NB. 2649 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 MAART 1928 Uit de Natuur: KRONIEK Elzsn aan den waterkant. Brouwersk'jlkje. Overveen. '. Foto J. Strijbos De Elzeo door Dr. JAC. P. THIJSSE AX/'E mogen de laatste week van Februari en de eerste week van Maart van dit jaar wol dankbaar blijven gedenken, om al den zonneschijn en om de langzame lente. Misschien hebben de nachtvorsten de hazelaars iets geschaad, misschien ook niet eens, maar in ieder geval hebben ze een al te snellen bloei verhinderd en zoo konden wc weken achtereen genieten van onze sneeuwklokjes en crocussen, van wolbol en vroege hyacinthjes. En naast die buitenlanders kwamen hazelaar on els in. bloei, terwijl de wilg ook gaat beginnen. Onder de dingen die ik mij uit mijn vroege jeugd herinner, plantenleven en dierenleven, waar een achtjarig knaapje van genoot, reken ik nog met groot genoegen de elzen langs den Ouden Rijn bij Woerden. Ik weet nog goed hoe ik mij liep te ver wonderen over al die duizenden en nog eens dui zenden van katjes en wat een prachtig gouden gordijn ze maakten over de zwart met violette struiken. Later vielen ze af en verdroogden in den Maartschen wind. Daarna kwamen er roode katjes aan de populieren en eindelijk de eigenlijke katjes, die van de wilgen. Hazelaars hadden we daar niet, die vindt je toch meest op hoogen grond. Nog altijd verheug ik mij over de elzen en vooral dezer dagen, nu bij windstilte de katjes recht neerhingen. Eerst zitten de schubben nog aaneengekleefd, maar de zon laat spoedig de spil strekken en in n enkelen morgen is het katje dubbel zoo lang geworden. Een vrijstaand jong elsje heeft den vorm van een slanke driezijdige pyramide, dat komt zoo door den knopstand en de katjes hangen dan heel regelmatig. Bij oudere boomen is dat anders, daar krijg je een dichte wirwar van bruingele meeldraadkatjes, fel roode stamperkatjes, zwarte vruchtproppen van het vorig jaar en dan nog de violette bladknoppen, die eerst over eenige weken zullen ontluiken. Maar de mannelijke katjes hebben de overhand en zoo is dan de kleur van het elzenbosch in dezen BRANDBLUSSCHER .HOLLANDIA' SPANJAARD&C2 FABRIEK ESPANA UTRECHT tijd toch in hoofdzaak bruin en geel, goudgeünt. Waar zijn de elzebosschen? Natuurlijk iri onze moerassen, waar do els spontaan opslaat, liet is een van onze oudste inheemsche boomen en wij vinden het stuifmeel van elzen van tienduizenden jaren geleden nog in do veenlagen, die bloot komen bij het afgraven van duinen en van do liooge venen, die zich op lage venen hebben gevormd. In de botanische reservaten van het Naardermeer zien we dat weer ongestoord gebeuren. L)aar zijn stuk ken, waar in veertig jaar geen mciischoimaiid aan heeft geroerd en daar hebben zich spontaan o-lzebosschen gevormd met al den rijken ondergroei, hun eigen. Misschien overtreft het elzenbosch nog het eikenwoud aan rijkdom van planten en dieren. Zoodra de elzen een meter of vijf hoog zijn krijgen ze al gezelschap van lijsterbes, vogelkers, Ueldersrhe roos, braam, framboos en wilde aardbei, terwijl al van den aanvang af allerlei soorten van mossen, varens, zeggen en grassen er een plaats hebben gevonden. Daarbij komen dan nog al de bloemen van het moeras, dotterbloem, valeriaan, spiraea, waterbe/.ie, lisschen, lischdodden, pinksterbloem, moerasviooltjes, verschillende orchideeën, vergeet mijnietjes, glidkruid, zonnedauw, waterdrieblad, kattestaart, bitterzoet enz. Terwijl ik dit opschrijf zie ik een hoekje van Jan Ilagen's bosch in. het Naardermeer en het elzenbosch langs de Oude (joog in de Ankeveensche plassen, het mooiste moeraspark van ons land. Die elzen in de Ankeveensche plassen doen mij er aan deuken, dat er reeds in de Middeleeuwen bepalingen bestonden, om de veendammen, die bij het turfbaggeren overbleven, te beplanten met elzen en ze zoodoende te beschermen tegen den golfslag. De wortels en de wortelstronken, van elzen en esschen vormen een natuurlijke oeverbeschoeiino;. Wanneer die elzen dan als hakhout worden behandeld, vormen zich de elzeristoelen, welbekend bij de waterhoentjes, die er hun nest komen bouwen of de vischotters, die er hun siësta doen. De bloei van de elzen is een der eerste massale manifestaties van de lente; geen wonder dus, dat de kinderen er op uit gaan, om olzetakkoii te plukken en meestal brengen ze die ook wel