M',4 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 DECEMBER 1927 13 Dramatische kroniek door TOP NAEFF t, c I; |J?t«' Hét Amsterdamsch Tooneel t De zwarte hand. Romantisch tooneelspel, door Jhr. A. W. G. van Riemsdijk. IJ ET geval van Riemsdijk ia in de geschiedenis van ons hedendaagsch tooneel met niets te vergelijken. Ik weet niet, of ik het onder de rubriek noblesse oblige" zou durven rangschikken, maar iets van dien aard moet er toch in seinem dunklen Drange" zijn, dat dezen auteur trots alles noopt tot het schrijven van tooneelstukken. In den onsterfelijken stijl van Amalia", met het zelfvertrouwen van ziehier een millioen", en met lak aan onze puriteinsche bezorgdheden. Ben stuk van Van Riemsdijk staat boven de Hel; faute de combattants Ie combat finit; alles is vergeven en vergeten. Hij zal, wanneer wij het geheele tooneel dood geredeneerd hebben, de eenige overlevende zijn. De Zwarte Hand. In tegenstelling tot de dich ters, die geboren profeten zijn, voorspelt de auteur van deze revolutionair-royalistische propaganda verleden en heden uit het kalk-ei; zijn betoog kan niet missen, aangezien de Historie hem alreeds gelijk gaf, en de menigte van nature toevalt aan den laat sten spreker. De wijze waarop deze zaken hier zijn voorgesteld, mag ons uit een oogpunt van sociologie nu en dan bevreemden, daarvoor is het nu eenmaal een romantisch tooneelspel. Een lichte twijfel, of het aan het Hof" inderdaad zóó toe zou gaan als in dit stuk, waar de betrapte minnares van een kroonprins begint met den vertoornden en verkouden koning een menschlievend glaasje water onder den neus te duwen, wordt ontzenuwd door de gedachte aan de positie, door dezen schrij ver als mensch ha de wereld bekleed. Wie onzer zou het beter willen weten ! Wij moeten het ook niet altijd beter willen weten. Wij moeten ook eens willen aanvaarden. Welnu, ik mag zeggen, dat ik dit bij De Zwarte Hand" met succes heb betracht. Ik zou zelfs nog verder willen gaan en de directie van het Hollandsen Tooneel den gebraden vogel in den mond willen geven met dezen bij uitstek citeerbaren zin: Ik vind De Zwarte Hand" een van de -beste van Riemsdijks". Een niet slechts sprekende" film, een geheele Kamerdebatten mede afdraaiende rolprent. En als men m'j nu vraagt, of ze mij lang is gevallen, dan moet ik eerlijk be kennen: neen. Want deze zes bedrijven die geluk kig slechts zes tafereelen bleken te zijn, waren om de pointe heen met de ervarenheid en ook met het talent van den tooneelman ineen gezet, het bijwerk werd met vaste hand afgesneden, en het geheel, in de sfeer der banaalste romantiek, beheerscht en vastgehouden. Van de, openlijk beleden effecten, was er nauwelijks n verzuimd. En dewijl er op het hedendaagsch tooneel in alle heimelijkheid naar vele effecten wordt gestreefd, die zoogenaamd frisscher", doch intusschen veel minder doeltref fend zijn dan deze, mag ook dit gereedelijk worden erkend. Ziet hier het verhaal, ontdaan van zijnpolitieke redevoeringen: Een jonge dame, Johanna Duval, doet afstand van haar beminden kroonprins, ten einde de dynastie te geven wat haar in het oog van den conservatieven majesteit-papa, Josoph I. toekomt. Zij brengt in vrijwillige en edele balling schap een muzikalen bastaard ter wereld de kroonprins was namenlijk een verdienstelijk pia nist en sterft zonder hem het geheim van zijn afkomst te hebben verraden. En dezen zoon, onder den schuilnaam Joseph Catani beroemd geworden, moet nu, twintig jaar later, het vreeselijk lot treffen om als lid van de Revolutionaire partij: De ftwarte Hand", den thans regeerenden koning, Joseph II, zijrftmbekenden vader, te dooden voor het algemeen welzijn. Een muziek-soirée op het paleis, waartoe hij wordt genoodigd, biedt seffens d» gelegenheid, en de tijd dringt, want wij staan JOS. HARTOG Rvssiche vrouwen. Parade van scherpschutsters. liimtitittle Op weg naar een offerplechtigheid. Hoofdsteeg 17 Rotterdam Nobelstraat 28 Utrecht. Alle Fotobenoodlgdheden. Nog enkele prima gelrgenbeidatoestellen. Óók genegen te rollen (alleen goede toestellen). aan den vooravond van een nieuwen oorlog en het bevel tot mobilisatie werd den vorst reeds voor gelegd. Oatani verschijnt, in rok, doodsbleek, de revolver in den rechterbroekzak. In een zijvertrek hoort hij de debatten van den koning met zijn ministerraad aan aan het Hof bij van Riemsdijk bestaan muren, deuren, noch etiquette en ervaart welk een vredelievend, en voor zoover het met zijn ongelukkigen stand overeen is te brengen, waarlijk vooruitstrevend man deze moderne koning eigenlijk is. De twijfel omtrent de hem opgedragen helden daad begint Catani te bekruipen. En wanneer hij, na een intiem gesprek met Joseph II, dan nog te weten komt, dat