No. 2640 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 7 JANUARI 1928 23 schepping is. Een boven-menschelijk streven? Metropolis" is gevallen. Het is gevallen door den feilen afkeer van velen, die in dezen, bijna Zola'istischen scheppingsdrift slechts matelooze krachtpatserij konden zien. Mij dunkt, men houdt hier niet van Fritz Lang. De regisseurs niet, omdat hij hun principe tot een wilde groteske maakte. De acteurs niet, omdat hij in zijn passie voor het beeldvlak, alles aan die idee ondergeschikt maakt, ook de spelers. Hoor een Schlettow, hoor een Goetzke spreken over den harden, bitteren tijd, waarin ,,De Nibelungen" ont stonden. Over de onverbiddelijke disci pline van den hartstochtelijken, koppigen film-dictator, die niets en niemand ontzag, die alles opzweepte, alles bezielde, alles uitvloekte, van den nederigsten comparse tot de schitterendste star". Wat de directie betreft, zij denkt slechts met huivering aan den duur sten van alle regisseurs, die in de jacht naar zijn ideaal met millioenen smeet, zonder het zelfs te merken. Men houdt niet van Fritz Lang maar zijn geest drukt zwaar op NeuBabelsberg ! De schaduwen beginnen te lengen, de zon gaat in vlammende pracht onder en mijn voetstappen echoën door de doode straten van Metropolis. .Bij den uitgang van het terrein aangekomen, kijk ik nog eens achter mij en werp een laatsten blik op de zonderlinge wereld van teugellooze fantasie en mechanische nuchterheid. De burcht van Grieshuus teekent zich als een dampig, paars silhouet af tegen den gouden avondhemel, in de wondere welving van zijn middeleeuwsche architectuur. Daarnaast de tragische ruïnen van de Toekomststad, waaronder een stoute illusie verbrijzeld ligt. En boven alles uit, de machtige kubus van het Groote Atelier, het enorme laboratorium, de moderne alchimisterij, waar de onverzettelijke menschelijke geest naar den steen der Wijzen zoekt. . .. Also?sind Sie zufrieden?" Het is Herr Anschütz, de atelier-inspector, blozend, zakelijk, tevreden na den langen arbeidsdag. Hij heeft mij ein delijk weer opgepikt, nog juist intijds om een afschuwelijk verzuim te herstellen. Entschuldigen Sie aber ich hatte noch etwas vergessen !" en hij drukt mij een papier in de hand een plattegrond met cijfers en berekeningen. De brave kerel ! Het atelier is 5030 vierkante Meter groot ! EINDE Tikblaadjes door Dr. R. FEENSTRA Uit het sociale orkest P\ E ZE korte dagen van het jaar, rondom Oud en Nieuw, wordt er veel in den huiselijken kring ge leefd; en veel gemusiceerd. Warme tonen tinten uit warme binnenkamers. Bevroren gevoeligheden dooien op. Ook op de kansels in de kerken, in de ethische bespiegelingen van krant en tijdschrift stemt men zijn orgeltonen dieper af op den stemvork van het hedendaagsch maatschappelijk ge beuren. En zoo kregen wij van allerlei te hooren over den nood van het jonge intellect, over de spanningen tusschen wat gearriveerd is, en dat, wat op dringt; over de socialiseerende taak van het kapitalisme. Menige vos was daaronder, die de passie preekte ! Inderdaad staat onze gestudeerde jeugd voor een dilemna. Te velen kunnen trots een goeden examenstaat maar niet in de baan komen; en bij de zen komt licht sympathie op voor een van de beide staatkundige en maat schappelijke uitersten: bolsjewisme of dictatuur. De dictatuur is in staat jonge lui naar twee kanten voldoening te schenken. Zij heeft en geeft baan tjes want zij moet menschen heb ben, die niet bezwaard zijn door tradi ties; en die ook niet over te veel er varing vervoegen. Daarom biedt zij intellectueelen jongeren snel brood. Maar zij geeft ook nog wat anders dan brood, dat de jeugd stellig hooger aan slaat. Zij sterkt haar gevoel van eigen waarde, dat deze maatschappij dempt bij allen, die niet bij de laadjes- on trektouwzitters in de pas staan of door hen gelust worden. De ingenieurs, die wagenbestuur ders worden, de jonge artsen, die er niet in kunnen komen, de jonge mees ters in de rechten, die als kantoorklerk de vulpen moeten strekken, zij zijn in het Europa van vandaag verschijnin gen .,en masse"; en gelukkige landen als Nederland, Zwitserland en Noorwogen hebben er naar verhouding evenveel van als gewonde oorlogslanden. De jonge gestudeerde mensch heeft het moeilijker dan de jonge be ambte of jonge arbeider; want de me chaniseering van de menschelijke voort brenging op schier ieder gebied stelt van dag tot dag geringere eischen aan de zelfstandig werkenden en zelf standig denkenden en slijpt den eer tijds breeden economischer) wal af, waarop hun soort brood en levens houding kon vinden. Ledigheid is des duivels oorkussen. Ook: halve ledigheid. Een arbeidswil ?"?"