10 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 -MAART 1928 No. 2652 Muziek in de hoofdstad door CONSTANT VAN WESSEM Bioscopy u 11 m a e's B e r I i De profane Bach A an een uitstekend idee van Mevrouw Noordewier-Beddingius, verwerkelijkt op het tweede concert van het Concertgebouw-sextet, danken wij de kennismaking met een drietal stukken uit Bach's z.g. wereldlijke cantates, een recitatief en aria uit de Jagd-cantate, een aria uit den wedstrijd tusschen Phoebus en Pau (de Momus-aria) en een fragment uit de Koffie-cantate. Om Bach, die tot monumentaliteit opgeblazen langzamerhand geheel ontmenschelijkt voor ons was. eens te hooren als een eenvoudig, kinderlijk en goedmoedig schertser, geven wij gaarne vele lange stukken uit de kerke lijke cantaten cadeau.. Niemand schijnt te mogen aannemen, dat de zeeën bestelwerk, die Bach in kerkelijke dienst had af te leveren, ook wel eena niet allemaal even belangrijk, geïnspireerd of waarlijk verheven zouden kunnen wezen en vaak de droogheid van maakwerk verraden. Ongetwijfeld is er veel prachtigs onder maar onder dat andere bestelwerk, de wereldlijke cantates, voor academi sche feesten, huwelijken en vorstelijke genoegens is ook veel prachtigs. Het publiek tenminste was verrast en bekoord door de twee lustig blazende jachthoorntjes en de wervelende cembalo-passage, die de wind moest uniteeren en het sentimenteel gekweel van op koffie-beluste juffertjes en niet het minst ook door de uitstekend in stijl blijvende, nergens te grappig" wordende voordracht van Mevrouw Noordewier. 25-jarig jubileum van Schmuller De gelegenheid om Alexander Schmuller eens op grootscheepsche wijze te huldigen is door het publiek, dat dezen violist, die sinds 1914 een deionzen is geworden, bemint, gretig aangegrepen. Men maakte verleden Donderdagavond van zijn optreden in het Concertgebouw voor hem een feest en hij zelf, Schmuller, maakte van zijn op treden voor ons een feest: zoo prachtig en edel hoorden wij hem nog maar zelden spelen; de ovaties na zijn spel konden niet oprechter, niet spontaner wezen ! Schmuller is een figuur op zichzelf en alles behalve een cliché-figuur. Bij zijn eerste optreden op ons podium, zooveel jaren alweer geleden, riep zijn wat opvallende verschijning suggesties op, die ons den naam Paganini deden noemen. Spoedig ontpopte hij zich als een eenvoudig en warm voelend mensch, maar als kunstenaar streng voor zichzelf en anderen. Hij is nooit op zoek geweest naar het uiterlijke succes, steeds ernstig vervuld van een streven om ons over de muziek der meesteis in te lichten en bij voorkeur minder bekende of niet gespeelde werken onder onze aandacht te brengen. Hij dorst veel aan, dat een succes-violist nooit zou hebben gespeeld. Op zijn jubileum-avond gaf zijn programma daarvan weer een eigenaardig blijk: hij speelde het e-dur vioolconcert van Bach, vooral prachtig en innig het adagio en daarna het vioolconcert van Hindemith, welk laatste werk hij verleden jaar bij ons introduceerde. Men moet Schmuller wezen om zulk een programma aan te durven en op een officiëele avond, als die van zijn 25-jarig jubileum van zijn violisten-loopbaan (hij rekent zijn optreden als 10-jarige niet mee !) zelfs nog uitsluitend pionier der muziek zijn. Maar men moet ook Schmuller wezen om met dit programma, met deze muziek spontaan bij het publiek te kunnen triomfeeren, met een ? vreemd en ongewoon klinkend werk als dat van DIT Greatest Artists MERK Finest Recording 18 EEN WAARBORG VOOR ONOVER TROFFEN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N.V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. AMSTERD. VEERKADE 22 A OEN HAAO Int. Muziek tentoonstelling Genève 1927 Hoogste onderscheiding. Tuschinsky T~~\ IE Syinphonie einer Grosz-Stadt" kan ik 5) niet bespreken als het