DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 29 OCTOBER 1927 lijken angst ca resignatie, van weemoed en ge voeligheid, hetwelk wij met het vage begrip: primitief, plegen te vereenzelvigen. Het is ten slotte onbarmhartige, gesublimeerde waarheid.... het is schoonheid ! Het heilige Rusland Iwaa déverschrikkelijke" Rembrandt l '?.f M. pOTEMKIN De Moeder Iwan ! '_ - Het zijn alle drie kinderen van het Heilige ' Rusland. Van het Heilige Rusland, dat schreit om de gebroken vleugel van een vlinder en schatert bij een; pogrom dat den grond kust, waarover zijn heerschers gaan en den marteldood trotseert om een neen" of een ja" van het trotsche, slaafsche, goddelijke, barbaarsche van het.... Heilige Rusland! Wat doet het er toe, wie ons er van vertelt? Of ? het een Dostojevski is, of een Moussorgski, of een iSisenstein? Door .al hun werk weent immers de -, .wijde melancholie der steppen raast het uitge*" laten rythme van den trepak. In al hun kunst v pulseert hetzelfde wilde, primitieve leven, dat ons - ontstelt door zijn laaiende heftigheid dat ons imponeert door zijn elementaire kracht dat ons : ontroert door zijn kinderlijk sentiment. Het Heilige Rusland, dat wij overal, in iederen vorm liefhebben en dat wij nimmer zullen begrijpen. ,: In Iwan de Verschrikkelijke" wordt ons het - barbaarsche zestiende eeuwsche Rusland geschil derd ach nee, niet die conventioneele term: er T-WorSt ons niets geschilderd".... wij worden eenvoudig opgenomen in een wereld van wreedheid, ? willekeur en bestialiteit, die niet alleen door de y «euwen, maar door gansch een kuituur van ons gescheiden is. En die niettemin voor ons leeft in een gruwelijke, hartstochtelijke realiteit. Een realiteit, zooals alleen de Russen die kunnen scheppen. Waarom ? Omdat in waarheid de Russi? sche ziel niet veranderd is. Het Rusland der Sovjets is nog steeds het Rusland van Iwan. Niet door zijn sociaal en maatschappelijk leven: wat weten wij daar eigenlijk van? Misschien is het onze maat schappij verre vooruit - misschien is het eeuwen fojj ons achter. Maar de Russische ziel, zooals die tot ons komt ongecensureerd! door de Moscovitósehe kunst, vertoont zich aan ons in dezelfde barbaarsche, schoone naaktheid van het middeleeuwsche Tsaren-Rijk. De Moejik van nu zwelgt nog evenzeer als de slaaf uit Iwan's tijd, in het Food van vergoten bloed in het wit der sneeuwsteppen in het zwart der kerkerholen. Dit heeft niets- van doen met opgezweepte romantiek met .perverse ontaarding.... het is de bijna zinnelijke behoefte'aan heftigheid, aan contrasten, aan uiter sten, die het leven waard maken om geleefd te worden. Het is dat wonderlijk complex van onge breidelde, hartstochtelijke levensdrift, van dierMen heeft zich vlijtig verwonderd over de nieuwe" opvatting der Russen, om zonder star's", zonder artistiek middelpunt te werken. Inderdaa.d is iedereen in hun films even belangrijk en even goed ! Het komt mij voor, dat de op lossing zich na het voorafgaande, als vanzelf aanbiedt: er wordt in hun cinegrafische wereld niet gespeeld" er wordt geleefd ! In de ,,Potemkin" in de Moeder" in dezen Iwan" leeft zich de Russische volksziel uit, zooals zij het in haar dansen doet. Bij het eene, noch bij het andere wordt aan den toeschouwer gedacht men leeft, in een soort exaltatie, een tweede fictieve leven. En men doet het met toewijding en passie, omdat het drama een comprimatie is van de emoties, die tezamen het zieleleven van den Rus uitmaken. Er zijn allerlei beschouwingen ten beste gegeven over de magische kunst der Russische regisseurs, die een menigte weten te dirigeeren en te bezielen, alsof het n enkel levend organisme is. Het lijkt mij toe, dat, aldus redeneerende, de zaak van het verkeerde einde wordt aangepakt. De menigte op de Russische film speelt zoo voortreffelijk, omdat zij heelemaal niet speelt. Haar motieven en impulsen zijn misschien het beste te vergelijken met die der deelnemers aan een passie-spel of aan een symbo lieken negerdans. Tegen dezen gewijden roes tegen deze heilige mystificatie der persoonlijkheid wordt de massa-regie der Westersche comparserie een gekunstelde vertooning door een troep onver schillige, recalcitrante comedianten. Om dezelfde reden moet de Westersche star" het afleggen tegen de Russische hoofd-rol. Gesteld dat een Januings den Iwan had gespeeld. Mij dunkt, gij ziet hem voor u, in al zijn kracht en zelfbewustheid. Maar het zijn de kracht en zelf bewustheid van den grooten tooneelspeler ! Hij impo neert door de wetenschap van zijn kunnen, van zijn genie Leonidow doet u huiveren, omdat hij de Tsaar is ! Ik geloof niet, dat deze man een oogenblik denkt aan het effect zijner bewegingen. Het is een trance toestand, een reïncarnatie en geen imitatie. Van daar dat de Russische speler nimmer overdrijft of tekort schiet: bij creëert niet dat ware een vraag van