tio. 2647 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 FEBRUARI 1928 Vrouwen over mannen: J. F. Staal door EMMY VAN LOKHORST -Met teeJcening voor de Groene Amsterdammer" door V. E, van Uytvanck TLTET is reeds verscheiden minuten geleden, dat t Staal heeft gevraagd: Nog een 'kopje thee?"Daarhet antwoord bevestigend luidde, is hij naar den erker gebeend, vond de trekpot Jeeg en schakelde den electrischen ketel in. M«er dan vijf minuten geleden vond dit voorspel plaats. Het water in den ketel moet nu kolken en bruisen. Maar Staal zit sereen op den rand van de tafel, die met plannen en teekeningen is bedekt. . . . -en hij praat. In zijn langzame woorden houdt hij ,-stuk voor stuk de geestdriftige elans, die in hem opkomen, terug, zuivert en raffineert ze. vóór hij ze doorlaat tot het gesprek. Voortdurend denkt hij :na over hetgeen hij zegt, tot opeens een Welnee" losbarst of een Natuurlijk," dat het gesprek van fetenuto opeens in een vivace brengt. Zijn fijn gezicht is onder het schitterend haar ^aan blozen, achter de lorgnetglazen tintelen de -oogen, die onverwachte wisselingen weergeven van jongensachtige verlegenheid, naar ruiterlijk-bewonderende opgetogenheid. Zeker, wij hebben nu veel goede architecten: de toekomst zal moeten leeren, wat daarvan blijft. maar in elk geval: zoo'n goede techniek hebben we nooit gehad. Daar is op het oogenblik bijvoorbeeld Dudok. dien ik onvoorwaardelijk als onzen grootsten levenden architect beschouw. Ik ken ontwerpen van hem, zoo helder, zoo prinselijk, dat het een verrukking is ze te bekijken. Maar hoe sterk en helder zijn wezen ook is, hij heeft toch niets met -den stijl-groep gemeen, hij blijft romanticus. Dat was onze groote Sam de Klerk ook. Geniaal was hij. En wel voornamelijk doordat hij in het decoratieve het monumentale wist te scheppen. Dat blijft zijn onvergetelijke gave...." Staal tuurt even aandachtig voor zich uit, ?zonder u te zien. Maar dan, opeens, springt hij op. -Gelijktijdig zeggen wij, vol schrik: De Ketel." Het water in den ketel heeft gekookt en gekookt; Nu is het er niet mger. Het heeft zijn best gedaan. .maar niemand merkte het. De ketel is leeg en de ketel is gaan smelten ! Staal kijkt bedremmeld. Hij is niet, als vele moderne kunstenaars, huishoudelijk begaafd. Het ergste vindt hij, dat hij zijn belofte betreffende het tweede kopje thee nu niet kan houden. Maar er T). G. SANTEE LANDWEER KUNSTHANDEL Heerengracht 396, AMSTERDAM .lot 15 Maart Tentoonstelling Lithoyraliën van H. DAUMIER. zijn bonbons en sigaretten die voldoenden achter grond voor het gesprek vormen. En eenige oogenblikken later is hij weer verdiept in zijn keurende, proevende opmerkingen over zijn vak. Er is in hem een aanhoudende vrees voor overdrijving. _.,De laatste jaren heb ik voortdurend hard gewerkt" heeft hij in een ander verband gezegd, maar als hij merkt, dat ik met respect spreek over zijn taak, over hetgeen hij tot stand heeft gebracht in Holland, wordt hij schuw. ,,flard gewerkt? Ja. . . . nee. . . . eigenlijk ben ik zoo lui. ..." Dat zijn de menschen, die het meeste doen, die zichzelf lui noemen." Hij luistert met een glimlach. ..Nee. nee...." zegt hij aarzelend, ..toch ben ik lui. in tijd uitge drukt. Vroeger werkte ik hard. In den tijd dat ik Meerwijk in Bergen bouwde. Daar ben ik grijs geworden, want daar zijn bloedige gevechten gele verd, een moordpartij op het verleden. Alles, watvast stond, moest toen worden