verblijdende practische resultaat der in de absolute film verkondigde theo rieën maar slechts als een fa/.e in het stage ver eenvoudigingsproces, dat de film reeds jaren door maakt. Het persoonlijke gebeuren het ^.ver haaltje" is hier reeds uitgeschakeld: de sensatie komt tot ons via het sentiment van den cineast. Het is dit sentiment, dat de nuchterste realiteit weergeeft, maar zoo geordend, dat zij uitdrukking tracht te zijn van een emotie, d.w.z. kunst. In zooverre is Berlin" een pendant van Uien que les heures" en tot op zekere hoogte van M nilmontant" wat zwaarder, degelijker, maar ook wat troebeler en minder transparant dan de Fransche werken: een doorploeterd olieverfschil derij naast een paar charmante aquarellen. De sensatie, die ons door deze film bereikt, is er een van angst en wanhoop. Het is de verbijste ring en de ontzetting, die iedere kunstenaarsnatuur overweldigt, wanneer zij zich voelt opgenomen in het infernale tempo van dezen tijd. Het is de noodkreet van den menschelijken Zauberlehrling". worstelend om de krachten, welke hij zelf opriep, meeater te worden. Het is tenslotte de oude, tra gische, prachtige strijd tusschen mensch en materie. Tegen de benaming ,,8ymphonie einer Groszstadt" heb ik echter al aanstonds bezwaar. Een symphonie, in de muzikaal-gangbare beteekenis is een samenklank, bewust opgeroepen, bewust voortgezet, bewust geëindigd. Een artistiek geheel alzoo, dat eindigt omdat het moet eindigen. Hiervan nu is, evenmin als bij Rutmann's vroegere opera" sprake. Het werk eindigt, omdat er in gecoupeerd is omdat het materiaal te duur was omdat de toeschouwer anders te moe zou worden omdat de stof was uitgeput.... het eindigt om al wat gij wilt, maar niet om de eenig artistiek aanvaardbare reden: de compositaire noodzaak! Dit is mijn eerste bezwaar mijn tweede geldt de structuur. Deze symphonie (ik houd er aan vast: de vergelijking is door Kuttmann zelf aangegeven) vertoont alleen dynamische en rhythmische nuan cen in de eerste twee acten. Daarna holt zij voort in n tempo, in n zelfde daverend geweld vier acten lang, tot zij plotseling, zonder innerlijke noodzaak (zie boven) in de stilte uiteenspat. Stelt, u eens voor. een werkelijk symphonisch werk, dat na een prachtigen risoluto-inzet (de trein-aankomst) en een breed andante lamentoso (liet ontwaken der stad) overgaat in een hamerend en fortissimo .,presto furioso", dat de heele symphonie voort duurt. Het verbijstert het versuft en de zoo moeizaam verkregen spanning verslapt en dreigt over te gaan in een duldeloos verlangen naar het einde. Vergelijk daarmee eens de juist aangebrachte ritardandi en i'ermates. de zilvergrijze, teedere accenten in Cavalcanti's Parijsche poëem ! Dit zijn voor mijn gevoel de voornaamste fouten en het zijn kapitale fouten. Maar daar staan tegenover kwaliteiten, die Berlin" tot een der belangrijkste werken maken van den laatsten tijd. Daar is in de eerste plaats, gelijk ik reeds zei, de geniale inzet. De treinreis met haar prachtig crescendo en stringendo do obsedeerende poly fonie van motieven, die; al duidelijker en beklemm'jnder de nadering der metropolis doet gevoelen het schitterend gevonden idee van het woont Berlin", dat op de lens schijnt toe te snellen en u met een ruk in den groot-stadsbaaierd slingert.... het is alles volmaakt van stemming en atmosfeeren bereikt met volkomen logische middelen, zonder subjectief (d.i. foutief) ingrijpen van den auteur. Het ontwaken der stad is, met al zijn remiuisceusen aan Cavalcanti en Kirsanoff, meesterlijk. Die reminiscensen zijn trouwens zeer betrekkelijk en. volkomen aanvaardbaar, want de cineast bereikt een absoluut persoonlijke sensatie, scherp onder scheiden van de tragische berusting in ..Uien que les heures" en den fijnen stillen weemoed i u. Ménilmontant". Het