No. 2646 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 FEBRUARI 1928 13 Toegepaste kunst door OTTO VAN TUSSENBROEK DER SCHNEIDER" door Kurt Schmidt Kantteekening bij het Marionettenspel naar aanleiding van het optreden van het Teatro dei Piccoli Zoolang de marionet op aarde heeft bestaan (en dat is hél lang, want hoevele eeuwen, verwondert ?zij al niet de menschheid niet hare geheimzinniggebarende poppenarabesken ?) ging haar grootste -kracht schuil in het wekken der verbeelding ! Zij diende daarbij het geloof zoowel als do liefde; de vrede zoowel als den strijd; het goede en het kwade; zij gaf 's le vens schoonsten schijn en bespeelde als het ware het gansche uit gebreide scala der menschelijke harts tochten ; zij bracht ge luk en ongeluk even zeer en gaf 's menschen grandioosge dealiseerde beeld zoo goed als diens krank zinnigste karikatuur. Spelend het Leven en den Dood (de le venden doodend en de dooden tot leven wek kend) bleef dat wat ge suggereerd werd, onverbroken en al klopt er in de houten poppenlijven geen menschenhart, aan den vertooner is de taak, zelf ongezien, de beweginglooze stof tot actie op te voeren en ?de kleine homunculi welke onder hem van zijn nerveus-gevoelige handen, aan draden bengelend, bewegen, te doen zijn: de tot werkelijkheid ge worden droom.... Aldus beschouwd schuilt er in hot tot uitersten «envoud teruggebrachte marionettenspel met de tot hevigste uitdrukkingskracht opgevoerde gesyn thetiseerde gebarentaal der kleine houten comedianten eene welhaast magische macht. Want dat de mogelijkheden met de marionet veel omvangrijker zijn dan met den mensen als speler (er is terecht op gewezen dat een onvolledig mario net moet falen, terwijl een onvolledig mensch daartegenover als acteur slagen kan!) is onbetwistbaar, doch te vaak beging men de cardinale fout en fa tale vergissing de marionet te beschou wen als miniatuur menschelijk wezen, waarbij, op verkleinde schaal, precies hetzelfde werd gegeven als in de ver?ouderde opera en op het tooneel: [de flapperende coulissen; de bordpapieren requisieten; het boomloover op gaas geplakt, kortom: alles wat zoo hin derlijk en. ... belachelijk is op waro grootte, bleek volkomen door het meerendecl der bekende marionettisten te zijn aanvaard en in het klein te rzijn nagemaakt. Men inspireerde zich aldus op de be staande slechte voorbeelden in stede van 4>p eigen visie te bouwen ! Men wist de nuchtere werkelijkheid niet meer van den schoonen schijn te scheiden en als treffend .voorbeeld van de ten spits gedreven neiging tot een alls fantasie doodend realisme kan het feit gelden dat het voor een der in Nederland met succes opgetreden Münchener nazaten der aloude nevropasten" de grootste vreugde bleek toen hij zich eindelijk de ongekende weelde kon veroorloven om voor een zijner konings-figuren. . . . een echt herinelijnen mantel kraagje te bemachtigen, waar de pop het jaren lang slechts met een konijnenbontje had moeten stellen (sic !) Dit nu is teekenend voor het gansche spelkarakter en kenschetsend voor de spelers die meesters in hun vak zijn, waardige verwanten van Holden en Havelt (of Hewelt) waarbij alles letterlijk on figuurlijk aan touwtjes" gaat en niets hapert; maar waarom toch dit verkil lend naturalisme, waarvan het resultaat is dat men zich van ,,DER KLEINE den indruk niet kan losmaken BUCKLIGE" dat men levende acteurs, dansers door Kurt Schmidt en acrobaten begluurt door het verkeerde eind van een binocle, waarbij ten slotte aan de fantasie van den beschouwer alleen deze kans wordt overgelaten zich te verbeelden dat de poppen zelf praten en zelf zingen ! . . Men voelt het: voor deze mechanische wezentjes is de menschelijke stem een te veel; de mechanische reproductie door gramafoon of luidspreker of wel het gedempt spreken of zingen door een megafoon (waarbij de geluidstrillingen een zeker mechanisch timbre verkrijgen) blijft verre te verkiezen zoo goed als de natuurlijkste bewegingen der ledepop (mits gaders haar gansche kleedij) het af moeten leggen in uitdrukkingskracht bij de hoekige, harkerige, bewegingen van simpele houten figuren, die veeleer ingesteld zijn op het synthetische gebaar en juist daardoor zoo geweldig expressief kunnen blijken. Het wordt waarlijk hoog tijd dat nu eens de ware kunst van het marionettenspel in ons vaderland getoond wordt. Wij hebben nu reeds meer dan eens gezien hoe het niet moet zijn: opvoeringen door meer of minder begaafde spelers (die bij het leekenpubliok grooten bijval vonden omdat dit het netechte" als eenig zaligmakend schijnt te beschou wen) welke hoogstens vermakelijk konden heeten en in sommige opzichten zelfs een kort oogenblik vermochten te boeien, maar waarbij toch het hart volkomen koud kon blijven. Mochten nu dan eindelijk eens kunstenaren als bijvoorbeeld