Dramatische kroniek door TOP NAEFF ' -X «N v Vereenigd tooneel: Wij zijn geen kindeken meer, door Leopold Marchand \£ EVBOTJW Ranucci heeft een gelukkige hand bij het uitkiezen van jong Fransen tooneelwerk, waarvan zij als regisseuse, sinds zij Vera Bondam en Cees Laseur onder haar mede werkers heeft, in den regel ook wel iets aaïdigs weet te maken. Het stukje van Leopold Marchand Wij zijn geen kinderen meer", kunnen wij intusschen, vergelijkend, in het genre nog niet meer dan een belofte noemen. De Pransche lichtheid is hier voor den groot deel in verhouding tot het gegeven oppervlakkigheid, de compositie topzwaar en niet meer betrouwbaar danhetouderwetscheBoulevardtooneel, de techniek onbeholpen, met die telkens weggewerkte" gastvrouw en de in eere herstelde suivante-confidente (een oude kindermeid) om de gaatjes te vullen. Het drijft op hier en daar geestige flitsen in den dialoog en dankt waarschijnlijk zijn succes aan een ietwat verbluffende openhartigheid in zaken, welke men zelden van mannelijke zijde zoo alsof-het-doodgewoon-was hoort bevestigen. Het drama van den egoeentrischen man, die niet in staat is eenig wezen buiten zichzelf, buiten het geidealizeerd jeugdbeeld dat hij van zichzelf schiep, lief te hebben, beheerscht den achtergrond van dit spel, zonder dat de schrijver zelf bemerkt dat daar de schoen wringt. Hij stelt zijn held, die pp middelbaren leeftijd zijn jeugd, waarvan hij vrij willig n verstandelijk op vijfentwintigjarigen leeftijd afstand deed, nog eens terug tracht ter roepen in de armen van de vrouw, die toenmaals zgn vriendinnetje was en thans als een gezeten dame toevallig in zijn leven terugkeert, min of meer als slachtoffer voor. Van zijn geluk" spreekt deze brave burger, terwijl hij slechts bedoelt: vrijheid en avonturen, en de schrijver teekent er maar zér terloops bij aan dat er naast deze soort minnarijen ook nog een liefde-geluk bestaat, dat aan geen leeftijd gebonden ia. Een geluk, dat, trots de inconveniënten van den ouderen dag, rheumatiek en vatbaarheid, voor de voldoeningen der jeugd niet onder behoeft te doen. Voor Jean", die zijn vriendinnetje in koelen bloede den bons gaf terwille van de rijke vrouw van zijn stand, was de kans op een tweede jeugd met haar, die zich inmiddels ook wist te troosten, uitgesloten. Als avontuur moest deze hereeniging na zooveel jaren mislukken, en het was wij constateereu het de moeite niet daarvoor vrouw en kind en de geriefelijkheden van het geordend maatschappelijk bestaan prijs te geven. Benigermate ontroeren kunnen ons de oudere" gevoelens van dezen man evenmin als zijn jeugd-caprices, aangezien hier van meet af aan elk vonkje hartewarmte, elke zweem van romantiek ontbreekt, en Jean en Boberte ieder op zichzelf waren voorbe stemd voor het burgerlijk bestaan en de stoffelijke genoegens daarvan, met hoogstens eens een banaal slippertje, dat geen verplichtingen oplegt en geen heroïsme vraagt. Dat er van de vertooning, niettegenstaande er geen bazis en geen conflict was, nochtans een soort van schijn-melancholie uitging, kwam door het altijd gevoelige in dit geval te gevoelige spel van Cees Laseur in de hoofdrol. We vlogen er bijna in, en zouden m staat zijn geweest aan het leven" en de gezonde wet, dat wij verouderen moeten, de schuld te geven van de nuchtere decepties van een onnoozel menschenpaar. Maar we bedachten ons nog bijtijds. Voor Laseur, die, onzeker in het eerste bedrijf, in het tweede voortreffelijk den fortuinlijken, en reeds door de fortuin verveelden zakenman uit beeldde, was het jammer dat de schrijver deze figuur niet aan heeft gekund, de acteur zou er een mensch van hebben kunnen maken. Vera Bondam moet voorzichtig zijn. Het na tuurlijk vrouwelijke, dat haar onderscheidde van de meeste jonge actrices", en scheen voor te bestemmen een plaats aan ons tooneel te vervullen, die al jaren ledig is, dreigt haar te begeven. Haar Roberte" was van het begin af een arriviste", met charmante theatrale maniertjes. In het laatste bedrijf vond zij den zuiveren, gevoeligen toon, haar eigen, terug, en bevestigde daarmee de goede ver wachtingen die wij van haar hadden. Ben