ontwaken der stad reflec teert zich in de psyche van dezen kunstenaar al*; een kille, starre angst een fataal voorvoelen van wat komen gaat: de hel der mechanische maatschappij, waarin de mensch ronddoolt, rade loos als een verdoemde ziel in de buitenste Duister nis. In een voortreffelijke, doordringende obser vatie (m.i. superieur aan die van Cavalcanti) geven de voorbijglijdende beelden de troostelooze stad-inde- prille-ochtenduren. De ellende van een voorstad straat, verlaten, doodsch, afgrijselijk met niets dart de macabere dans van een waaiend stuk papier de grijze, spookachtige huizengebergten de duistere, stille rivier en boven dit alles de kleurlooze nachthemel, huiverend bij het eerste kille ochtendgloren. . . . het is alles onzegbaar triest OH smartelijk. Het trage rhythme en de schaarscho, nocturne beweging, doen de metropool neerliggen als een afgejakkerd organisme, zwaar ademend in den te korten slaap. Dan begint het ontwaken gelijk ik reeds zei in een prachtig beheerschte tempoversnelling. De, eerste aarzelende figuren der vroege werklieden het openen van een fabriekspoort de hand die een machine in beweging zet. . . . dan een. gestadig'crescendo: de figuren groeien aan tot groepen, tot menigten, tot gansch een sla venvolk, dat straten overstroomt, bussen en treinen vult. jachtend naar den duivolsdaiis tier machines, Brandkasten worden opengesloten schrijfmachi nes tikken dynamo's snorren. . . . het groot estadsleven is begonnen. Totzoover is de film voortreffelijk en even wichtig. 7oo voortreffelijk, dat dit alleen reeds haar tot een superieur en zeldzaam verschijnsel maakt. Dan wordt de cineast echter door zijn onder werp onder den voet goloopon raakt hij «Ie teu gels volkomen kwijt. Als razend verdringen zich do motieven het een al vernuftiger gevonden, al beter gekozen, dan het andere.... hot is waar! Maar de ordenende, suprrino kunstenaarswil is uitgeschakeld het wordt ecu chaos van jachtende voertuigen van waanzinnig monscheiibeweog van mechanische en psychische razernij, zonder doel. zonder rustpunt, /onder bewustheid. Lang zaam-aan verslapt de aandacht', om over te gaan in een doodelijke vermoeidheid on alles eindigt plotseling. Waarom:' Omdat het woord: ..Hinde" op het doek verschijnt ! In do vestibule beklaagde zich iemand, omdat je de verschillende gebouwen on andere beziens waardigheden niet op je gemak kou bekijken. Wat juist zoo leerzaam is !" Arme Kuttmann ! L. ,T. .JOH DAAN Hindemith toch hot enthousiasme in de toehoorders te kunnen ontketenen en oen nog grooter en onmiddellijker succes niet de fascineerendo ver tolking van een, aldus gespeeld, fascineerende muziek te behalen dan reeds do eerste maal. Zooals in dit concert van 'Hindemith zóó heb ik Schmuller nog nooit gehoord, zoo plastisch en rythmisch krachtig, met zooveel spanning en ecu bezielden eigen toon. die bezwerende kracht schoon te hebben en die visionaire boeiden opriep uit do fantastische en vaak groteske klanktafereclon van llindomith's ongemeen origineel opgezette on klank-plastisch boeiend verwerkte schepping, daarbij in do bege leiding mot het orkest zeer knap door .MeiigeHiorg tor zijde gestaan. Zie, dit word een feest in do meest omvattende zin van liet woord y Achter Schmullor's Ilindemith-vortolking zotte Mengolborg als twoodo hoogtepunt oen Ero eavertolking, zooals Mengolborg ons alleen Boot hoven, kan geven on die den avond prachtig on vol bewogenheid deed uitklinken. Het is geen phrase, ditmaal, te zeggen, dat deze avond ons lang in di hoiïmioring zal blijven. Pijnloos Scheren Vlug Scheren Schoon Scheren zonder dat Uw huid stukgaat of naschrijnt ook al is Uw baard nog zoo zwaar en hard, indien U slechts vóór het inzcepen de baardoppervlakte inwrijft met een weinig Doos 30, 60, Tube 80 et. P U ROL