kunnen.... hij is, dat blijft een quaestivan sijn. Wanneer niettemin de herinnering aan den Iwan"-figuur onvergeetlijk blijft dan is dit geens zins omdat zijn vertolker de sterkstespeler is, met het grootste uitbeeldingsvermogen. De Bojaar, die het klokje komt binnendragen en die ge twee seconden op het doek ziet, is precies even goed. Maar dan is het, omdat in deze fictieve wereld, met haar waarachtig, brandend leven de almach tige heerscher moet domineeren, omdat in dit kleine heelal de geringste beweging van de demo nische godheid, existenties maakt en breekt. Geen wonder, dat de Russen het film-apparaat, dat zich hoe langer zoo meer van het ,,spel"afwendt om het argelooze leven op te zoeken, met een aangeboren meesterschap hanteeren. De Rus sische acteur speelt niet hij verricht een ritueele handeling van volkomen overgave en zelf-vergeten. En de regisseur, die weet, dat dit brok tijdelijke realiteit, niet slechts zijn goede zijde naar het publiek keert, maar een eigen, onafhankelijk bestaan leidt wil u dit bestaan niet uitbeelden" hij wil u er van doordringen. Vandaar de onge looflijke agiliteit en alomtegenwoordigheid van het apparaat. Nu eens ziet gij een scène, van het dak van een huis dan weer zit ge er midden in. Het eene oogenblik rent, valt, struikelt ge mee een volgend moment doet het schouwspel zich aan u voor, door de oogen van een der verre toe schouwers. En altijd is het raak altijd verdiept en ver sterkt het den indruk, omdat het object het toe laat, omdat het leven er drie dimensies heeft .' Wee dan den Westerschen regisseur, die deze methode" op aijn sujetten toepast! Hij schept geen levende menschen hij geeft platte, cartonnnen poppen. Met dezen Iwan" is het derde prachtige staal van Russische filmkunst voor vertooning in het openbaar toegelaten". Het klinkt als een hoon, dat deze, boven alle diplomatiekerigheid en Wijn kooperij verre uitstijgende menschelijkheid, in ons gezegende land wordt toegelaten". Enfin het geeft een leger van censoren bezigheid en bnteekenis. Een opmerking aan de directie van het Rembrandt-theater, die alle andere bioscoop-exploi tanten evenzeer ter harte kunnen nemen. Een beetje eerbied voor het kunstwerk, heeren en ja zeker ! ook voor het publiek. De Iwan" werd Zaterdagavond in een moordend tempo afgedraaid. Dit is rondweg een schandaal! Het publiek betaalt zijn volle entree het heeft recht op een gave, onverminkte reproductie l Het is van meer belang, dat het kunstwerk goed overkomt, dan dat de beker van het by-programma, tot den laatsten druppel worde geledigd. Op die voorwaarde gun ik u gaarne vele weken prolongeeren ! Asta Nielsen. Dirnen-Txagödie" Corso Een teleurstelling ! Jaren wachten wij op een wederzien met Asta Nielsen, de oudste en de grootste film-tragedienne grand style".... en nu zij er is, blijkt het een teleurstelling te zijn. In allerlei minderwaardige milieus hebben wij haar zien afzakken steeds zwaarder viel het, den edelsteen uit het slijk op te beuren totdat zij in Dirnen-Tragödie"' geheel ten onder ging. Hier valt niets meer te redden in de handen van een volslagen onbekwaam regisseur, werd wat nog van haar oude grootheid restte, totaal verknoeid. Het is een wreed en god-geklaagd schandaal, dat deze vrouw, die tot de allergrootste kunstenaars behoort geen emplooi meer kan vinden in het moderne groot-bedrijf, omdat zij.... te oud en te leelijk is l Zie dat is zelfs in de tooneelwereld niet mogelijk: daar wacht de artiste, die tot rijper jaren en rijper levensinzicht is gekomen, nog een vrucht bare tijd, waarin zij dikwijls tot haar hoogste kunnen stijgt. Niet alzoo in het verheven milieu, dat filmbedrijf" heet. Het bedrijf", dat de pleziermakers angstig naar de oogen kijkt en een groote persoon lijkheid wegtrapt, omdat zij een paar runpels te veel heeft. Afgedaan als handels-artikel.... vort er mee ! En allerlei kleine ondernemers werpen zich op de uitgestootene, om te trachten er nog een slaatje uit te slaan. Knoeiers en beginnelingen experimenteeren met dit gevallen genie dringen haar, de vrouw, die alles kan, uit den treure het karakter van verwelkte deerne op het eenige, waar zij immers nog goed voor is? Laat ons de executie zoo kort en pijnloos mogelijk maken. In een reproductie, die weer in een onbe schoft tempo werd afgedraaid (zie de opmerking boven: Het publiek behoorde te protesteeren, desnoods zijn geld terug te vragen !) flitsen ons enkele groot momenten voorbij, die een vermoeden geven, wat Asta Nielsen zou kunnen zijn. Verder kitsch ! Tegenspelers, die beneden kritiek zijn, een abomi nabele fotografie en een regie, die bederft, wat zij kan. Sic transit.... I N.V. MEUBILEERINRIGHTING v/h F, v. d. HEIDE HILVERSUM 's-GRAVEL.WEG TEEKENINGEN EN PRIJSOPGAVEN VOOR HET SMAAKVOL INRICHTEN VAN UW LANDHUIS OF VILLA ZONDER VERPLICHTING BEKNOPT PROSPECTUS GRATIS. ,t f. i