thuis. Elzetakken, wilgetakkon worden nu ook bij massa's verkocht. In den regel heb je van een elzetak meer plezier dan van een wilgetwijg. Dezer dagen vond ik in de kranten weer een klacht over het afrukken van die twijgen en dat rondom Amsterdam haast geen katjestwijg meer te bezien valt. Des te erger voor Amsterdam. Dertig De Vereenigde Staten van Europa T K ontving het eenigszins vereerend verzoek aan de totstandkoming van De Vereenigde Staten van Europa" mede te helpen. Dat doe ik dan ook volgaarne bij deze. Het idee stamt blijkbaar van mevrouw A. Besant, de beroemde theosofe, die den nieuwen Zaligmaker Krisjnamurti heeft ont dekt en veilig te Ommen ondergebracht. De Haagsche Avond-post waarom zou ik den naam van het verdienstelijk blad niet vemelden? nam de idee, in eenige artikelen verwerkt, over en besloot het door haar geopperde denkbeeld zooveel moge lijk te proj>ageeren".En aldus werken wij nu al met z'n drieën samen: Mevr. Besant, de Haagsche Avondpost en ik, aan de totstandkoming van De Vereenigde Staten van Europa." Menigeen zal van oordeel zijn, dat dit een heel karwei is, doch indien lüj de artikelen van mevr. Besant en van de Avondpost" gelezen had, zou 't hem zijn meegevallen. Want het schijnt, dat nu de exogene ontwikkeling van de menschheid ten einde loopt, en de endogene moet worden be proefd, van binnen uit het ideaal kracht moet worden toegevoerd." Dat treft dan wel heel gelukkig. Immers, zonder dat men nog precies omschrijven kan wat exo geen" en endogeen" hier eigenlijk beduiden, wordt het ons toch klaar, dat de tijd bij uitstek gunstig is om de Vereenigde Staten van Europa op hun pooten te zetten, als ik 't zoo zeggen mag. Exogeen" en endogeen" dringen daar van zelf naar toe en wij behoeven, als 't ware, maar een handje te helpen, in elk geval: zoudon wij het met het gestelde ideaal van mevr. Besant niet eens kun nen beproeven"? vraagt de voorzichtige Avond post". Zouden wij hier nu niet eens alle omzichtig heid op zij kunnen zetten en met warmte getuigen: Kight or wrong, my country? Zouden wij niet een wereldbeweging op touw kunnen zetten:-" Welzeker, laat ons een wereldbeweging op touw zetten. Of desnoods op ijzerdraad. lUght or wrong, my country. Exogeen en endogeen. Maar laat ons beginnen een Endogene vereeniging te stichten. Een stichtelijke vereeniging tot stichting van de Voroonigdo Staten van Europa. Zoo beginnen die ondernemingen altijd. En soms blijven zij er ook bij. Maar dit is weer eens iets nieuws. Intusschon ik geloof ook wol aan de moge lijkheid, dat eens do bedreiging van een almachtig Amerika of een formidabel China de landen van Europa te zamon zal drijven tot iets als een statenbond. Maar mevr. Besant, de Avondpost" en ik zullen dan al lang ter ziele zijn. En. een ideaal kan men het noodgeval ook dan niet noemen. jaar geleden kon je langs Amstelveenschen weg en Sloter-jaagpad, ook langs den Muiderstraatweg genoeg katjes plukken. Er zit nu niet anders op dan dat Amsterdam el/.en en wilgen gaat aan planten voor de kinderen. Wij moeten hot toch heel prettig vindon, dat die kinderen een lente-uittocht uit de stad willen houden, nu om de elzen, later om de wilgen en om de dotterbloeinen, nog later om de pinksterbloemen. Ze hebben het noodig. Nu weet ik wol, dat daarbij zeer veel onnoodig wordt vernield, doch daar is wel raad op. Trouwens, de directeur der stadsplantsoenen is al sinds een paar jaar bezig, om de jeugd te ver schaffen, wat haar toekomt. I lij heeft duizenden kinderen op Frankendaal genoodigd om met hem het plantsoen te bekijken, boomen en struiken te leeren kennen. De scholen werken mee. Nu lijkt het ook al lang niet meer onmogelijk, dat de kinderen zelf in onze parken en plantsoenen strooken beplanten rnet elzen, wilgen, hazelaars en ander geboomte en daar eventueel ook snoeisel kunnen krijgen voor nadere kennismaking en voor versiering van school en huis. De tijd is nu gunstig voor Amsterdamsehe boomplantdagen. Ook bestaat er altijd nog gelegenheid om langs de Nieuwe Meer plukweideri" te bewaren, misschien ook langs de Diem en in Waterland. Zoo kunnen ze komen tot het doen van flinke wandelingen, tot natuurgenot. Wanneer /.ij thans langs de wegen bij Amsterdam de laatste elzen en wilgen kapot rukken, dan doen zij eigenlijk een eersten, hoewel a\ erechtscheii, stap in die richting;.