losgescheurd, <>m opnieuw te kunnen beginnen. Een huis mocht toen geen huis meer zijn, een dak niet meer een dak. . . . Goddank hoef ik nooit meer in Bergen te komen om dat terug te zien !" Maar die tijd is nu alweer voorbij. Wat is daarna gebeurd ?'' Daarna heb ik groote ontwerpen gemaakt; en ook kleinere, liet tentoonstellingsgebouw op de Arts Décoratifs in Parijs bijvoorbeeld was aardig werk. Het gebouw was van baksteen opgetrokken en Hollandsche metselaars hebben de steenen moeten metselen, want dat métier kennen ze in Pa rijs niet, en het luisterde nauw. Ik heb daar glasen steen-principes toegepast, die ik later in allerlei andere ontwerpen met variaties heb herhaald. Bij de vele groote plannen die ik verwezenlijkt heb is er een bij het plan gebleven: het bouwen van een waarlijk modern warenhuis. Dat is een prachtig onderwerp, waartoe ik me bijzonder aangetrokken voel. Ik heb indertijd hiervoor een plan ontworpen dat erop berekend was, overal een maximum van daglicht in het magazijn binnen te laten dringen. Daartoe had ik de verdiepingen niet geheel tot den glazen wand laten doorloopen. Een breede ruimte omringde de verdiepingvloeren, die door een balustrade waren begrensd. Is mijn beschrijving duidelijk;'" Iets als een kasteel, omringd door een slotgracht?" Zeker, of minder romantisch bij wijze van tafels waren de verdiepingen op elkaar gesta peld; de ruimte eromheen liep van dak naai- eerst e verdieping. Daarachter was dan de wand van ondoorzichtig glas. (j een enkele belemmering is ei' op deze wijze voor het daglicht, dat alle verdie pingen gelijkelijk kan bereiken. En de facade heeft een eigenaardig aspect: vanaf de eerste verdieping tot het dak is de geheele muur" van glas. Voor een warenhuis is dat wel een goede materie. Ik hoop ook dit plan nog eens tot uitvoer te kunnen brengen. Het is zoo geheel van onzen tijd. Maar dat is een van de moeilijke punten in ons werk: dat wij, om te kunnen werken, moeten wach ten op een opdracht. Een schrijver gaat zitten en maakt een boek, een schilder blijft op zijn atelier en maakt een schilderij. Alaar wij zijn afhankelijk van de opdracht. Want niemand maakt een gebouw op papier; het plan begint pas te leven als het gaat worden uitgevoerd in steen. En dan zijn wij van zooveel factoren afhankelijk, niet het gebouw opzichzelf alleen, maar de directe omgeving, het stadsgedeelte, waarvan het een deel uitmaakt, zijn ook van de grootste importantie. Als een boek of schilderij niet goed uitvalt, sterft het zijn eigen dood, niemand heeft er last van. Maar een gebouw dat staat er, en iedereen ziet. het; als dit mislukt, is de zaak heel wat ernstiger. Daarom ben ik zoo voorzichtig. Want als je eenmaal aan het bouwen bent, is er heel weinig meer aan te veranderen, dan moet je voortgaan tot het einde. En dan gebeurt het wel eens, dat er kleine kwaal tjes aanwezig blijken te zijn. Net als een kind dat ziek is, heeft een gebouw in zijn groeit ij d wel eens aanvallen van mazelen of eirculatiestoornissen. Een kelder lekt, een muur is niet water dicht. . . . dan moet je dokteren, de oorzaak van de kwaal opzoeken en het kind genezen, opdat het rustig verdergroeit." En Staal's rustige stem vertelt nog vele bijzonder heden van zijn prachtig vak, het vak dat ons Amsterdam gemaakt heeft, en bovendien in dr provincie grootsclu; gebouwen schiep a.ls het Veilinggebouw van Aalsmeer. GIDDING MTUYNENBURG MUYS| ilSCHILDEPSI Over boeken en tijdschriften