s t rocnc ^Amsterdammer feckblod voor Nederland TRIANON is tóch gezelliger en gedistingeerder ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS. M. KANN EN TOP NAEFF Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333 Uitg.: kv. DE GROENE AMSTERDAMMER AMSTERDAM. C Dun, tóch ijzersterk OPGERICHT IN 1877 No. 2629 ZATERDAG 22 OCTOBER 1937 De Romeinsche kwestie r K tó if" *' *? J N ' de laatste week heeft men herhaaldelijk *? kunnen lezen van onderhandelingen tusschen Mussolini en het Vaticaan over een oplossing der "Romeinschc kwestie een vraagstuk, dat al dagteeke'nt vanlang vóór 1870J(maar in dat jaar verstold is tot den vorm, waarin wij het thans nog kennen. De Italiaansche eenheidsbeweging, die aan?vankelijk niet tegen den Paus was gericht, geraakte .met hem in conflict, sinds hare leiders liberale en revolutionaire ideeën huldigden en naar de vesti ging van een Italiaansch koninkrijk streefden, 'onder de heerschappij van het in Sardiniëregeerende vorstenhuis. Bij de stichting van dit koninkrijk, in 1861, omvatte het reeds het grootste deel van den Kerkelij ken Staat; de toenmalige Paus, '3Piua IX, behield alleen de wereldlijke macht over Home en omliggend gebied, het zoogenaamde JErfdeel van St. Pieter. Dank zij den steun van .Keizer Napoleon III, <flie de clericale partij in Frankrijk moest ontzien, kon de Paus dit restant van den Kerkelijken Staat au de eerstvolgende jaren behouden. Maar Rome Als hoofdstad" bleef het ideaal van de voorstanders der Italiaansche eenheid; de ongeduldigsten onder 3hen trachtten het te verwezenlij ken d oor gewapende invallen in het gebied van den Paus, maar Napo leon III hielp die verijdelen en de Italiaansche regeering moest ze officieel tegengaan. Eerst in 1870 Werden de omstandigheden haar gunstig. J)oor den Fransch-Duitschen oorlog werd het I?ransche garnizoen uit Rome teruggeroepen; toen INapoleon III niet langer zijn beschermende hand «ver dep Paus kon uitstrekken, tastte de Italiaaaeche regeering door; Victor Emanuel liet zijn troepen tegen Rome oprukken; den 20sten Sep tember 1870 schoten zij een bres in de Porta Pia «en maakten daarmede een einde aan den tegen stand, die slechts was geboden om te doen uitkomen. dat men zwichtte voor geweld. De Italiaansche troepen namen nu bezit van Slome; bij het op 2 October 1870 gehouden plebis ciet verklaarde de bevolking van het Erfdeel van St. Pieter zich bijna eenstemmig voor aansluiting b\j het koninkrijk Italië. Berst den 2den Juli 1871 Ibield Victor Emanuel zijn intocht te Rome; de ?volgende November-maand begon het Italiaausche jp&rlement er zijne zittingen. In de laatste vergadering, die dit Parlement te Tlorence had gehouden, was de wet aangenomen, ?waardoor de verhouding van het koninkrijk Itali -tot den Paus werd geregeld, de zoogenaamde ga rantiewet van 13 Mei 1871. Bij deze wet werd de onschendbaarheid van de persoon van den Paus gewaarborgd; hij kreeg het gebruik van de bisschoppelijke paleizen, waarvan het gebied eveneens onschendbaar werd verklaard, en zou van de Italiaansche regeering een jaargeld .'ontvangen van 3.225.000 lire; de vrij e gemeenschap -met de Katholieke wereld, per post en telegraaf, ?werd hem verzekerd, benevens het recht om ver-fcegenwoordigers van vreemde mogendheden te ortvangen, die de gewone diplomatieke voorrechten ^zouden gemeten; eveneens werd ingestaan voor de volkomen vrijheid van het conclave, de vergadering -d«r kardinalen, die een nieuwen paus kiezen; ten -slotte deed de Italiaansche regeering afstand van verschillende bevoegdheden, die zij ten opzichte van de Italiaansche geestelijkheid had en liet aan ?den Paus de benoeming der bisschoppen. Van de zijde der Italiaansche regeering was deze ?wet bedoeld als een poging om tot verzoening met -den Paus te geraken. Pius IX wees deze echter "terstond van de hand; reeds twee dagen na de .aanneming der garantiewet protesteerde hij tegen het aan hem gepleegde onrecht, weigerde betrek kingen te onderhouden met de burgerlijke autori teiten van Italiëen verbood aan de Italiaansche Katholieken zoowel het deelnemen aan de ver kiezingen als het zich laten kiezen in eenig vertegen woordigend college. Noch Pius IX, noch zijne opvolgers hebben de garantiewet ooit erkend. Sinds dezen tijd was het tafellaken tusschen het Vaticaan en het Quirinaal doorgesneden. De Paus nam voortaan de houding aan van de gevangene op het Vaticaan" te zijn; de Roomsche staats partijen, die na 1870 in verschillende landen ont stonden of in beteekenis toenamen, ijverden voor het herstel van den Paus in zijne wereldlijke macht; met name de clericaal-monarchale partij, die zich in Frankrijk, tijdens het presidentschap van Mac Mahon, zoozeer roerde, zou dit streven vermoedelijk begunstigd hebben, indien zij in het bezit van de regeeringsmacht was gebleven. Juist de vrees, dat andere mogendheden zich in de Romeinsche kwestie zouden mengen en zouden