' T- "*<. DÉGROENE AMSTERDAMMER VAN 15 OCTOBER 1927 No. 2628 Dramatische kroniek door TOP NAEFF 't ? V i- < , 'f: Het Rotterdamsch Hofatadtooneel: Het Heksenproces, door Mr. C. P. van Rossem y^AL de mediamieke Zuster Madeleine" de ^sensatie worden van dezen winter, zooals de gestigmatizeerde Thérèse- Neumann de sensatie van dezen zomer was? Mr. van Rossem staat, niet minder dan de pastoor van Konnersreuth, voor iijn dame pal. Wat wij van den vluchtigen, maar geestigen Nederlandschen blijspel-schrijver ver wacht hadden: een lichte persiflage op het inter nationaal gezelschapsspel, dat, bij voorkeur na een geslaagd dinertje, de afgestorvenen oproept voor dessert, bleek het tegendeel van de bedoeling des schrijvers, welke, naar het programma ons al mededeelt, aan dit onderwerp al den wetenschappëlijken ernst" heeft willen wijden, die het z.i. toekomt. Het is nochtans geen onderwerp", waarover ik met hem, al of niet wetenschappelijk, zou wenschen te redetwisten. In weerwil van de groote namen der hooggeleerde onderzoekers, mede in het pro gramma vermeld, die beurtelings hoopten onzen .lieven Heer te slim af te zijn, kunnen proefnemingen op dit gebied, ten opzichte van het Mysterie, voor mij niet meer zijn dan dilettantisme, en is er in dit gesol "met de dooden vooralsnog weinig, dat mij voor de ziel nuttig of verheffend voorkomt. Terwijl ik aïs tooneelvertooning dergelijke demonstraties ontoelaatbaar en weerzinwekkend vind. Al ware déernst" van Mr. van Rossem in deze inderdaad ernstig geweest, zijn werk als pièce a these en artistiek, overtuigend, dan nog zou ik er geen verontschuldiging voor weten, dat men de hocuspocus van een, door den tooneelmeester gearran geerd materialisatie-procès", waarin ieder, die leven en sterven moet, ten diepste betrokken is, in dezen vorm aan een willekeurig publiek voorzet. En ik vraag mij af wat een schrijver ermee beoogt, wanneer hij zich niet tot een min of meer onge paste grap wenscht te bepalen? Hij kan zichzelf toch moeilijk wijsmaken, dat hij met deze caricaturaal aangekleede pro- en contra's de wetenschap zou dienen, of zielen zal winnen voor een occul.tisme, dat zich verder uitstrekt dan de tafeldans ! In het laatste bedrijf laat van Rossem door zijn gracieus medium verkonden, dat langs den weg van het spiritisme een gezuiverd christendom" in aantocht zou zijn. Wanneer het zoover komt, mag men, zou ik zeggen, wel een beetje toezien op de conversatie tusschen de levenden en de dooden. Als die inderdaad zoo dunnetjes is als in dit stuk, dan betwijfel ik of we met een gezuiverd christen dom, met communicatie op dezen voet, wel veel gelukkiger zullen zijn, dan met de groote stilte, waarin herinnering haar draden spint, en het hart zijn lieve dooden veilig omsluit. Het heksenproces" speelt in een ziekenhuis, waaraan de schrijver den naam van WilhelminaGasthuis" meende te moeten geven. Wij vinden er een der geneesheeren, Dr. Baflo, zelf patiënt, in zijn idee op sterven na dood hetgeen hij natuur lijk aan zijn idioten van collegae wijt en ver pleegd door een coquet Zustertje, waarvan men niet veel meer zou kunnen zeggen dan dat zij allerongeschiktst is voor haar taak, had zij zichzelve daarbij niet voorgesteld als een uitverkorene, begaafd met bovennatuurlijke talenten. Zij wint er den patiënt voor, die een verstokt materialist" heet alle menschen, die hun ideaal niet bepaald zoeken in de conversatie met het Jenseits", zijn volgens den schrijver materialisten en deze dokter, wiens hart reeds lang bezweek voor de verleidelijke arrogance van het meisje, leent zich in den dubbelen nood tot een proefneming, waarbij zij belooft in trance" de diagnose omtrent zijn ziekte te zullen vaststellen. Het experiment slaagt onverwijld, het tooneel stelt nu eenmaal eischen. Zuster Madeleine gaat zitten, slaapt, en reeds het volgend oogenblik zien wij den dokter in pyama, op haar bevel, den arm opheffen, links en rechts. Heelemaal genezen blijkt hij na deze mystieke, doch overigens eenvoudige kunstverrichting tot onze teleurstelling nog niet. Doch in het tweede bedrijf vernemen wij hoe de helderziendheid der zuster bovendien nog tot een operatie heeft geleid, waarvan de patiënt dan nu herstellende is. Ondank is 's werelds loon en was sich Hebt, neckt sich".. HetWilhelmina-Oasthuis verzet zich tegen een verpleegster, die aan haar dagtaak oen dergelijke RUTH ELDER (de eerste vrouwelijke Oceaanvlieger) BARBARA DE VLAENDERBERGH (Schilderij van Hans Memlinc) ongelimiteerde uitbreiding geeft, en niet haar specialisme ook de andere zusters dreigt te zullen aansteken, zoodat er op het laatst niemand meer zou zijn. die het niet beneden haar waardigheid achtte een aardsch drankje op aardscho wijze in te schenken en het ziekenhuis