hij op het punt staat de zwarte hand te slaan aan zijn bloedeigen vader. . . . mijn hemel, in welke perikelen kan de heer van Riems dijk een mensch toch brengen ! De tijd verstrijkt. ... de Klu-klux-Klan over meestert in n zwarte hand-omdraai liet koninklijk paleis, de leiders, gemaskerd, in domino, treden de particuliere vertrekken van zijne majesteit binnen, vinden er: vader en zoon. .. . Tot zoover ben ik gekomen; een trein, dien ik niet verzuimen kon, beroofde mij van de ontknooping. Ik ontsnapte te midden der opgewekte pro's en contra's, tusschen Joseph II eenerzijds en het opperhoofd der anarchisten anderzijds, die er om gingen of de eerste, ten einde zijn hoofd en dat zijns zoons te redden, zijn titel van koning met al wat daar aan vast zit, zou willen prijsgeven, om eventueel zooiets als de Eere-voorzitter te worden van dit duister College. De juffrouw van de garde robe, bij wie ik ambtshalve een discrete informatie nam, heeft het me toen uitverteld. Neen hoor, zei ze, mijnheer de Vries is er niet van gediend. Nou, en dan schieten ze, hè. ... En de jonge mijn heer Diels z'n eigen". Veel kan ik bij dit slot niet gemist hebben, bovendien pleeg ik, als vele leden mijner sexe, op het oogenblik, dat er op het tooneel schoten zullen vallen, mijn ooron dicht te stoppen. Maar dat het me speet, werkelijk speet, den schouwburg, waar ik mijn halve leven slijt, twéminuten te vroeg te moeten verlaten. . . . dat geeft toch te denken. . . . Dat mag dan onverhoeds wellicht nog pleiten vóór deze romantiek. En wie weet alle dingen zijn betrekkelijk voor den onverbeterlijken Jonker. De vertooning was, mede in haar soort, vrij goed. Bijzonder goed zelfs aangekleed en geënsceneerd, regie Chrispijn. Het rondom met zwart doek be hangen tooneel, waarin de belichting ongestoord een verfijnd en scherp relief kan geven, zal het op den duur winnen op alle decoratieve uitvindingen en is vooral praktisch voor de matig gesitueerde schouwburgen. Bij Louis de Vries smelt de romantiek op de tong. Zijn zoon Philip (de kroonprins) kan in deze richting van zijn vader nog veel leeren. Te machtig was Joris Diels de ster-rol: Joseph Catani. Romantiek vereischt een momenteel vast geloof in den onzin, breed-beeldende gemoedswarmte van een goedkoope, maar overtuigende kwaliteit. Diel's opwinding bleef hol. Meer bereikte Ida Wassermann (Johanna Du val). Zij gaf, over eenige tekort komingen als actrice heen, de illusie. Ook Folkert Kramer, de voorzitter van De Zwarte Hand, stond zijn man. De geheime zitting van dit onheimelijk genootschap geleek de heer van Riemsdijk is tot alles in staat een onvoorzien en ongewenscht gevolg van het succesvol parlement tegen den Dybuk". En dan was er nog Lou Chrispijn als koning Joseph de Eerste, tijdens wiens breed sprakig sterfbed ik een beetje ben afgedwaald. Ik bedacht me namenlijk hoe jammer het was, dat Tristan Bernard onlangs tijdens zijn ongelukkig bezoek aan ons land Chiispijn's beroemden,.keil ner" uit het ,,Café'tje" niet eens heeft kunnen zien. Hoe aardig dat geweest zou zijn voor beide partijen en voor ons internationaal bewustzijn. Wij hadden dan meteen de gelegenheid kunnen aangrijpen om dezen auteur, aan wien het tooneel zooveel fijngeestigs te danken heeft, een waardiger onthaal te bereiden dan hem helaas te beurt gevallen is. Voor een deel, doordat hij zelf ons wat te laag heeft aan geslagen, voor een deel doordat men hier eenigszins uit het oog heeft verloren, dat deze Tristan Ber nard en pantoufles", tevens een der zeer zeldzame, voortreffelijke blijspel-schrijvers van zijn tijd is. Een kunstenaar, dien men juist in een, aan fijnen tooneelgeest straatarm land, uit een zeker zelf respect gaarne geëerd zou zien. Tentoonstellingen Galerij voor Moderne Kimst W. H. Hofstee Deelman, Amsterdam, Schilderijen van Piet van WijngacrJt. Tot 20 December. R. W. P. de Vries, Amsterdam. Tentoonstel ling van Kunstwerken. Tot 20 December. De Brug", Amsterdam. Werken van O. Hanrath. Tot 20 Decem'cer. Huize van Hasselt, Rolt^rd m. Werken van Co B:e:nan ei J. Briedé, tot 20 Dccdnbe", en werken van Ida Siawertsz van Heelmi. Tot 23 Deeemler. Amsterdam^che Ateliers voor Binnenhuiskunst, Amstird >m. Werk van Erich Wichmann, Bettina Jacometti en de Mi;-anda-Kerckhoveii. Tot 23 Dec. Amersfoortsche Kunstkring, Amersfoort. Glas werk, schilderijen en batikken. Tot 26 December. Kunstzaal Willem Brok, Hilversum. Schilderijen van Evert Pieters. Tot 30 December. Frans Buffa en Zon(n, Amsterdam. Werken door J. M. Graadt van Roggen. Tot l Januari. Bij den Dom, Utrecht. Werk van Reyer Stolk. Tot 7 Januari. D. G. SANTEE LANDWEER Heerengracht 396 Amsterdam Permanente TENTOONSTELLING van Schilderijen en Preciosa. Geopend 9?12 en 11?5.