Führende Fntuen Europas. In 16 Selbstschilderungen herausgegeben und eingeleitet von ElsaKern. Verlag von Ernst Keinhardt in München. Sprekende portretten dus, want elk der 10 vrouwen, die wij in beeld zien, schrijft haar autobiografie. Zij verhaalt van haar jeugd, van de ouderlijke woning, vanden invloed van de huiselijke sfeer op haar denken en doen en dan van de ontwikkeling van haar nei gingen, haar talenten. Een zelf-beschrijving staat o.i. boven een interview. Ze is n met de persoon, ze teekent het leven af, zooals het zich voor onze oogen ontrolt. Ze vraagt onze geheele aandacht, omdat wij weten dat de kern gezond is. Een goed geschreven autobiografie geeft ons het juiste beeld van de persoon. Een knap geschreven interview: dat van een handigen schrijver (ster). De eerste al moge de inhoud soms wat te subjectief behandeld zijn, is o.i. toch te verkiezen. En zoo hebben wij met ware belangstelling ons verdiept in de levensbeelden van 16 vrouwen, die op eigen gebied in de samenleving een waardige plaats bekleeden. 't Is wel een bont geheel. Daar zijn o.a. Dr. phil. Alice Salomon Direktorin der Sozialen Frauenschule Berlin.Margery I. Corbett?Ashby, Prasidentin des Frauenweltbundes, London. Mary S. Allen, Kommandantin der Englischen Frauenpolizei, 1-iondon. Dr. (Jertrud A. Woker Leiterin des Laboratoriums für physikalisch-chemische Biologie an der Universitat Hem. Selma Lagerlöf, Schriftstellerin Schweden. Elisabeth Kuyper Koruponistin und Dirigeritin Berlin. Dr. med. Maria A. van Herwerden, Lektor für allgemeine Cytologie an der Vniversitat Utrecht. Dr med. et phil. Oina 1-iombroso?Ferrero, Schriftstellerin, Florence. Henni Forchhammer, Vice-prasidentin des Frauen weltbundes und Delegierte Danemarks im V lkerbund. Kopenhagen. Allen verhalen van haar leven en wei'lCen. Het beroep en de werkkringdrukken sterk het stempel op het min of meer uit voerige, het min of meer boeiende;, het min of meer terughoudende in het referaat. Doch elke schets, hoe uiteenloopend ook van karakter, spreekt van een volmaakt levensgeluk, dat gevonden in arbeid en verkregen werd na een tijd van ernstig en vaak zeer inspannend werken om het hoogte punt op liet gekozen pad te bereiken. Dat de samenstelling van een uitgave als deze aan Elsa Kern groote eischen stelde, is t e begrijpen. Haar eerste bundel is. naar ons voorkomt, best geslaagd. Moge hij ook bij ons in Holland een gunstig onthaal vinden. De meeste der sprekende" vrouwen zijn waarlijk voor ons Nederlandsche vrouwen hetzij in persoon of door haar geschriften geen onbekenden. lïeldfnisen verzameld door Willenden Brom Struick. geillustr. door Pol Dom. Uitg. W. L. en J. Hrusse, Rotterdam 192S. Ken nieuwe bundel reidansen, die bewijst dat er met den eersten bundel iets bereikt, is. Het is een vreugde; dit te; constateeren. Deze volksdansen zijn blij en vroolijk, soms geestig en in al hun eenvoud beschaafder dan het steppen en charlestonnen van onzen tegenwoordigen tijd. De jeugd zal ze dansen, wij zijn er zeker van. als zij dezen zomer buiten op gras veld of weide vereeiiigd is in dartel vermaak. In dezen nieuwen bundel is de opstelling van den. reidans en de verklaring van de uitvoering duide lijker en overzichtelijker gegeven dan in het eerste boekje. Dit komt aan de praktijk van het spel ten goede. E. M. K. Koopt U een gouden ring zonder merk? Waarom dan wel boter zonder Rijksmerk? Hofstede Oud-Bussem" Kerkstraat 67 TeL 37344