eenvoudige provinciaalsche van Mies Klemt, een fijn gespeelde vriend" van Kaart, des te knapper omdat deze humoristisch geschreven rol alle gelegenheid bood te steunen op beproefde kanten van zijn talent, welke hier zouden hebben geschaad, een aardige oude heer van La Chapelle, en een bijzonder sympathiek optreden in ezn bijrolletje van Nell Knoop, completeerden het geval, dat, wat mij betreft, in de helft van den tijd zijn beslag had kunnen krijgen. Düsseldorf cc Schauspielhaus: Das Grabmahl des unbekannten Soldaten, door Paul Raynal Het is in dezen tijd niet meer mogelijk de open bare aandacht te bepalen bij een kunstgebeurtenis van hooger orde, en dit te minder wanneer men zich niet wil vergrijpen aan zekere op al te veel mediocreteit afgesleten woorden van bewondering. Verleden najaar speelden de Düsseldorfers het stuk van den Franschman Baynal, dat men nauwelijks een stuk kan noemen het is inderdaad wat de titel aangeeft: een gedenkteeken voor de gevallenen voor een leege zaal. Wie er waren, aanvaardden deze diep-emstige vertooning kritiekloos, dankbaar dat dit zoo tot ons gekomen was, en schreven er over in de bladen, en ondergingen, verheugd om de reprise, dezer dagen de ontroering opnieuw. En .weer zat daar, ditmaal in den Amsterdamschen Stadsschouwburg, maar een handjevol menschen, in een stilte, als stonden ze om een graf, te luisteren en te kijken naar dit innerlijk drama van den oorlog, waar doorheen het Hooglied klinkt van den mo dernen mensch. Men kan van Baynal's belijdenis, in haar oorspronkelijken, onspeelbaren vorm en bij de ge breken, die dit relaas als kunstwerk eigen zijn, ook feitelijk geen indruk weergeven. Het boek zelf beslaat tweehonderdvijftig bladzijden, dicht be drukt, het verhaal speelt in een gevoelswereld, waarvan wij maar nu en dan, op oogenblikken dat ons een persoonlijk leed treft of te wachten staat, een kier zien opengaan, en onder een hoogdruk, welken we in het geordend leven van eiken dag . niet kennen. Het is overvol gevoelsvertakkingen, het verliest zich telkens in de ijle regionen, waar een mensch, die niet door het vagevuur is gegaan, geen grond meer onder zijn voeten voelt. Iemand, die den oorlog heeft doorgemaakt, een kunstenaars ziel, bloedde hier uit duizend wonden. En zooals we verleden jaar al schreven: dit alles is van al te recenten datum. In den sterk verkorten vorm, waarin de Duitsche regisseur BertholdViertel het heef t kunnen, brengen, en ondanks de steunpunten, die deze even knappe als gevoelige regie er onzen gedachtengang in biedt, en niettegenstaande het spel der beide jonge menschen hij en zij", dat verklaart wat verklaar baar is, komt het over ons als een onbestemde aan doening en weten we bij het verlaten van den schouwburg ternauwernood wat in dit dichterlijk spel een voorbeeld van moderne romantiek ? zoo buitensporig op de zenuwen heeft gewerkt. Drie menschen, aristocraten, die niets doen daii praten, de vader, de zoon en diens verloofde, in een kamer van een Fransch kasteel. In het bijzonder grijpt het eerste bedrijf aan, waarin we den sol daat" met een vierdaagsch verlof zien thuiskomen. Een verlof, dat zich, op een telegram, tot vier uren beperkt, en later blijkt te zijn gekocht met de vrij willige aanvaarding van een meer dan levensge vaarlijke opdracht: het overbrengen van granaten in de gevechtslinie gedurende den slag. Dit weder zien, na veertien maanden, waarin twee elkaar liefhebbende jonge menschen, op geheel verschil lende wijze hij" in actieve doodsverachting en doodsangst, zij" in martelende, machtelooze af wachting den oorlog" hebben doorleefd, en thans staan voor den afgrond van vervreemding, die deze lange, onnatuurlijke afwezigheid het ergste wat de liefde verduren kan voor hen geopend heeft, is van hooge waarachtigheid. Heeft zij hem werkelijk, naar verhouding van dit leed, Hef? Zij, die in de lente nog lachen kon, op het oogenblik dat hem de kogels om het hoofd floten ! Heeft niet de gewoonte reeds dit leed van niet-bijelkaar- en in doodsgevaar zijn afgestompt, de teederste gevoelens uitgeput:' Vertwijfeld treden zij elkaar tegen. Heit tweede bedrijf brengt, terwijl