No. 2646 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 FEBRUARI 1928 Palmentuin te Paramaribo Suriname en]Nederland door G. J. STAAL, oud-Gouverneur van Suriname T~\ E opneming van 35000 vrij-verklaarden in de gemeenschap beteekende de samenstelling van een maatschappij, waarin 70 pCt. bestond uit onmondigen, bezitloozen, immers ontbloot van alle zakelijk bezit en intellectueele ontwikkeling, ter wijl de overige 30 pCt. ook een groot aantal vóór de opheffing vrijgelatenen telde, wier levensniveau niet veel hooger lag. Op dit wankele fundament moest nu de nieuwe orde van zaken komen te rusten. En er was weinig ter versterking aan te bieden. Twee beletse len verhinderden de ontplooiing, ja zelfs de voortzetting op do oude schaal, van het plantagebedrijf. In de eerste plaats het gebrek aan fondsen. De plantages waren meest familiebezit, kapitaalreserves waren niet gemaakt en de tien millioen der schade loosstelling, die bij de opheffing van de slavernij aan de slavenhouders werd toe gekend, vonden hun weg buiten Suriname. In de tweede plaats het ernstig tekort aan arbeidskrachten. De vrijgemaakte slaven wendden zich af van de vroegere arbeidsterreinen, waaraan zooveel bittere her innering verbonden was, en de bedacht zame Nederlandsche Eegeering werd in haar voorzienige poging om de beschikking te verkrijgen over drie millioen voor den aan voer van arbeiders van elders gedwarsboomd door een in de Tweede Kamer aangenomen amendement (1862). Wel werden o.a. Cbineezen en Madeireezen voor den landbouw arbeid aangenomen, doch hun aantal was te gering voor het zevenmaal zoo groote aantal verloren werkkrachten. In 1870 opende een verdrag met Engeland de, sedert 1918 weer gesloten gelegenheid om arbeiders in Britsch-Indiëaan te werven; toen deze immigratie geregelden voortgang verkreeg was het echter reeds te laat; talrijke plantages waren inmiddels verlaten, wat in Suriname als gevolg van de weelderige vruchtbaarheid van het laagland en het indringen van brak water door nietonderhouden dammen en sluizen, gelijk staat met spoedige verwildering en bederf. In 1894 begon de geregelde immigratie van Javaansche arbeiders, die nog altijd doorgaat. Aan deze beide arbeidsvoorzieningen is het in elk geval te danken, dat het groot-landbouwbedrijf in Suri name niet geheel teniet gegaan is. Op de vrijgelaten slaven oefende de stad, Paramaribo, een sterke aantrekking uit. Dat was nu voor hen het volle leven"; evenwel een leven zonder perspectief, want industrie had de stad niet en de bestaansmogelijkheden waren er dus gering. Niettemin hield de loop aan en aldus werd ingezet de oneconomische wanverhouding in de verspreiding van Suriname's bevolking, die nog heden ten dage is waar te nemen in het feit, dat 40 pCt. van de bevolking van 123.000 zielen (Indianen en Boschnegers, resp. 2400 en 18000, niet meegeteld) samengepakt is in het aardige, maar improductieve Paramaribo. Andere vrijen vestigden zich als klein-landbou wers op grondjes" in de districten, brokken van verlaten plantages en domeinperceelen langs de oevers van rivieren en kreken, en vonden er een bestaan door de teelt van voedingsgewassen, groen ten en cassaven en bananen, en bereikten zelfs zekeren welstand door den aanplant van een uitvoergewas, de cacao. Doch dit stadium is, evenals de ramp van de cacao-ziekte, die de volkscultuur ten val bracht, van later tijd. Het zal, na de aanduiding van de ongunstige factoren ,niet noodig zijn nog meer aan te voeren ten bewijze, dat die aldus geconstrueerde, innerlijk zoo zwakke nieuwe gemeenschap voor een buiten gewoon moeilijke taak gesteld werd. Alles moest nog worden opgebouwd, zelfs de kern van het maat schappelijk leven, het gezin. In den slaventijd, die toen werd afgesloten, waren huwelijken onder de slaven verboden; gezinsvorming anders dan in los verband was eenvoudig onmogelijk en het is eigenlijk een wonder, dat die heel jonge maat schappij, want wij mogen om hare jaren te tellen niet verder teruggaan dan tot l Juli 1873, den datum van ingang van