DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 19 NOVEMBER 1927 15 rt, K l' lf', r* "* l|JS t" L*. De combinatie Jorgens-van den Bergh Beuw-spiegel door C. A. KLAASSE ^ 'X r i, "? O EEDS in den zomer van dit jaar deden ge** ruchten de ronde dat in de verhouding tusschen 'de in hoofde genoemde concerns ingrijpende wijzi gingen aanstaande waren, welke wellicht in de 1 margarine-industrie van groote beteekenis zouden ^>iyken. In Augustus jl. werd toch een einde ge maakt aan een tamelijk heftigen concurrentiestrijd tusschen deze groepen, zooals men ook voorheen zulke periodiek heeft kunnen waarnemen. Het massa-product de mindere qualiteiten was op de markt geworpen tegen prijzen, die voor de producenten enorme verliezen beteekenden, en slechte de standaardmerken van elk der fabrieken, Lotus en Blueband, hadden zich aan het prijsverval kunnen onttrekken. Ook bij vorige gelegenheden was het tot een beslechting van den strijd ge komen, doch thans sprak men van meer principieele toenadering. De geruchten bleven echter yaftg en eerst voor ongeveer een maand kwam de . officieele bevestiging, terwijl nadere bijzonder heden tot voor enkele dagen op zich lieten wachten. Volledig bekend zijn alle finesses ook nu nog niet. Slechts weet men dat een tweetal holding-companies worden (resp. zijn) opgericht, een Engelsche » (de Margarine Union Ltd.) en een Hollandsche (de N.V. Margarine Unie), waarin respectievelijk ,,de Engelsche en Hollandsche belangen der beide concerns" worden ondergebracht. De families Jurgens en van den Bergh houden het roer in handen en van inmenging door een onafhankelijke groep die door aandeelenaankoop de controle zou hebben verworven waaromtrent een gerucht voor korten tijd de ronde deed schijnt geen sprake. Eindelijk zijn dus blijkbaar de beide families op welker zelfstandigheidszin tot nu toe de veelvuldig aangewende pogingen om tot over eenstemming te geraken steeds zijn afgestuit, tot het inzicht gekomen dat union fait la force, een ?devies overigens waarvan men in de moderne industrieele tactiek meer en meer de eminente beteekenis gaat beseffen. Zoo zjjn dan beide groepen, die, locaal en histo risch bezien, van een gemeenschappelijk uitgangs punt zijn gestart tenslotte, zif het niet locaal, dan toch economisch, tot elkander gebracht. Dat eerste, het gemeenschappelijk uitgangspunt zal velen lezers wellicht niet bekend zijn; luttele jaren nadat in Frankrijk practische resultaten waren bereikt met pogingen om een botersurrogaat uit dierlijke vetten te fabriceeren verwierf Anton Jurgens de rechten op het procédé, en stichtte in 1871 de eerste margarinefabriek te Oss. Twee jaar later werd dit voorbeeld gevolgd door Simon van den Bergh, die eveneens te Oss een fabriek begon, doch later zijn bedrijf naar Rotterdam verlegde. Sedertdien hebben beide bedrijven zich sterk ontwikkeld, en deze ontwikkeling is een aaneen schakeling geweest van oprichting van dochterQQ. zuster-maatschappijen, van samensmelting en controle-verwerving, waarop de recente belangen gemeenschap der beide eX-vijandige groepen der halve slechts den kroon plaatst. Voortdurend verder heeft zich in den loop der jaren de invloed der beide bedrijven uitgestrekt, en nu deze een basis van onderlinge samenwerking hebben ge schapen mag men spreken van een wereldconcern, dat wijdvertakte uitloopers bezit, die zich ver buiten de grenzen van Nederland en Engeland uit strekken. De Jurgens-groep heeft bij de uitbreiding steeds het zwaartepunt in Nederland gehouden'. In 1906 werden de reeds vrij -omvangrijke bezittingen ingebracht in de N.V. Anton Jurgens Vereenigde Fabrieken. Deze maatschappij heeft zich ontwik keld tot een nagenoeg zuivere holding-company; zoo stonden op de laatste per 31 December 1926 afgesloten balans de aandeelen in verschillende ondernemingen te boek voor ruim / 125J millioen, terwijl fabrieken en werktuigen" de fabriek te Amsterdam rekening houdend met de reserve voor afschrijving op dien post slechts met / 230.000 daarop paraisseerden. Hoewel de daaromtrent in de jaarverslagen opge nomen gegevens steeds schaarsch zijn geweest is omtrent de belangen dezer onderneming vol doende bekend om te weten dat haar invloed zich zeer ver uitstrekt. Indien ik alle min of