?P*! spr^V terreinen: Het vreemde rendez-vous U. F. A. terreinen: De burcht van ,,Grie hvus" die niet wordt aangenomen, die ge scherpt is door intellectualiteit, schept een spanning. En de spanning tusschen de bestaande maatschappelijke orde en de jeugd werd in 1927 al weer niet kleiner. De Mussi's en de Lenin's maken zich in alle landen paraat om die spanning voor hun eigen dictatuur-auto als knalgas te gebruiken. En inderdaad ziet men haast even vaak, dat de oriën teering van deze jongeren naar uiterst rechts, als naar uiterst links gaat, Ze weten het zelf niet; mits hun dampen de arbeidswil maar de ruimte kan halen. De ideale tijd voor politieke rad draaiers van de groote lijn ! Maar even zeer een rijke tijd voor hen, die ver antwoordelijkheidsgevoel en inzicht in verschillende lagen der maatschappij willen scherpen; die sociale bevredi ging nastreven. * * * Behoort Sir Alfred Mond, de groote president van de Engelsche chemietrust tot deze laatsten, tot de onbaat zuchtige maatschappelijke verzoeners en hervormers? Do president van een groote hori zontale werktrust kan ethisch meer in zijn mars hebben, dan de president van een handels- of mijnbouwtrust, die steeds amoreelcr school doorliep. Dus moet men beginnen met een wel willend oor te luisteren naar de sociale ,,Mondscheinsonate", die deze heer in deze duistere dagen heeft ingezet. Sir Alfred Mond, die fabrieksbedrijven met in totaal 40 duizend men schen leidt, begint met téerkennen: er moet verandering en verbetering in onze productiewijze komen. Wij moeten meer rationaliseeren. Hiertoe is in de eerste plaat s noodig een betere coöperatie tusschen arbeid en kapi taal of eigenlijk een nieuw-stelseling tusschen de drie factoren, die samen de onderneming uitmaken: aandeelhou ders, bestuur en personeel. De kapi talist moet inzien, dat er niets meer ge wonnen wordt door het personeel te knijpen dan korte roofwinst. Het bestuur moet van het business-dictatoriale standpunt af; menschelijker rnet de persoonlijke medewerkers om gaan en optrekken. En de arbeider moet loeren begrijpen, dat de kapita list een gewichtige functie heeft in het industriecle welvaartsleven; dat het initiatief en de inzet van hem komen. Men kent het werk, dat Sir Mond tegen den geesel der werkeloosheid heeft bedacht; men kent uit de kran ten ook de geschiedenis van zijn aanpappen met de vakbonderscentralen, de Trade Unions. Maar men kent min der: wat hij in zijn eigen bedrijven in zijn eigen lijn vooiioopig heeft inge voerd en doorgevoerd. Het is vér af van socialisatie; het is kapitalisme maar van een soort, waar hervormen de muziek in zit: Moridschein-sonate? Ten eerste is er bij de Dye stuff trust trouwens ook de I.G. in Duitschland is daarmee doende het workers shareholding scheme" inge voerd ; de arbeiders kunnen door mak kelijke spaarkasbemiddelingen, onder veel voordeeliger condities dan nietarbeiders aandeelhouders worden. Het inzicht dat den arbeiders wordt ver strekt in den gang van het bedrijf, dat ze dienen, is nog niet zoo volledig als op hun verlangenslijstje staat; maar een Works magazine" geeft toch veel kijk op kas-, conjunctuur- en markt verhoudingen. Ook is het suggesting scheme" bij de Chemietrust aanvaard. Initiatief tot verbeteringen en ver anderingen, ook van onder op, vindt zijn voorgeschreven weg ter beoor deeling en gaat niet maar mir nichts, dir nichts in de prullemand. Er zijn works councils", fabrieksraden voor iedere fabriek, waarin lei ding en personeel op pariteitsvoet zijn vertegenwoordigd, die branche-gewijs voeling met elkaar moeten hou den en die hun Gedeputeerden vin den in een Central works council" onder voorzitterschap van Sir Mond zelf, zoodat er, althans in theorie, contact bestaat tusschen den laagsten ondergeschikte en den biggest man op den trust-troon. Dit alles is meer gehoord. Uit het prospereerende Yankeeland woeien af en toe zulke klanken, die ons losse noten leken van sociale jazz-reclamemuziek. Philips, Stork, Delft, zij allen sloegen af en toe andante-maten aan, die reeds gingen in de richting van een grootere compositie van sociale orchestratie rondom de machine. Wij zijn nog slechts in het tijdperk, dat er gestemd" wordt. Maar nu in ons oude Europa de vertrusting welvaartsbeheerschende vormen gaat aan nemen, naakt wellicht de tijd tot edeler composities. ADVERTEERT in DE GROENE AMSTERDAMMER" ~- is een zin die ge dikwijls leest. \Vaarom juist in de GROENE AMSTERDAMMER,.? OMDAT net advertentietarief buiten gewoon billijk is. De GROENE wordt immers bij uitstek gelezen door net beste publiek ??' door het publiek dat iets te besteden beeft. Ge BETAALT DUS NIET voor een verspreiding, die drukkosten, porto en papier kost en waarmee ge tienduizenden lezers bereikt, die niet in de eerste plaats tot bet koopkrachtige publiek benooren. MAAR HET BETAALT U in dit blad te adverteeren waarvan ge weet dat uw onkosten direkt worden aangewend om U in contact te brengen met het koopkrachtige publiek.