No. 2644 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 4 FEBRUARI 1928 13 Jules Verne door HERMAN ROBBERS 1"~) EN 8en Februari 1928 wordt Verne honderd jaar. Want tracht mij niet wijs te maken dat hij dood zou zijn, al lang. Zeker, zijn lichamelijke persoonlijkheid is den 24en Maart 1905 gestorven. Maar zijn geest leeft voort, sterker misschien en triomfanter dan ooit. De meeste van zijn droomen zijn thans werkelijkheid geworden, maar ook nu nog kan van geen nieuwe uitvinding op natuur wetenschappelijk gebied, geen nieuwe ontdekking in het heelal sprake zijn, of men herinnert zich zijn voorspellingen. En nooit overtroffen werd de stoutheid zijner fantasieën. Ook niet door Wells, die zich zijn dankbaren leerling toonde. Ik weet wel, het is thans mogelijk in minder dan tachtig dagen om de wereld te reizen; dat eenige jnenschen vijf wekenlang in een luchtballon blij ven, maakt niet zooveel indruk meer na de groote recente vliegtochten (waaraan ook zooveel hollandsche namen met eere verbonden zijn), maar vergeet niet dat Verne zijn vrienden in hun lucht ballon een ontdekkingsreis naar de binnenlanden van Afrika liet maken. En hoe staat het met de reis naar de maan en naar het middelpunt der -aarde? Is het al mogelijk gebleken, als Hector Servadac, op een andere planeet te geraken en dan toch, een goeden dag, uit heimwee, naar onze oude aarde terug te reizen? Jules Verne, wij zijn het er thans wel allemaal over eens, was een genie en een profeet. Zijn voor uitzien van bijkans alle uitvindingen der laatste decenniën kan niet anders genoemd worden dan profetisch en geniaal. Weet men hoe hij werkte? Natuurlijk moesten voor ieder nieuw boek tal rijke voorstudiën, notities en berekeningen gemaakt ?worden. Hij studeerde meest in zijn eigen biblio theek. Maar dan, als hij klaar" was, toog hij naar boven in zijn huis. Daar was een kamertje ge meubeld met niets dan een eenvoudige tafel on een stoel. Geen boeken, geen kolven of retorten ! Daar zette hij zich neer en gaf zich over aan zijn droomen, door niets afgeleid; daar schreef hij zijn nieuwe boek. O, ik weet het is dikwijls genoeg herhaald ? een groot stilist, een litterair kunstenaar in engeren zin was Verne niet. Niettemin welk een dichter ! Hoe vol poëzie was zijn blik ! Hoe innig doordroomde hij de wonderlijk-poëtische mogelijkheden van de uitvindingen die hij voorzag! Lees hoe in de Wonderlijke Avonturen van een Chinees" Kin-Fo aan zijn meisje schrijft, neen, haar uit de verte toespreekt de grammophoonplaat, haar toegezonden, doet zijn geliefde stem, zijn zoete woorden, voor haar opklinken als stond hij zelf naast haar. (Toch zou pas vele jaren later de grammophoon worden uitgevonden). Lees van de verrukkingen der reizigers in de Nautilus, gewekt door de mysterieuse heerlijkheden der onderzeesche wereld geniet, in al zijn boeken, van de geestdriftige belangstelling waarmee deze dankbare en levenslustige sterveling het tooverrijk zijner verbeelding niet minder dan de schoone wereld der werkelijkheid beschrijft en ontken dan eens dat wij in Verne een groot schrijver be zitten. Genialiteit en artisticiteit zijn geen begrip pen die elkander dekken. -Maar de genialiteit van een extatisch ziener als Verne sleept ons dikwijls mee niet minder dan de fijnste en edelste kunst. Het is iets anders, maar is het minder onze aan dacht en liefde waard, is het iets minder hoogs en bewonderenswaardigs ? Bij al zijn genialiteit behield Verne's geest iets naïefs, iets jongensachtigs, dat is volkomen juist. Avonturen waren blijkbaar zijn lust en leven. Zijn psychologie, zijn romantiek, zijn karakteri seeringen, ze hebben iets kinderlijk-eenvoudigs. Ingewikkelde menschkarakters waren zijn zaak niet. Toch, laat men al zijn figuren in den geest aan zich voorbijgaan, dan duizelt men van de ver scheidenheid en erkent: ja, deze geniale fantast en geleerde heeft ook de meiischen gekend. En hij heeft van hen gehouden. Met hoeveel milde goedheid, hoeveel ruimte van ziel heeft hij ze bekeken. Booswichten komt men zelden tegen in zijn boeken, en als hij ze geeft weet hij toch altijd nog iets menschelijks, iets begrijpelijks in hen te ontdekken. Verne, de scherpe geest, was ook een man van hart. * * * Deze in zijn droomen zoo stoutmoedige en scherpzinnige uitvinder en ontdekker schijnt zichzelf pas laat ontdekt te hebben. Na zijn eerste levensjaren in zijn geboortestad Nantes door gebracht te hebben, studeerde hij te Parijs.... in de rechten. En pas in 1863, dus toen hij al 35 jaar was, verscheen zijn