veranderde in een Instituut voor vivisectie op het gebied der psychical research". En een der felste tegenstanders van zuster Madeleine blijkt daarbij te zijn de. dank zij haar verheven bemoeiing geopereerde Dr. Baflo l Een gruwelijke truc heeft de schrijver bedacht, of moeten we zeggen: aan het leven ontleend? iedereen weet, dat zulke vizioenen sporadisch voorkomen om den dokter te bekeeren. Tijdens een door de zuster te harer verdediging gearran geerde séance" in de directeurskamer van. het, ziekenhuis, waar wij eerst haar gestorven moeder zien verschijnen" liet was mevrouw Schwab en zij sprak louter suikerzoete banaliteiten ver schijnt op dezelfde plaats, waar zij verdwenen is. in hetzelfde rook-zuiltje, dat de geheimzinnige substantie ectoplasma" moet verbeelden, de broeder van den dokter, welken hij kort te voren nog springlevend op bezoek heeft gehad. Kn deze jonge man, die plotseling blijkt te zijn gestorven overgegaan naar een ander (hooger?) leven is wel de slechtste reclame voor de leei' ! Voor wie erin gelooft, staat hij daar voor onze oogen de verfijnste kwellingen uit; als Tantalus de vruchten, ziet hij zijn familie, onbereikbaar: en iritusscheii vervult hem niets dan. de nuchtere zakelijkheid van aandeelen en koersen, welke hem nok bij zijn leven hebben vervuld, en maakt de gedachte aan zijn kantoor", waar nu alles in het honderd loopt. ook in het hiernamaals zijn smartelijkste zorg uit. Een wel extra onmeedoogend god heeft het ..ge zuiverd christendom" zich verkozen, een die zelfs aan onze geldzorgen de eeuwigheid verleent ! En waar blijft de verheffing? If et derde bedrijf' biedt dan het kader voor het m< >dern heksenproces. Zuster Madeleine v ooi' de vier-. schaar van professoren en doktoren. Dit bedrijf onderscheidt zicli niet van de klucht. De (ieneesheer Directeur, dien wij hierbij voor liet eersf: zien op treden, blijkt als zoodanig een paskwil, hetgeen niemand verrast, gegeven den janboel, welke van het begin af in dit Wilhelmina-Gasthuis heerschte. .Een professor, die niet tegen een opzettelijk valsche getuigenis opziet, en een paar onmogelijke dok toren vormen met hem de Inquisitie. Zuster Madeleine, welbespraakt als altijd, vervult haar Jeanne d'Arc-rol met emphase, en in deze. een jonge vrouw door de eeuwen heen charmant kleedende houding van gemartelde heilige, legt zij Dr. Baflo, den ondankbare, die mede in de jury zit, het vuur zóó na aan de schenen, dat hij eens klaps opspringt eri ten overstaan van dit illuster auditorium zijn liefde voor het meisje bekent. Zijn liefde, met den daarbij gebruik cl ij ken haat, welke illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll lllllllllllllllllllllllllimillllliniHniUIIUI l J. B. BENNER & ZOON l l PIANOHANDEL = DEN HAAG 97 OEVKSTIOD 18SI = HOFLEVERANCIERS NOORDEINDE hem noopte tot dit uiterste oogenblik mede te wecken aan haar val". Hij hoeft oprecht berouw. En de zuster, die kans loopt bij de eerste de beste gelegenheid haar congéte krijgen, weet dit berouw op waarde te schatten. Zij reikt hem de hand, die de voorbode is van den kus. Ik had toen eigenlijk verwacht, dat wijlen de moeder van het meisje, de a.s. schoonmoeder van Dr. Baflo, zich nog wel eens even gemanifesteerd zou hebben om het jonge paar te feliciteeren. Zij bleef echter in gebreke. Van Gasteren had een goede rol aan Dr. .Raflo. Vooral het eerste bedrijf, den lastigen patiënt inen uit-bed, wist hij natuurlijk en fijn-geschakeerd te spelen. De levendige dialoog, dien van Rossem ondel' alle omstandigheden schrijft, en de opzet van. deze figuur, wekten verwachtingen van in elk geval een pièce bien faite", die allengs ver vlogen. Wanneer de rol van Zuster Madeleine iets meer geworden was dan een wandelend tractaatje, zou ze een actrice vereischen,, die heel wat meer in haar mars voerde dan R ie Gilhuys vooralsnog. In L'amoiir magicien" van Lenormand heeft Margnerite Jamois een onvergetelijk beeld geschapen van het meisje ,.in trance", waarbij de stem als uit verre werelden kwam. Wat Rie Gilhuys, lief tallig en. parmantig, in dezen staat praesteerde, was nog niet overtuigend. Herman Schwab gaf lijn en zooveel mogelijk karakter aan den conservatieven ..professor", die om de zuster te ontmaskeren, niet tegen minder waardige praktijken opziet. Aan den Geneesheer-Directeur (van Dommelshuizen) was het te wijten, of mogen we zeggen, te danken? dat ten slotte niemand meer een letter van deze metaphysiea au sérieux nam, en dat we naai' huis gingen met meer vertrouwen iti de medische wetenschap, welke zich van den aan val zal herstellen, en met gegronde hoop, dat er wel altijd meer tusschen hemel <'n aarde zal blijven, dan de knapste metteur-en-seène voor onze oogen opstelt. CORN VAN DER 6LUY5 DEN MAAG