DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 DECEMBER 1927 No. 2635 Boekbespreking door Prof. Dr. J. PRINSEN J.L*. .42(0 S«tedi«0, De Zondaar, Nijgh en Van Ditmar's Uitg. Mij. Rotterdam, 1927. J; P. Zoomerè-Vermeer, Set Molenhuis, Van Holkema en Warendorf's U.M.' Amster dam, zonder jaar. J. H. IJssel de Schepper-Becker, Martje Maters, géb. Vroom, P. N. van Kampen en Zoon. Amsterdam, zonder jaar. Van den eersten, aanslag af heb ik het werk van Alie .Smeding gevoeld als goede, krachtige, zuiver realistische kunst; die indruk heeft zich gehand haafd, tot ik het boek in spanning had uitgelezen. Aanvankelijk was ik van plan mijn gevoel van dankbaarheid en voldaanheid onmiddellijk geest driftig te uiten. Maar ik kwam. ervan terug. Immers zoo'n moderne roman is nog iets anders dan enkel kunst, enkel schoonheid, die gewaar deerd kan worden door wie er gevoelig en rijp vóór " zijn. De roman van den dag, de goede zoowel als de minderwaardige, is nu eenmaal ook het mis schien min, of meer geestelijke voedsel, het eerzaam 'tjjdverdrijf, hef onbegrepen speelgoed of wat dan ook voor de groote massa, die toch wat móet te ; lezen hebben en stomweg grijpt naar wat de gaar' 'keuken van de portefeuille of leesbibliotheek wekelijks in huis stuurt. En nu valt het niet te ~ ontkennen, dat dit boek, hoe goed óók geschreven, < «en brute, felle levenstragiek schildert, die het ':? gemoed van velen, die nog aan den aanvang van ket leven staan, die het leven nimmer diep hebben ^epeild, moet ontstellen, de verbeelding kan be|£'~ zoedelen. Het kan scherp, schrijnend pijn doen, ontijdige en onnoodige wereldwijsheid brengen bij - Beer velen, die rustig en onberoerd door het leven 1 kunnen gaan zonder zóó zeer de vuilheid en ellende * van het leven in zulk een schril en ontstellend licht gezien te hebben. Men moest kunnen voorkomen, dat zulk een boek door. Jan en alleman en de Jannetjes bovendien gelezen werd. Er leeft door alle tijden, in alle talen en landen voortreffelijke kunst, zeker niet minder inde cent dan deze, die door wie in rijpe ervaring de kunst om de schoonheid en het leven zoeken, genoten wordt, doch voor de groote massa een traditie geworden is, hoogstens een naam, dien men meesjouwt in wat algemeene ontwikkeling heet. Zoo is Rabelais b.v. voor de massa enkel een naam. Dit geldt zelfs voor de Hebreeuwsche litte ratuur in de Bijbel. Het publiek leest de traditioneete dingen en vermoedt nauwelijks dat eenige pagina's verder de voor onze ooren gruwelijkste indecenties staan. Dit is geenszins het geval met den roman van den dag; hij komt in ieders handen. Daarom had ik dit overigens als kunst goede boek maar liever zoo weinig mogelijk besproken gezien. Maar er is nu eenmaal druk over gepraat. En waar men deze -kunstenares daarbij niet heeft gespaard; nu men haar heeft gekweld en gehoond, lastig gevallen met praatjes, die niets met kunst te maken hebben; nu de een in hartstochtelijke ver ontwaardiging en verblinding haar boek een prul noemt, de ander hoogstens tot de erkenning van decadentie van een goed genre klimt, daar kan ik niet aan den drang weerstaan om hier, even apo" dictisch als die anderen, mijn overtuiging uit te Spreken: Qua kunst een goed boek, krachtig, sterk, gezond realisme, dat nog altijd in zijn vollen fleur -staat: daar moet ik hulde brengen aan deze talent rijke schrijfster, die het leven kent, stoer en machtig uitbeeldt wat haar aangreep, haar materiaal beheerscht en tot de laatste letter geeft, wat zij als eerlijk artiste geven moet. Voor breed opgezette kritiek is hier nu eenmaal geen plaats; maar om te laten zien, dat ik niet blind ben voor haar gebreken, wil ik toch wel even aanstippen enkele van de kleine en groote ?fouten, die ik noteerde. Een groote fout lijkt me o.a. dit: Gegeven een heel gewone nuchtere boerenjongen; eenmaal onderwijzer, wil hij leeraar worden uit pure begeerte naar wat hem de uiterlijke glorie v»n het leven lijkt, zoogenaamde mooie kleeren, mooi huis, mooie meubels, deftigheid en geëerdheid onder heeren collega's. Hij kiest blijk baar willekeurig de studie voor de middelbare acte Nederlandsch. Uit niets blijkt, dat deze man ook bovendien liefde voor de studie heeft, in het bijzonder liefde voor het gekozen vak, een onweerstaanbaren drang naar het beheerschen van heel die uitvoerige stof, heel het terrein van diepgaande taalwetenschap, al dat litterair-historisch en aesthetisch begrip en inzicht. En Alie Smeding laat. MALANG Tekst en teekening voor de Groene Amsterdammer'' door J. G. Sinia Van Soerabaya naar Aalang. Een spoorreiu van slechts 3^ uur scheidt deze twee plaatsen, maar welk een verschil ! In Soerabaya een schroeiende, door niel* getemperde hitte, in Malang, dank zij de ligt/ing op ongeveer 440 M. boven den zeespiegel, een aangenaam en