eerste boek: Cinq semaines en ballon". Het had een groot succes werd niettemin pas in '07 gevolgd door: Le désert de glacé, Avoutures du capitaine Hatteras." Zijn beroemde Voyage autour du monde en 80 jours", het boek, dat men hier te lande algemeen voor zijn eerste pleegt te houden (dat ook het eerst in het Hollandsen werd vertaald) verscheen pas in 1872. Welnu, ik beweer dat, bij al hun kinderlijke, en dan ook sterk tot kinderen sprekende eigenschap pen, ook het rijpe mannelijke oordeel en de menschenkennis der latere levensjaren in deze werken herkenbaar zijn. Verne was zeker geen weekelijk paedagoog - zooals wij er tegenwoordig zoovelen kennen, in deze z.g. eeuw van het kind. Hij idealiseerde geen kwajongensstreken noch trachtte de jeugd met overdreven respect in 't gevlij te komen. Maar hij wist waar het op aankomt in het moeilijke leven, welke hoedanigheden den menschen in den h oogsten zin hot best te pas komen. Behalve allerlei bruikbare kennis, op schier ieder gebied, kan de jeugd uit zijn boeken de schoone neigingen tot trouw en eerlijkheid, tot moed en geestkracht, tot zelfopoffering en vol harding opdoen, of althans door voorbeeld en toetsing versterken. Fileas Fogg is niet zoo'n koele gentleman, en zoo gehaast om zijn reis te voltooien, of hij laat do gelegenheid een mensch te redden (zij het met eigen levensgevaar) niet voorbijgaan. Lord Glenarvan is een nobele, opoffe rende, nooit versagende persoonlijkheid, Strogoff een model van plichtsgevoel, alle fratischen zijn zacht en edelmoedig en in ,,Vijf weken in een luchtballon" wordt de fijnste soort kameraad Jules Verne en zijn vrouw schap op ontroerende wijs verheerlijkt. Dat er niettemin ook thans nog hoogst moderne onderwijzers en docenten zijn, die de boeken van Verne voor kinderen ongeschikte lectuur noemen, het is mij maar al te bekend. Het is altijd zoo geweest en het zal wel nooit veranderen. In mijn jeugd heette het, dat Verne niets dan leugens" schreef. Het is maar wat men leugens noemt; er bestaan ergere, dunkt me, en de eeuw van het kind" is een sentimenteele leugen op zich zelf. Zeker is, dat, met zijn fantastische leugens, Verne ons jongens ongelooflijk te boeien wist, een feit is dat ik sommige zijner boeken 6 a 10 maal heb ge lezen, dat ik ze uu nog vaak uit mijn hoofd citeer, vooral de onderschriften bij die prachtige prentjes, die naar mijn meening dan ook tot de beste illustraties ter wereld behooron. Geen wonder trouwens, hoe wist deze in waarheid scheppende, alle elementen beroerende schrijver tot illustratie te inspireeren ! Vergelijk daarmee eens de tamme, onnauwkeurige, slordig neergegooide teekeningetjes bij de meeste onzer tegenwoordige jongens boeken ! Ja, die eindelooze vinding van Verne, de ademlooze spanning die hij ermee te wekken wist en dan het fijne vernuft van de oplosr-ing ! Welk een vondst, om Fileas Fogg, met de zon meereizend, onbewust een dag te doen winnen ! En herinnert ge u nog hoe Keraban de Stijfhoofdige (en de zwaarlijvige), als hij do Zwarte Zee rondgereisd is om, zonder de gehate belasting to betalen, van Constautinopel naar den overkant to komen, in het belang van zijn geliefden noof genoopt wordt, toch, en dat denzelfden dag nog, den overtocht op de kortste wijze te makon? Ziet ge hem als de onbe kende" in het wagentje van den koorddanser boven de hoofden der jubelende bevolking het waagstuk volvoeren? Ook een kwajongensstreek, zoo ge wilt ! Maar een streek uit louter edel moedigheid en geniaal van vinding. Ik heb het schrijven van dit stukje beschouwd als een aangename taak mij door dankbaarheid opgelegd. Want weinig schrijvers zijn er, wien ik zóó dankbaar ben als Verne. Hij was de grooto vriend van mijn jeugd; ik heb ongelooflijk veel van hem genoten en geleerd. Want voor allerlei begrip en kennis wist hij mijn belangstelling te wekken geeft gij niet toe, moderne paedagogen, dat daar hot groote geheim schuilt voor alle onder wijs, alle paedagogie? Meelevend, ademloos mee levend soms, met al de, zoozeer verscheiden, personen uit deze zeldzaam suggestieve boeken, interesseerde ik mij voor al wat hen interesseerde^ en van hun rijke ervaring al kreeg' ik die wel is waar uit de tweede hand ! is mij zeer veel ten goede gekomen. Moge het nog menigen jongen Nederlander gaan gelijk mij, dan zal de groote Jules Verne op den 8en Februari een nieuwe eeuw van frisch en krachtig leven beginnen. Huis te Amiens waar Jules Verne de meeste zijner werken heeft geschreven. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID