de rechters de scherpte van het jnes beproefde door er zich in dollen drift de nagels -mee af te snijden, zat de angst ons even fel op het lijf als den armen Antonio. En zóó houden wij, .met Bouwmeester voor oogen, aan den Shylock vast, tenzij men ons het tegendeel. . . . bewijst. Bouwmeester heeft in zijn latere jaren steeds de van Beeloo-bewerking naar Burgersdijk gespeeld, ~wat ook uit een objectief oogpunt wel beter is ?dan de oorspronkelijke comedie met zijn vele .hoofdpersonen, die ons geen van allen zoo bar :interesseereu en slechts in een uiterst supérieure opvoering zouden kunnen boeien. Of liever: er is een lyrisch carnavalstuk, culmineerend in het ,tln such a night" en volkomen parallel gebleven aan den Shylock, den eerst tijdens het ontstaan tot mensch geworden clown (Jood was voor .'Shakespeare geen probleem!), dus twee afzonder lijke stukken, die elkaar wederkeerig in werking .schaden. Kloppers heeft echter voor zijn opvoering de volle maat genomen en is er in blijven steken. Het was ondoenlijk om met dit vast tooneel 1 .van zalmkleurige zuurstangen als pilaartjes Veneti ?en Belmonte, intérieur en extérieur carnaval en plechtigheden te suggereeren. Maar ergerlijk was liet en triest om daarin changeerders en spelers door elkaar aan het knoeien te zien: het werd een beleediging voor Shakespeare, voor Bouwmeester, voor de weinigen, die op een ander tooneel met ?eere staan, en voor de vele aanwezige tooneelvrienden, die dit gezelschap mee ten doop hielden. De Bialto is een Brug der Zuchten geworden en .zij, die zich bij het verkrachten van deze verzen, DIT MERK VACANTIE IN SCANDINAVI PER K.L.M. NAAR KOPENHAGEN EN MALM ?JS EEN WAARBORG VOOR ONOVERTROFFEN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N.V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. .AMSTERD' VEERKADE 22A DEN HAAO deze onvastheid van rollen en onzekerheid in op komen en afgaan geërgerd voelden, hadden geen ongelijk. Het Vereenigd Tooneel: Mrs. Warren's Bedrijf", door G. B. Shaw. De aandeelen der Leidscheplein-affaire stijgen met sprongen. Als officieele opening nu weer een grondig herziene reprise van Mrs. Warren", die zeer belangrijk en ook in vele opzichten geslaagd heeten mag. Na Tilla Durieux' knappe, maar averechtsche, te pervers en te intelligent opgevatte Mrs. Warren een hartstochtelijk en eenvoudig, levenswaar spel van Gusta Chrispijn-Mulder in een regie, die zich het weloverwogen ensemble tot hoofddoel stelde. En inderdaad: Shaw's ironisch realisme, dat niet kiest, tenzij tegen ons, maar alleen in zoo geserreerd mogelijke tegenstellingen de conflicten stelt en aannemelijk maakt, heeft in den kern van dit stuk nog maar weinig verloren. Meer een rechter van instructie dan een rechter die vonnis wijst, neemt hij zijn personages de verhooren af. In dit ongezocht en schijnbaar toevallig bijeengebracht milieu van een verloopen middenstand leggen zij hun kaarten open, waarbij blijkt dat alleen Vivie geen troeven in handen heeft en dus de dupe wordt. De Mrs. Warren van Gusta Chrispijn zal men niet licht vergeten, zoo fel en ruw uitgehouwen in haar domme, arbeidzame volhardendheid van volksvrouw, voor wie het bordeelhouden slechts een vraagstuk van bittere broodwinning is. Een struische, vulgaire, driftige natuur, die niet van oorsprong, maar eerst in de harde worsteling om er te komen haar scrupules verloren heeft en thans, voortdurend op haar hoede, de consequenties daarvan tracht af te wenden, zoowel in een zorge lijk, klein-makend en enerveerend schuldgevoel als in een gepassioneerd jesuïtisch zelfbedrog, wanneer men haar dwingt die consequenties toch te trekken. Gusta Chrispijn heeft deze mooie rol gespeeld met onfeilbaar rake intonaties en met een soms be klemmende waarachtigheid, die groote bewonde ring afdwingt. Als eenige mislukking staat daartegenover de Vivie van Nel Stants, een mislukking, die echter wel voor een