de volledige emancipatie, nog zoover is kunnen komen als zij gekomen is. De Hooge Regeering gaf haar bij het Regeeringsreglement van 1865, in aansluiting aan de wettelijke afschaffing van de slavernij, een Staatsorde van de eerste klasse, gegrondvest op dezelfde begin selen als die van het Moederland zelf. Suriname kreeg een eigen vertegenwoordigend lichaam, de Koloniale Staten, met wetgevende bevoegdheid in samenwerking met den Gouverneur; het ontving de macht de eigen begrooting vast te stellen, slechts beperkt voor zoover de opperste bemoeienis der Kroon vorderde en de door Nederland aanvaarde iiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiNiiiiiiiiiimiiiiiiNiiiig J. B, BENNÈR 6 ZOON l l PIANOHANDEL ^^^1 | = DEN HAAG 97 NOORDEINDE = Korpal en tentboot op de rivier plicht om de gemeenschap geldelijk te steunen eischte; het verkreeg een wetgeving op Neder landsche leest, de instituten voor een deugdelijke; verzorging van de maatschappelijke belangen; een regeling van het onderwijs naar Nederlandse h model, niet leerplicht en het Hollandsch als voer taal. Dat was allemaal prachtig en schrijver de/es zou niet gaarne iets willen afdingen op de loyaliteit, daarmede aan het bevrijde; Suriname betoond. Maar die schoone wetgeving en organisatie gaf aan het zwakke kind geen brood, geen w M voorziene economische uitrusting. Kigenlijk maak ten zij het nog moeilijker om in evenwicht te komen door de eenzijdige; belasting van de eeiie schaal, terwijl de andere, die de economische ge wichten, moest dragen, zoo leeg bleet! liet was een muol georganiseerde gemeenschap, die hl armoede aan zichzelf werd overgelaten, en wie zich eens even scherp indenkt in dat zeer zwakke, zeer moeielijke begin en daarbij vooral in de gedachte?]. houdt, dat Suriname zich niet iets heeft toe geëigend, maar door Nederlands eigen, vrijen wil begiftigd is met de kostelijke gaven, die het hieven Houtexploitatie op een ongekend hoog plan, en dat het dus wel bewust gevormd is tot een stuk Nederland, met de uit-het-gezaaide-gegroeide behoeften, in zeden, in taal en in geest dit laatste dank zij het reeds vóór de emancipatie door Zending en Missie aan het slavenvolk volbracht geestelijk en onderwijzend werk met Nederland saamgestrengeld; wie dat alles overdenkt, die zal voorzichtig worden met het vellen van een haastig oordeel en een verwijtend vonnis over den tegenwoordigen staat van zaken. III. Suriname is een landbouwland. Landbouw is er de overbekende kurk", die helaas kurkje" bleef. Hiervoren is al met een enkel woord melding ge maakt van de ziekte in do cacao, de zgn. krullotenziekte, die omstreeks 1900 in feilen vorm ^ optrad en den opkomenderi middenstand in den kleinen landbouw sloeg met harden slag. Zij was oorzaak van een hernieuwde ontvolking van het platte land en een weer stijgende benauwing van de reeds coiigestieve stad. De aanvoer van .Britsch-Indiërs en Javanen, met- werkcontracten. die hun aanspraak gaven op landbouwperceeleu na voltooide arbcidsverbiritenis voor de plantages, gaf het aanzien aan nieuwe groepen van klein-landbouwers, thans van Oosterlingen. Tusschen de 80 en 00 pCt. van deze immigranten, die in de sterkte der bevolking vertegenwoordigd zijn met ongeveer 35000 Britsch-lndiër.s en 25000 Javanen, hebben gebruik gemaakt van de gelegenheid om, tegen genot van een premie en een stuk grorids, afstand te doen van hun recht op kostelooze terugreis naar hunne landen van herkomst, en zich als boeren gevestigd. Zij telen de reeds genoemde volks-voedingsgewassen en rijst. De rijstbouw heeft, vooral sedert de wereldoorlog een beletsel legde in den vóórdien geregelden aanvoer van rijst uit het buitenland, een hooge. vlucht genomen en wanneer van n stand in Suriname gezegd mag worden, dat er een naar omstandig heden bevredigende toestand in heerscht, dan. is het de stand van deze kleinlandbouwers. (Wordt ren'olffd) 1 I^IIJF^T^ P£ 'V v^ra^i <% x t '^^-wftl ~.~.?J & N - * ^^^^^ MODERNE KLOKKEN in speciale uitvoering A. D. SPILLNER i Vijzelstraat 83 V AMSTERDAM