meer verwjjderd met de Jurgens?van den Bergh-groep gelieerde bedrijven wilde opsommen zou ik de grenzen van de mij hier toegestane ruimte over schrijden; ik beperk mij derhalve tot de groote lijnen. Behalve de N.V. Anton Jurgens MargarineFabriek, en de Maatschappij tot Exploitatie van de Nederlandsche Plantenboterfabriek, beiden te Amsterdam, bezit het Jurgens-concern nog enkele oliefabrieken, scheepvaart- en expeditie-onder nemingen in Nederland, terwijl tenslotte een vijftal zeepfabrieken alsaar door deze groep worden ge controleerd. De Engelsche belangen werden in 1924 geconsolideerd door oprichting van Jurgens Ltd., die eenige jaren later de controle verwierf over de Olympia Oil & Cake Co., terwijl daar nevens de Home & Colonial Store Co., de Maypole Dairy Co. Ltd. en enkele andere bedrijven tot de belangen der groep in Engeland behooren. Zeer omvangrijk is de invloed in Duitschland, waar de Deutsche Jurgenswerke A. G. de controle heeft over ruim een twintigtal margarine- en olie ondernemingen. Tot in Scandinavië, België, Frank rijk, Tsjecho-Slavakijë, Oostenrijk, Hongarije, Yougo-Slaviëen Ned. Indie strekt de belangen sfeer zich uit. Ook van den Bergh richtte zich reeds spoedig tot het buitenland, eensdeels ook omdat de^iandelspolitiek der afnemers-landen daartoe noopte, anderdeels om redenen van financiéelen aard. In de negentiger jaren der vorige eeuw reeds werd van den Bergh's Ltd. te Londen opgericht, omdat toenmaals in Holland het benoodigde kapitaal niet kon worden verkregen, en men zich tot de Engelsche kapitaalmarkt moest wenden. Aanvankelijk werden in de nieuwe maatschappij alle bestaande belangen ondergebracht, doch reeds in 1902 werd weder een Hollandsche maatschappij opgericht, die sedert 1912 onder den naam Hollandsche Vereeniging tot Exploitatie van Margarinefabrieken haar bedrijf uitoefent, en waarin alle niet-Engelsche ondernemingen werden opgenomen. Toen nu de fabricage en de afzet in Nederland in de oorlogs jaren sterk steeg werden de Nederlandsche zaken ingebracht in de N.V. van den Bergh's Fabrieken, die ook het gewone kapitaal der vorenvermelde Hollandsche Vereeniging" verwierf. De bedrijfs leiding bij het van den Bergh-concern is derhalve minder gecentraliseerd dan bij Jurgens en over drie hoofdmaatschappijen verdeeld. In Nederland be hoort een groot aantal instellingen, die zich bezig houden met zeepfabricage, handel in margarine, zuivelbereiding e.d. tot de belangensfeer van van den Bergh. In Engeland is de invloed eveneens wijdvertakt, vooral in den detailhandel, door de relatie met enkele bedrijven, die een sterk door gevoerd systeem van kleinhandelsverkoop kennen.. Vervolgens strekt het concern via de Hollandsche Vereeniging tot Exploitatie van Margarinefabrieken" zijn activiteit uit tot in geheel Europa, fabrieken van margarine, zeep en kaarsen contro leerend in Duitschland (o.m. van den Bergh's Margarine A.G.), Scandinavië, België, Frankrijk, Tsjecho-Slovakye, Oostenrijk, Hongarije, en YougoSlavie. Bij het uitzetten van hare internationale netten zijn de concerns enkele malen reeds op elkaar gestuit, en daarbij is in enkele gevallen belangenparallelliteit of zelfs samenwerking geschapen. Zoo waren zoowel Jurgens als van den Bergh geïntresseerd bij de Georg Schicht A.G. in Duitsch land en via dezelve bij de zusterbedrijven in Tsjecho-Slovakye, Oostenrijk en Yougo-Slavie; terwijl ook de beide groepen tezamen een Zweedsche verkoopcentrale bezaten. Doch tot een hechte samenwerking belooft het eerst thans te komen. De beurs heeft op do des betreffende geruchten gereageerd met een sterke vraag naar de betrokken aandeelen. In hoeverre de koersstijging gemotiveerd is is vooralsnog moeilijk te beootdeelen, doch dat een vermeerde ring van de inkomsten der beide bedrijven als resultaat van het samengaan te verwachten is magveilig worden aangenomen. Gemeenschappelijke , inkoop- en verkoop-politiek alleen reeds kunnen onschatbare diensten bewijzen, vooral waar in het verleden zooals ik boven uiteenzette her haaldelijk periodes van scherpen concurrentie strijd de rentabiliteit der bedrijven soms in een negatieve deed verkeeren; en ook voor reclame werd meer uitgegeven dan noodig zou zijn geweest bij vreedzame verkooptactiek men denke