klein deel haar oorsprong in de rol zelf kan vinden. Zeker, de figuur is typisch Shawesk, maar dan ook in haar gebreken. In een min of meer geforceerde tegenstelling tot Mrs. Warren wordt zij te kil, te meedoogenloos-inq' sitief in haar zucht naar oprechtheid, te bekrompen in haar zelfstandigheid ten koste van alles: een blauwkous tenslotte, die zich met principes ge harnast heeft maar dan ook niet meer met open vizier kan strijden. Zij is het type van de moderne meisjesstudent, nog altijd, maar slechts in aanleg, en in haar uitwerking niet tot een volledig leven gekomen. Nel Stants heeft echter van de kente ringen en de weeke plekken in haar rol, die des te sterker werken omdat zij talrijker hadden moeten zijn, niets begrepen en Vivie onbewogen gespeeld als een harteloos, leeg, aanstellerig wezen. Het sentimenteele moment in de tweede acte, de over stelping van haar moeder's biecht, was evenzeer nietszeggende confectie als haar verbitterd terug wijzen van de laatste kansen in de slotacte. Dit spel had den slechten schijn van aangeleerdheid en onnatuur. Ongedacht sterk, met name in zijn groote scène in de derde acte, was Verkade als Crofts: onguur, gemelijk en tanig, een die alle sporen van aristo cratische afkomst en moraal had uitgedelgd en daarvoor het Judasloon van de misdaad te verachtelijker naarmate zij straffeloos is terug ontving. Prits van Dijk had van den jongen Frank een opvatting, die aan originaliteit en interesse ver goedde wat zij soms aan overdrijving en onregel matigheid te veel mocht hebben. Voor het eerst heb ik. hier een poging gezien om de rol van het drukke, onrijpe en spotzieke jongetje, enfant prodigue" in aanleg, den juisten tint te geven door allen nadruk te leggen op het snel-verspringend, controleerend en in zijn halfwassen zelfverzekerd heid reeds verschalend opmerkingsvermogen: het hout, waaruit de latere cynicus gesneden wordt. Eerens als de dominee en Hans van Meerten als Pread, rollen die eigenlijk de punching balls zijri van de anderen, bleven ook nu wat negatief en vaag, al had van Meerten in spel en uiterlijk wel iets van het timide, naïeve en belegen idealisme, dat men van dezen ouderen salon-anarchist", zoo als het programma hem noemt, verwachten mag. Ensemble Bouber: Blok en Blits". Het is niet makkelijk na te gaan waarom deze Amsterdamsche schets", die toch opnieuw meer dan n hartelijk en eenvoudig motief bezit, ver moedelijk niet lang répertoire zal houden. Er is misschien een teveel aan vieux jeu, aan effect dat tegen de verwachting niet intreedt, aan goed bedoeld maar primitief-onbehouwen maakwerk. Dit is jammer, omdat het stuk in de goede richting ligt en omdat er ook deze keer weer goed spel vertoond is, dat wij mér zouden willen zien. Het is te verwachten dat een zekere groepeering in de met-officieel gesteunde tooneelkringen tot het natuurlijk ontstaan van een volkstheater zal leiden, dat nu al bezig is om een factor van beteekenis te worden en waarvoor een sterk en zooveel mogelijk nationaal repertoire een levens behoefte is. Maar dan beter dan deze bazar van een beetje Mijlpalen", een beetje Ghetto" en veel klucht van hier en ginder. Behalve een. ouderwetsch, maar zeer suggestief Amsterdamsch decor trof het spel van Nap de la Mar vooral in de tragische vierde acte, waar ook Elsensohn en Timrott een paar knappe dingen deden. De vele bijrollen waren meest zwak bezet, behalve een raak typetje van Anny Verhulst als de sjikse, de schelderige, Joodsche buurvrouw van AnnaBusch en ook de sjlemiel", een Markus Visfiguur van Herman Bouber, den schrijver. VERZOEKE ALLE STUKKEN VOOR DE REDACTIE IN TB ZENDEN AAN HET SECRETARIAAT VAN DE GRO.ENE AMSTERDAMMER" KEIZERS GRACHT 333, AMSTERDAM. N. V. KUNSTZALEN DE SIRKEL" Laan van Meerdervoort 53 D DEN HAAG TEL, 36518 WERKEN VAN MODERNE MEESTERS Kunstboeken, Sieraden, Glaswerk Leerdam Unica S»" Aardewerk *. Reproducties naar onde meesten