DÉGROENE AMSTERDAMMER VAN 28 JANUARI 1928 No. 2643 100 jaar koloniale circulatie door C. A. KLAASSE f~\ P den 24 van deze maand vierde ^*^ de Javasche Bank haar eeuw feest waarmede zij een periode afsluit, <lie, uiterst rijk is geweest zoowel aan ervaringen als aan gespannen activi teit. Want vruchtbaar aan nieuwe ideeën en daden is .de honderdjarige geetie van deze instelling inderdaad ggweest, en naarmate zij op meer gevorderden leeftijd kwam is de acti viteit instede van verslapt krachtiger en veelomvattender geworden. Vooral omdat de taak van deze centrale Bank eigenlijk van den aanvang af zich verder heeft uitgestrekt dan de beperkte functie van banker's bank is het domein van haar werkzaamheid gegroeid met de uitbreiding van handel en cultures in Oost-Indië. Wel een zeer sprekend contrast vormt de jubilaresse met de meest conservatieve der circulatiebanken, the Old Lady of Threadneedlestreet, die de lichamelijke verjongingskuur, in het vorige jaar door het betrekken van een nieuw gebouw ondergaan, niet op haar geestessfeer heeft kunnen overdragen. Zoowel het frische en doortastende beleid in de laatste jaren als de smettelpos witte tooi van het hoofdkantoor f» Batavia suggereeren eerder het beeld van een jonge levenslustige bruid dan van een old lady". En wan neer men zijn fantasie laat waren naar de kelders met haar rijken goudvoor raad en de welgevulde wisselportefeuilles dan kan men zich een precieuser bruidsschat nauwelijks denken. * * * Verlaten wij deze verleidelijke beeld spraak en stappen dadelijk in de harde werkelijkheid. Zonder groeistuipjes en financieele rachitis is de Javasche Bank niet groot geworden. Reeds de oprichting liep niet zoo vlot van stapel als men wel verwacht had. Ondanks de mededeeling aan de regeeringsambtenaren, ter aanbeveling van deelname gedaan, dat de namen van alle deelnemers en het door hen ge fourneerde bedrag aan den Koning zouden worden bekend gemaakt eet» stimulans die men heden ten dage kwalijk oirbaar zou achten kon het aanvangskapitaal ad ? l millioen slechts worden bijeengebracht, doordat het Gouvernement de helft dier aandeelen overnam. Doch in Januari 1828 kon dan toch deze in stelling haar arbeid aanvangen. De eerste jaren van haar bestaan brach ten Directie en aandeelhouders weinig genoegen. Allereerst waren in den aanvang de leiders nauwelijks in staat zaeii behoorlijk te kwijten van de moeilijke taak, als de gestie eener combiriatie van circulatie- en credietbank beieëkent, welk euvel zich te meer voelbaar maakte omdat het octrooi aan de omvang der bankbiljettencirculatie geen andere beperking stelde dan den eisen dat deze gedekt moest zijn door activa, hetgeen nauwelijks een beperking heeten mag. Mr. de Haan, de eerste president, erkende dan ook in zijn eerste jaarverslagen vol mondig dat men zich niet geheel au coiirant gevoelde. Vooral de in het octrooi opgenomen bevoegdheid om credieten te verstrekken tegen borgtociht en hypotheek bleek uiterst ge vaarlijk te zijn, en het gebruik maken van die bevoegdheid leidde dan ook tot verstrekken van groote, zoo niet formeele dan toch materieel illiquide, credieten, die der Javasche Bank om streeks 1840 bijkans den hals kostten. Naast dezen factor, die behalve aan de octrooibepalingen in hoofdzaak is toe te schrijven aan onjuist bankbeleid, valt nog melding te maken van een element, dat uitsluitend is te wijten aan ingrijpen van het Indische gou vernement. Onder Gouverneur Gene raal van den Bossche, die in Indiëhet zoozeer gelaakte cultuurstelsel door voerde, werd namelijk een enorme hoeveelheid kopergeld in circulatie gebracht, waardoor Indië's financiën aan den rand van den afgrond werden gebracht. De Directie der Javasche Bank was hieraan allerminst schuldig. Integendeel, zeer tot ongenoegen van het gouvernement, protesteerde de Directie tegen de overheidsmaatrege len te dien aanzien. Het moet dan ook worden toegegeven dat het gouverne ment het erg bont maakte. Niet alleen werden groote quanta koperen munt in omloop gebracht, doch de Bank werd gedwongen kopercertificaten uit te geven tegen onderpand van in haar kelders gedeponeerd koper, terwijl de maat overliep toen het gouvernement teruggave van het koper eischte zon der dat daartegen kopercertificateii werden ingetrokken, zoodat de dekking daarvan verdween. Onder die om standigheden vloeide natuurlijk het overwaardige zilver naar het buiten land af, en. op een zeker tijdstip in 1837 was nog slechts ruim / 18.000. zilvergeld in kas. De inwisselbaarheid moest worden gestaakt. Eerst onder Gouverneur Generaal Rochussen werd het muntwezen definitief gesaneerd doordat verband werd gelegd tusschen de Indische en de Nederlandsche zilvercirculatie, een correlatie die binnen afzienbaren tijd wellicht weer tot het verleden zal behooren, nu Indiëop eigen boenen kan staan. Na de moeilijkheden