trachten den Kerkelijken Staat in het leven terug te roepen, deed de Italiaansche regeering geruimen tijd volharden in een vijandige houding tegenover het Vaticaan en wakkerde de anticlericale neigingen van de Italiaansche liberalen en radicalen aan. Toen echter het gevaar van zulk een inmenging hoe langer hoe minder geducht behoefde te worden, vooral ten gevolge van den loop, dien de gebeurtenissen in Frankrijk namen, begon ook de tegenstelling tusschen Vaticaan en Quirinaal iets van zijne scherpte te verliezen. Zoolang Pius IX leefde, kon aan geen poging tot verzoening worden gedacht; onder het pontifi caat van Leo XIII achtte de Italiaansche regeering de omstandigheden daarvoor gunstiger; in 1887 begon zij officieuse besprekingen, die echter geen doel troffen; ook Leo XIII stond onwrikbaar op het standpunt, dat het gepleegde onrecht moest worden goedgemaakt en de Kerkelijke Staat, althans in een deel van zijn omvang, hersteld. In latere jaren is de poging herhaald, maar evenmin geslaagd. Des ondanks verbeterden langzamerhand de betrekkingen tusschen Vaticaan en Quirinaal. Dit bleek o.a. bij de voorbereiding van den ItaliaanschTürkschen oorlog van 1911?12. Om rechten in Tripolitaniëen Cyrenaica te kunnen doen gelden, moest Italiëdaar eerst belangen scheppen; hiervoor verwierf de Italiaansche regeering de medewerking van de Banco di Roma. welke bankinstelling in nauwe relatie met het Vaticaan stond; in ruil voor haar door de Italiaansche regeering verleende faciliteiten, belastte zij zich met de financiering van verschillende Italiaansche ondernemingen in Tripolitanië. Toen deze spaak liepen en de Banco di Roma daardoor in ongelegenheid raakte, kwam de Italiaansche regeering haar te hulp; de expeditie naar Tripolis diende mede om de Banco di Roma te redden. Ook in een ander opzicht werden de scherpe kanten van de tegenstelling afgevijld. Zeer vele Katholieken hadden zich nooit gestoord aan het verbod van uitoefening van het kiesrecht, of zich te laten kiezen; ook van hen, die zich daar wel aan hadden gehouden, begonnen verscheidenen lang zamerhand weer deel te nemen aan het publieke leven; reeds in 1904 trouwens had Pius X voor sommige gevallen een uitzondering toegelaten. Eerst in 1919 echter werd het verbod opgeheven, na de stichting van de Italiaansche Volkspartij, een democratische partij, die zich, opzettelijk, niet Katholiek noemde, maar in veel opzichten verge leken kan worden met het Duitsche Centrum. Zoo was de weg tot toenadering reeds geëffend, toen Mussolini het ondernam, den laatsten en beslissenden stap te beproeven. Van den aanvang af heeft het fascisme naar een G ^ onder mef aroquonfe nougatvulling en wondt daarom door ve/e/ïgeprezen. tehop den naam aan den onderfsan/- van/ " L ' goede verstandhouding met de Katholieke Kerk gestreefd; deze heeft het bij die pogingen niet voor het hoofd gestooten. Men kan begrijpen, dat Mussolini de eerzucht koestert om het Romeinsche vraagstuk definitief op te lossen; hoezeer zal het f ascisme immers in de Katholieke wereld aan waar deering winnen, wanneer het hem gelukt de ver zoening tusschen Vaticaan en Quirinaal tot stand te brengen ! Zonder offer van Italiaanschen kant zal dit echter niet gaan. De Osservatore Romano, het orgaan var» het Vaticaan, gaf onlangs, in een paar artikelen, die de algemeene aandacht hebben ge trokken, te kennen, dat de Heilige Stoel zich van zijne taak alleen volkomen naar den eisch kan kwijten, wanneer hij beschikt over een eigen gebied, d.w.z. wanneer hij hersteld wordt in zijn wereld lijke heerschappij; over den preciesen omvang van den weder op te richten Kerkelijken Staat laat het blad zich niet uit, maar het geeft te verstaan, dat het Vaticaan zich met een klein gebied zal tevreden stellen, vermoedelijk zelfs met een kleiner dan dat van het Erfdeel van St. Pieter. De Italiaansche pers, d.w.z. de pers van Mussolini, heeft blijkbaar tot dusverre het consigne gekregen om een groote terughoudendheid over dit onder werp te betrachten; Mussolini is klaarblijkelijk nog niet zeker van zijne zaak; het zou anders heel mooi zijn, als hij aan het Italiaansche volk de overeenkomst met het Vaticaan ten geschenke kon aanbieden bij het a.s. feest, de viering van het vijfjarig bestaan van zijn dictatuur. Voorloopig heeft men dus nog af te wachten, tot welk resultaat de onderhandelingen over het herstel van de Pauselijke wereldlijke souvereiniteit zullen leiden een resultaat, dat van groote beteekenia kan' worden voor de geheele katholieke wereld; dat ook de toetreding van den Paus tot den Volken bond weder aan de orde zal stellen; dat zelfs voor de binnenlandsche politiek van Nederland niet onverschillig is, daar het aan de voorstanders van een gezantschap bij het Vaticaan een nieuw argu ment zal verschaffen en de pogingen tot herstel der coalitie kan bemoeilijken, omdat het antipapisme er door zal worden aangewakkerd ! KERNKAMP