Donderdati 17 November. '^J IET alleen op onze markt doch ook aan andere beurzen hebben in den jongsten tijd rubberwaarden weder de belangstelling getrokken, nadat geruimen tijd de stemming afwachtend was gebleven en de koersen vrijwel op stabiel niveau. Deze tendenslooze periode die op haar beurt weer was gevolgd op een tijdperk van scherpe koers dalingen, vond haar oorzaak in onzekerheid om trent de toekomst van de markt van het product, waar Amerikaansche en Engelsche krachten om de overhand hebben gestreden; de jongste restrictie bepalingen voor den rubberuitvoer dei- Engelsche koloniën waren een wapen te meer in de handen der Engelsche producenten eveneens trouwens in die der Nederlandsch-ludische, die van de maatregelen profiteeren zonder daarvan de nadeelen te ondervinden; de rubberprijs is voor korten tijd een opwaartsche richting ingeslagen, en vooral van Amerikaansche zijde bestaat goede vraag. Het was bekend dat geruimen tijd de Amerikaansche bandenprodxicenten hun aankoopen tot het nood zakelijke beperkten en dat de rubberpool aan gene zijde van den Oceaan manipuleerde om prijs stabiliteit te bereiken. Nu bij oploopende notee ringen de aankoopen bleven aanhouden gingen stemmen op dat wellicht de tot nu toe als juist geaccepteerde ramingen van den rubbervoorraad in de Ver. Staten op onjuiste grondslagen berustten, hetgeen allerminst onmogelijk is indien men in aanmerking neemt dat de gegevens waarop deze schattingen rusten zelve eveneens ten deele uit taxaties stammen. Dat de aandeelen der rubberproduceerende maatschappijen, nu zich eindelijk een stimulans voordeed, daarop reageerden is licht te begrijpen. Voor het Hollandsche hoofdfonds Amsterdam Kubbei- Cultuur Maatschappij voegden zich bij deze factor nog geruchten omtrent een a.s. introductie dezer aandeelen te New-York, waartoe de vermoedens rezen naar aanleiding van aankoopen door hot huis dat ook zijn bemiddeling had verleend bij de invoering van H.V.A.'s aldaar. Een oogenblik werd de optimistische stemming dezer afdeeling ter beurze onderbroken door de mededeelingen ter jongste vergadering der Duitsche chemische Vereeniging, waar werd gewezen op de nagenoeg onbegrensde toekomstmogelijk heden der chemische industrie die belooft te zullen slagen in synthetische vervaardiging van een groot aantal materialen die tot nu toe alleen de natuur leverde, waaronder ook rubber. Zooals de berichten omtrent synthetische olieproductie destijds de olieaandeelen beïnvloedde was thans in den rubberhoek eenigen terugslag merkbaar, doch tot een blijvenden invloed kwam het niet daar men reali seerde dat de theoretische mogelijkheid tot pro ductie van caoutchouc langs chemischen weg reeds lang vaststond en meer dan dat, in den oorlog zelfs in toepassing is gebracht, doch dat de eco nomische exploitatie op grooten schaal van die methode waarschijnlijk nog lang op zich zal laten wachten. C. K slechts aan de kapitalen-verslindende campagnes om Lotus en Blueband te pousseeren. Hoe de beide nieuwe holding-companies haren invloed zullen uitoefenen is nog niet geheel bekend: het Engelsche prospectus, verspreid bij de uitgifte vanpd.st. l millioen preferente aandeelen dei-Marga rine Union Ltd. en pd.st. 100.000 gewone aandeelen van deze vennootschap, bevat geen juiste cijfers omtrent het bezit der maatschappij aan aandeelen der Londensche van den Bergh en Jurgens-companiës een feit overigens dat de stemming ten opzichte der aangeboden aandeelen der nieuwe maatschappij, althans hier te lande, niet heeft begunstigd, evenmin als de in het prospectus op genomen bepaling dat de inbrengers behalve met aandeelen met contanten worden betaald, en het ontbreken van een mededeeling betreffende de aanwending der nieuw op te nemen middelen doch men kan aannemen dat een controleerend belang verkregen is. Bovendien zal een personeele bestuursunie bestaan met de gecontroleerde groep versterkt door de stemcontrole der deferred aandeelen van de Margarine Union Ltd. die in het bezit der N.V. Margarine Unie zijn met dien verstande dat, waarschijnlijk om rivaliteit bij de families te voorkomen, de functies van voorzitter en vice-voorzitter zullen worden vervuld door onafhankelijke personen, wier invloed wellicht niet ver zal strekken.