Teschner (met zijn prach tige Nachtstücke"); Morach en Fischer (met hun zoo fijne Holte a Joujoux"); Taüber (niet hare zoozeer origincele König Kirsch" en Don Quichote") of .Schmidt (met zijn grap pige Abenteuer des kleinen Buckligen") naar ons land kunnen, komen ten einde daadwerkelijk aan te toonen tot welke eeno waarachtige, nobele en zelfs volmaakte kunstuiting het marionettenspel kan worden opgevoerd, dan ware er inderdaad veel gewonnen! Zij bezigen immers do marionet, met haar onbewegelijke masker, reeds van nature vol stijl, niet anders dan volgens haar bijzonder karakter en naar eigen aard: haar heerlijke wil loosheid, haar welhaast onbegrensd fantastisch vermogen en haar (juist door de betrekkelijke bewogingsbeperkingen |zoozeer expressieve) aangebo ren onpersoonlijkheid als welkom werktuig tot het oproepen van den Toover, welke de ware Schoonheid dient, wars van elk goedkoop verkregen succes. Aanplakbiljetten Het juist verschonen biljet voor do Jaarbeurs word goteekond door A. J. nni 't II of f on uit gevoerd in zwart op witten ondergrond. Ken adelaar vliegt (sxmbool van steeds honger vlucht dor Jaarbeurs) met do letter l" (van l'trecht on tevens een magnoet-vorm aanduidend) naar hooger sferen en in de manier waarop de/.e in hot kader is gestold is veel goeds te waardeereu. Hoeveel sterker zou dit geweest y.ijn als de decoratieve vulling van het vlak wat moei' tot haar recht gekomen waro ! L ~_\ MUZIEKHANDEL IPIA N O 'S A' 1835 D 4chtüiSt.Pi»t8r4 E RAHR VLEUGELS D Tel. 443 UTRECHT SEINE FKAIT" door Kurt Schmidt Muziek in de hoofdstad door CONSTANT VAN WESSEM Mengelberg terug TV/T ENGELBERO terug, Dr. Willem Mengel berg , gelauwerd, in de bloemen gezet en gehuldigd. Zijn oorste concert, Donderdagavond, was zooals wanneer Mongelberg er zijn eigen toon en tempo aangeeft; brood, gedragen, vollen klank en na den snellen, kwieken Monteux on don bewegelijkon, lyrischon Bruno Waltor, soms een beetje traag. Mengelberg is de grootste stijging der dirigeertechniek uit het laatst der 19e eouw on hij zal daar aan verbonden blijven door de middelen tot ont vouwing van zijn waarlijk souversine boheerscuing der muziek: hij verlangzaamt in hot rustgevoel der beheersching ! Mengolberg verschuift het zwaarte punt der muziek minder naar haar uiterlijke kwali teiten, meer naar het geconcentreerd expressieve, het gewichtigste, dat niet in de noten staat, volgens Mahler, synthese van aandoeninger, die door de muziek verspreid liggen, samengetrokken tot een heid van uitdrukking. Ongetwijfeld, dit is de hoog ste openbaring van Mengelberg's psyche in de muziek: de muziek naar zijn eigen beeld. Daarom zoekt hij ook steeds iets cvenwaardigs. Maar doen dit ten slotte niet alle dirigenten? Is er een dirigent, die kan dirigeeren, wat hij niet zelf voelt en niet tot deel van zijn levende zelf maken? Er bestaat geen objectieve vertolking. Alleen hot mechani sche zou daaraan beantwoorden, doch dan moet de ziel van een componist niet van mensch tot monsch, maar van machine tot machine willen spreken. Ieder andere vertolking blijft la musique vue a travers un temperament" (zelfs zónder tempera ment !). Zondagmiddag bereikte Mengelberg wol een zeldzaam hoogtepunt mot zijn directie van Beethoven's 2de symphonie. Ik herinner mij niet, die nog ooit zoo volmaakt gehoord te hebben als dit maal a travers" Mengelberg's herschepping tot een klinkend en zingend geluk, waarin men een eigen rust schoon te harvindon en verrukt en ont roerd bleef luisteren tot den laatsten toon ! Mengelberg bracht twee noviteiten: een concert voor blazors-quintot on orkest van don jongen Italiaan liieti, in concerto grosso-karakter gecom poneerd, met aanwending van popularisecronde melodieën on vaak wat te zeer aan oempa-orkosten herinnerende klankeffecten (eerste deel !). Hot beste look mij do wat te zeer uitgesponnen marcia funebre. Hot werk had om zijn, eclatante momenten veel succes bij het publiek. Casolla's muziek voor het ballet La giara", tot een suito samengevoegd was do tweede noviteit. Hier was do populaire Napolitaanscho volksmelodie moor aanleiding dan middel tot oen volksch geheel on het was jammer, dat te veel muzikale cultuur Casella's oor van de onbevangen schoonheid dier volksmuziek te zeer afleidde, naar de aanleiding er op savaiite wijze zijn eigen toonstuk mee lokale kleur" te geven. Louis van Tulder droeg in een der doelen van dit handig-vlotto werk een Napolitaansch liedje voor, op oen wijze, die men zich Italiaauseher en soepeler kon voorst ellen. DIT Greatest Artista MERK Finest Recording IS EEN WAARBORG VOOR ONOVERTROFFÊN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N.V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. AMSTERD. VEERKADE 22A DEN HAAO Int. Muziek tentoonstelling Genève 1927 Hoogste onderscheiding.