in 1840, die samenhingen met de onbeperkte biljettenuitgifte, ging men in de volgende octrooien over tot het andere uiterste nl. absolute beperking van de circu latie, hetgeen, na den opbloei van handel en cultures eveneens een be langrijk inconveniënt beteekende. Eerst tijdens de leiding van den eminenten president der Javasche Bank Mr. N. P. van den Berg werd de op lossing gevonden, die behalve bij de Bank of England thans sedert geruimen tijd voor nagenoeg alle circulatiebanken van beteekenis, den grondslag van de fiduciaire circulatie heeft ge vormd, nl. de koppeling van die circu latie aan den metaalvoorraad. Tege lijkertijd werd de activiteitssfeer van de Bank uitgebreid doordat haar werd toegestaan kapitaal en reserves in hypotheken en schuldbrieven te be leggen. Deze verruiming van het arbeidsveld was te meer gewenscht omdat de rendabiliteit van deze in stelling, die in belangrijke mate was opgetreden als credietbank, op dat gebied concurrenten kreeg in de Nederlandsch Indische Handelsbank, de Nederlandsch Indische EseomptoMaatschappij, en andere banken. Door dat ook de Nederlandsche HandelMaatschappij die steeds als vertegen woordiger der Javasche Bank te Am sterdam was opgetreden, zich meer en meer als concurrente ontpopte, werd het wenschelijk een eigen kan toor in Amsterdam te openen, hetgeen in 1891 geschiedde. * * * Een ommekeer in het domein van werkzaamheid der Javasche Bank beteekende het regiem van Gouverneur Generaal van Ileutsz, die de buiteribezittingen openlegde". In 1900 werd onder leiding van Mr. G. Vissering, die tot 1912 president bleef, en in samen werking met de beide directeuren Zeilinga en Mr.Gerritzen, een krachtige politiek van muntzuivering ingeluid. ..WEL T' RUSTEN. GROOTVADER I" ,.Juf brengt me naar Droomenland, Grootvader. Gaat U 's nachts ook naar Droomenland?" Ja zeker, lieveling, ik ga eiken nacht naar Droomenland, sinds ik op een Vi-Spring Matras slaap". Iedere nacht is een nacht van absolute rust voor hen, die op de Vi-Spring" Bovenmatras slapen, want de Vi-Spring" bevat meer dan 1000 van de fijnste springveertjes, welke ooi* voor stoffeering werden gebruikt, waarvan de zachte veering den slaper sussen in eer* nachtelijke, heerlijke rust. Men kan gerust zeggen, dat de Vi-Spring" de allerbeste ' matras is om werkelijk te rusten. < -1 > De Vi-Spring is een Bovenmatras, te gebruiken op een Vito" Springbak, Ketting-" of Geweven staaldraadmatras of op elke gebruikelijke ondermatras. Haar constructie isgepatenteerd en eventueele koopers gelieven zich er van te overtuigen, dat de matras ons etiket draagt met den gedeponeerden naam Vi-Spring" en het Handelsmerk. Vraagt een eerste klas Bedden- of Meubelzaak U een Vi-Spring" raatras te toonen. Een geïllustreerde catalogus wordt U op aan vrage gaarne toegezonden. Geniraal-Agent Yüor HollaM: B. M, L. A. WILLIMSE, ALB. TflIIMSTBAAT 32. AMSTERDAM, Telef, NO. 29432. Benige Fabrikanten: THE MARSHALL PATENT MATTRESS Co. Ltd. 15, Vi-Spring Works, Victoria Road, Willesden Junction, London N.W. 10. Vi-Spring Matrassen zijn te bezichtigen en tevens verkrijgbaar bij de firma KOLDEWEY & CORBIÈRE Leidschestraat 30 Amsterdam* Residentie Hypotheekbank 's-GRAVENHAGE Anna Paulownastraat 97 TRUSTEE'S EN ACCOUNTANTSCONTROLE Gepl. Maatsch. Kap. f 1.400.000.?Reserven f 560.000 4'j2 pCt. Hypotheekbrieven tegen 983J4 pCt. Opeischbaar a pari na 10 jaren. Directie: K. E. ABBING. D. VAN OORDT Vooral op Sumatra doch ook elders in de buitenbezittingen was de gulden nagenoeg onbekend, en de Straitsdollar, toenmaals nog zilveren munt, was de circuleerende muntsoort bij uitnemendheid. Ondanks de tegen werking van de ter plaatse werkende cultuurmaatschappijen, die door de voortdurende depreciatie in de zeven tiger jaren van het zilver waarin zij de koelies betaalden belangrijke voordeelen genoten, werd de zuivering" tot stand gebracht. Door het op goud basis brengen van den Straitsdollar werd deze maatregel trouwens niet weinig bevorderd. Inmiddels kreeg ook de verhouding tot liet buitenland meer en meer beteekenis. Onder het bewind van voormeld directorium werd do gold-exchange-politiek. die op beperkte schaal reeds geruimen tijd werd toegepast, geperfectioneerd. Op aandringen van mr. Vissering werde» de desbetreffende bepalingen in het octrooi verruimd, terwijl bij de laatste» octrooi-vernieuwing in 1922 alle be perkende bepalingen te dien aanzien zijn afgeschaft. r Honderd jaren welbesteede energie die de Javasche Bank hebben uitge bouwd tot een moderne circulatiebank, geschoeid op moderne leest, en van internationale beteekenis. De Indische cultures die niet alleen voor de Kolo niën maar ook voor het moederland een 7,00 lucratieve nijverheid zijn ge worden hebben ceii omvangrijke schuld van erkentelijkheid aan allen die tot den opbouw van deze organisatie hebbon medegewerkt.