betrekkelijk koel klimaat. Doch wat hier, na het verlaten van de woelige havenplaats, ook treft is de heerlijke rust van dit landelijk stadie. Het plaatje, dat, een laan weergeeft langs de .s.;/, aloen-aloen, tracht eenig denkbeeld te geven vanhet schilder achtige, dat dit vriendelijk plaatsje biedt. hem. er komen. Dat kan niet. Zonder dat hoogere enthousiasme, zonder die natuurlijke, volle toe wijding, die onuitroeibare passie voor zijn vak komt hij er niet. Enkel de stupide begeerte van lagere orde naar uiterlijke praal is hier ontoereikend; zoo'n man moet halfweg' amechtig blijven steken. Maar wat is daar tegenover voortreffelijk geteekend het sluwe beleid, waarmee Toos hem weet te lijmen, haar berekening en handig spe!, waarmee ze den zwoeger buiten het leven weet te omslin geren, hem weet te voeren tot een huwelijk, lang voor hij zijn doel heeft bereikt. Voor een middelbare acte heeft Alie Smeding nooit gestudeerd, maar innig diep heeft ze de menschelijke psyche door grond. Er zijn ook kleine foutjes: De roman ..speelt" in onzen tijd. Dirk verdient / (iOOO als leeraar, en dat gebeurde pas na den oorlog. Van dit bedrag kan hij, ook al geeft hij een massa privaatlessen. niet leven op den voet, waarop zijn huishouden is ingericht en dan nog een dikken spaarpot en effecten hebben bovendien (5IW). Diet heeft pony (590). Dit komt als ik het, wel heb niet meer voor in de laatste tien jaar en zeker niet bij een vooruit strevend schepsel in de demi-monde als Diet. .Kr brandt een gaskroon in dit moderne interieur van een moderne groote stad (597). Maar wat kunnen dergelijke kleinigheden eigenlijk schaden in zulk een voortreffelijk geheel! Deed Zola niet het omge keerde, toen hij, als ik me goed herinner, electrische balons ophing in zijn Au bonheur des dames onder het tweede Keizerrijk ? Ik kan bezwaarlijk iets meedeelen over den inhoud van het Molenhuis, zonder den schijn te krijgen van uittreksel uit uittreksel te leveren. Er ligt n.l. een bestelbüjet in het boek, waarop de plot kort en krachtig wordt uiteengezet. Wie dat leest, weet eigenlijk alles, een practische tegemoet koming misschien aan de afdeeling kunst en letteren van kleine blaadjes. Maar wat doet het er ook eigenlijk toe ! Op het hoe komt het immers alleen aan en ik moet erkennen, dit hoe valt zeer te waardeeren. Het is allicht geen boek voor alle tijden; hoe bitter weinig zal daartoe blijken te behooren uit de massa litteratuur, die voortdurend ter markt komt. Het munt echter boven het gros van wat verschijnt uit door zuivere. eenvoudige uitbeelding van het- gekozen thema, dat thans een geheim blijft. Zoo bereikt dus de uitgever ook hier op eer» andere wijze .zijn doel met zijn bestelbüjet: hij kweekt het mysterie, dat lokt. En wat wil men meer! Al weer moet ik ver klaren, dat wie zich laat verlokken, tevreden zal zijn. Ik vind dit boek zeer voel beter dan het vorige van mevrouw Zoomers. dat iets gewild branderigs had. Dat Janna zou ik bijna eer een onzedelijk boek noemen dan De Zondaar, juist doordat er zooveel half moet worden aangeduid van een realiteit, die wel theoretisch als kunst te accepteeren is. maar in de practijk in onze dagen toch moeilijk in zuivere onbevangenheid kon worden gegeven. Martje Vroom was, meen ik, een goed boek, dat tamelijk lang geleden opgang maakte. Hoe lang? De litteratuurhistoricus der toekomst zal, als hij zich met het werk dezer schrijfster ooit bezighoudt, heel wat moeten nasnuffelen, eer hij den tijd eenigszins benaderen kan. Deze uitgever ziet nu eenmaal geen toekomst in zijn boeken. Martje Vroom, een meisje uit eenvoudigeii kring, doorleefde als vriendin van een heer van stand in factice licht een lieven droom. Als daaraan een eind moet komen, trouwt zij den eenvoudigen, goedmoedigen, ietwat sulligen Maters. Dit nieuwe boek teekent nu haar officieele huwelijk. Martje voelt zich onbevredigd in dit eenvoudig burgerlijke, saaie wereldje; zij mist den uiterlijken glans der feeststemming van haar eerste verhou ding en kan aanvankelijk den braven Maters, die zich uitslooft om haar gelukkig te maken, die zoo knus met haar zou willen zitten vrijen, niet uit staan. Die verhouding van de zoekende huiselijke verliefdheid en goede trouw en de onbevredigde afstooting is in dit boek heel aardig gegeven. In haar hoop op nieuwe schittering en uiterlijke levens vreugde waagt Martje een nieuw, vrij plomp avontuur, dat haar bitter teleurstelt. Zoo draait ze bij en komt tot de bekentenis van haar buiten echtelijke escapade. Hou je nu weer van me, Piet?" ,,Ja", zei hij dan. Maar hij maakte van zijn liefde geen ophef meer. Hun handen legden zich ineen en hun harten werden wijder". De rustige eenvoudige trant van vertellen zonder eenige romantiek is de bekoring van dit boekje. TABA SIGAREN ~ ~ ZIJN TOCH DE BESTE ~ -*