No. 2644 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 4 FEBRUARI 1928 Een reis naar Moskou van Duhamel door Dr. W. VAN RAVESTEYN T N zijn grondige en zoo uiterst leerzame studie over Dostojewskij in de Westersche Kritiek," merkt Dr. J. H. Romein op, dat de huidige geschiedenis nog even legendarisch is als die in wat men noemt legendaire tijden. Hij laat er op volgen: het feit, dat men aan de ont bijttafel in het Ochtendblad kan lezen, wat er overal in de wereld gebeurd is, heeft de mogelijk heid van legende-vorming wel verminderd, maar niet weggenomen." Men zou aan sommige groote voorbeelden uit de geschiedenis van bijv. de laatste 20 jaar gemakke lijk kunnen aantoonen, dat deze opmerkingen waarlijk niet alleen gelden voor den literairen en verwanten roem, maar dat de laatste zin de moge lijkheid van legenden-vorming in onzen tijd zelfs onderschat. En, voor latere geslachten, zal, meenen wij, de weerspiegeling der Russische geschiedenis van de laatste 10 jaar in de Westersche opvatting allicht een bewijs leveren, dat, ondanks het och tend- en avond-blad, ondanks of misschien wel juist tengevolge van onze moderne hulpmiddelen, de mogelijkheid tot het ontstaan van historische legenden grooter is geworden en deze legenden sneller ontstaan en meer van de werkelijkheid afwijken dan bijv. het Rolands-lied van de his torische feiten, die er aan ten grondslag liggen. Zeker is het, dat thans, tien jaar na de OctoberBevolutie van 1917, een groot deel van het Wes tersche publiek zich omtrent hetgeen er in die tien jaar in het voormalige Tsarenrijk is voorgevallen en hoe het er nu uitziet, nog altijd slechts uiterst vage en verwarde, voor het meerendeel ook wel geheel verkeerde voorstellingen vormt. Het betrek kelijk zeer weinige, in de groote pers en in boekvorm althans in ons land over het nieuwe Rusland verschenen, dat blijk geeft van een pogen om ob jectief en met een zekere wijdheid van blik, die nu eenmaal gemeenlijk niet gepaard kan gaan met Keer besliste politieke en partij-gevoelens, het daar veranderde en bereikte te beschouwen, is, uit den aard der zaak, niet opgewassen tegen den stroom van tendentieuze voorstellingen en vooroordeelen, die het publiek al die jaren is toegevloeid. In het buitenland is het gelukkig wat dit betreft al wat beter geschapen. En nu is er pas weer, van de hand van den ook ten onzent bij het Fransch lezend publiek zeker zeer bekenden lite rator-geneesheer Georges Duhamel een uitmuntend werkje over het nieuwe Rusland verschenen, dat wij gaarne met een enkel woord zouden willen aanbevelen. 1) Duhamel is geen communist, wat almee de eerste voorwaarde is om over het huidige Rusland dingen te schrijven, die'van meer waarde zijn dan propaganda lectuur en die op een grooter publiek indruk kunnen maken. Hij spaart dan ook zijn kritiek niet en juist, omdat hij deze niet spaart, is zijn oordeel des te waardevoller. Hoog tijd wordt het, is zijn opvatting, de legenden en de absurditeiten weg te vagen, die 10 jaar van betrekkelijk, ja aan vankelijk zelfs volstrekt, isolement over een land, neen meer, een werelddeel hebben verspreid, dat nu reeds met 150 millioen inwoners het grootste en sterkste is van Europa, welks bevolking ieder jaar met 3 millioen zielen toeneemt en dat, zoo ze ker als de aarde draait, in de toekomstige lotgeQKCN ócciRurrArcL GW. ó277 x So c.M ARMSTOEL CORN VAN DER 5LUX3 DEN HAAG GEMEELC WONINGINRICIÏTING. NOORDEINDE 162. TEL. 14762 HABANERA Teékening voor De Groene Amsterdammer", door L. J. Jordaan DE PAN"-AMERIKAANSOHE IDYLLE vallen der wereld een nog veel grooter rol zal spelen dan in de 18de eeuw, toen het zich voor 't eerst in de wereldpolitiek mengde, en in de 19e het geval was. Rusland, zegt Duhamel terecht, is grooter, belangrijker en geweldiger dan de Partij die het beheerscht. En bekrompen is hij, die dat, uit antipathie of om welke reden dan ook, niet wil zien. Duhamel heeft in Rusland veel gezien, met velen van gedachten gewisseld en de eerste legende die hij poogt te vernietigen ze is nog maar al te zeer levend ! -?is, dat men in het Rusland van nu niet vrij zijn meening zou kunnen zeggen en niet vrij-uit zou kunnen waarnemen en kijken en zich doen inlichten, zooals men wil. Wij nemen geen oogenblik aan, dat men" daarom niet zal blijven voortgaan met deze legende te verspreiden, ook al gelooft men" er zelf niet meer aan. Duhamel oefent kritiek. Wij zeiden het reeds. Deed hij het niet, zijn geschrift zou, zelfs door een zoo groot schrijver en een zoo fijn waarnemer geschreven, veel, ja bijna alle waarde missen. En zijn kritiek, die hij ook voor de machthebbers in Moskou niet onder de tafel stopte, richt zich voor namelijk of eigenlijk alleen op n onderwerp: het voortbestaan van de censuur op literaire geschriften en het te ver doorgevoerde doctrinaiisinc in het onderwijs, dat hij slechts met n ding kan vergelijken, namelijk met het clericale onderricht, zooals hij het in zijn eigen land van nabij kent, in alle geledingen, van de lagere tot de hoogere school. Duhamel, tegenstander van het clericale onderwijs in Frankrijk, omdat of ofschoon ! het bij de jeugd te zeer den geest tot kritiek en te genspraak tot-elken-prijs wekt, is het ook van den geest, waarmee het onderwijs in Sofjetiëis doortrok ken, al bewondert hij de materieele stoffage en de materieele resultaten. Hij geeft den Sofjet-leiders echter den raad dit clericalisme te wijzigen, eer NEEMT EEN PROEF MET DE Caramel en Toffee van de Lancashire Confectionery Products ELANDSTRAAT No. 77f DEN HAAG het te veel kritiek en skepsis doe ontstaan. In het belang van het voortbestaan van hetgeen er overigens bereikt is. Met deze kritiek, een essentieele en principieele gelijk men ziet, kan hij echter volstaan. Overigens betreurt hij slechts n ding, namelijk, dat de Unie der Sofjet-republieken zich weer een groot en machtig militair instrument heeft moeten opbouwen. Doch hij vermag de noodzakelijkheid, helaas, niet te ontkennen. Wie Duhamel's overige geschriften geheel of ten deele kent zal zonder meer begrijpen, welk een schat van fijne, diep-menschelijke en teedere? gevoelens de bladzijden tooien, waarin hij nagenoeg; alle zijden van het Russische leven in dezen tijd aan ons voorbij doet gaan. Het werkje is, ook lite rair, een klein juweel. 1) Lc voyage de Moscou. Mcrcure de France, 1927. Nederlandsche Munt Holland's beste 10 cents sigaar