de korte; ri.ocht voortschrijdt de verlossing. In zijn armen vraagt het meisje hem haar liefde te mogen bewijzen. Met den dood voor oogen, maar met het heerlijkste leven in het hart, maakt hij haar tot zijn vrouw. Doch na deze ideale vereeniging, die zij, naar ze even, dankbaar, vermogen te erkennen, aan de vervloekte omstandigheden danken", zijn de gevoelens tot zulk een ijle hoogte geheven, zijn ze zóó veel-eischend geworden, en hangt het zwaard van het misverstand, dat elke groote liefde gestadig bedreigt, zóó dicht op hen, dat dit alles haar de vrouw opnieuw tot vertwijfeling brengt, terwijl hij deze uren tot eiken prijs wil maken tot het hoogtij van zijn kort bestaan. De elementaire ver schillen tusschen den man hier den mannelijken, moedigen man, door den oorlog opgevoed, en het meisje, dat onder deze verschrikking geen tijd had tot vrouw te rijpen en in een verward wan trouwen jegens haar eigen overstelpende gevoelens rondtobt doen zich in dit bedrijf gelden in hun hartroerende vijandelijkheid. Aan eikaars hals hangend, voelt zij dat hij zelfs in dit opperst uur haar nog iets verbergt, terwijl hij, wil hij dit feest" ten einde brengen, haar het ergste den dood, die hem vrijwel onherroepelijk bij zijn terugkeer wacht verzwijgen moet. Voor hem, desondanks, de feestelijke zekerheid-van-het-oogenblik, dat zijn eeuwigheid inhoudt, voor haar de onmacht dit oogenblik te genieten met de gedachte, dat zij dit tastbare" morgen weer kwijt zal zijn, om op nieuw in de eindelooze angst en geestelijke uit putting te verzinken, waaruit zijn lijfelijke nabijheid haar n moment heeft verlost. Dan zegt hij haar de waarheid, waarmee do laatste scheidsmuur tusschen' hen wegvalt, dan geeft hij haar de wreede zekerheid, die in de liefde barmhartiger is dan het ongewisse in zijn onpeil baarheid. En redt haar, in stede haar laatste kracht, gelijk hij vreesde, te vernietigen. De zekerheid van den dood heeft haar uit de complicatie geleid naar de simpele bevestiging. Aan deze ondeelbare smart weet zij, dat zij hem altijd heeft liefgehad en altijd zal liefhebben, dat zij hem toebehoort, bij leven on dood. Thans kan hij haar opvoeren tot het plan, waar geen scheiding meer mogelijk is, waar de dood zijn macht verliest. Thans kan hij met haar het uur, hun nog gegund, tot eeuwigheid maken, en bij het grauwen van den morgen heen gaan, stervensbereid: een uitverkorene. Het duurgekocht verlof", uit radeloos verlangen naar het meisje, is niet vergeefs geweest, de vrouw heeft haar roeping aan hem vervuld; haar ongerept beeld zal hem vergezellen tot hij de oogen sluit. En een zegen ook was dit verlof voor haar, wie het zwaarste lot hier op aarde beschoren zal zijn: te overleven. Zij zal het kunnen. Want zij hebben samen den drinkbeker van het liefdegeluk geledigd tot den laatsten drup, en de eeuwigheid beklonken in het feestelijk stervens-uur. Ook ditmaal waren het Ernst Ginsberg en Ehmi Bessel, die aan de twee jonge menschen uit den oorlog twee uit hoeve!en ! het leven gaven. De prachtige rol van den vader de conservatieve vereenzaamde generatie bleef te vlak bezet, al stoorde de bescheiden vertolker Franz Everth niet. Van de jonge spelers zou men kunnen zeggen, dat zij dit Fransche werk eenigszins hebben ge transponeerd naar den Duitschen speelstijl, maar ik zou die sorns wat zwaardere accenten, welke tevens den draad van het vaag verhaal marqueerden, in dit geval niet eens willen vcroordeelen. Ik kan het stuk nauwelijks meer scheiden van deze per sonen. Wanneer onze weg hier of daar langs het graf van den Onbekenden Soldaat" voert, dan zullen wij daaronder het gezicht zien, het onge schoren, verbeten jongensgezicht, van dezen Infanterist, met den norschen blik vol verteedering, en den gulzigen, krampachtigen mond. En wij zullen den schreeuw hooren, waarmee hij zijn God, die den oorlog gedoogde, vervloekte. En nog eens terugdenken aan zijn bruid, in do lieflijke gestalte van dit Duitsche meisje, met denheiligcn-schijn der liefde om haar hoofd. S T O P-W A T C H onmisbaar voor wedstrijden Vs Seconde-aanwijzing. Prijs l 12.50 A. D. SPILLNER Vijzelstraat 83, Amsterdam