Historisch Archief 1877-1940
No. 2652
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 MAART 1928
Kotor
Gedoofde kraters
TD ALKAN beteekent: Berg teekenend is dat
Turksche woord voor het aspect van eilanden
en kusten en van den gekartelden steeiien horizon
in het binnenland. De bergen zijn er bolwerken.
In hun greep omsluiten ze kleine stukjes land
elk stukje anders; toch nooit geheel vau het vol
gende verschillend.
Maar nergens zijn de bergen geheel ontoeganke
lijk. Tallooze provincietjes in. den aanvang
autonomer dan de Vereenigde Zeven vormen
samen groote volkagemeenschappen. Toch is ner
gens tusschen twee volken een grens: langzaam
neemt langs opeenvolgende ankerplaatsen, tus
schen verschuivende bergreeksen en op hoogere
terrassen, n bevolkingsgroep toe ten koste van
het getal der vorige.
Van de zuiver roomsche bevolking, visschers en
sinaasappelkweekers om de kloostertuinen der
Adriatische eilanden, tot roomsche zeelui en ortho
doxe wijnboeren op de smalle vruchtbare
Dalmatische kuststrook. En achter den Primordié,
over al den eersten witten bergmuur. die vanden
Istrischen schouder tot den hoogen
Montenegrijnschen Lovcen, do kust zoomt, is naar het
Zuiden toe Rome's invloed gedamd. In de be
schutte dalen van llercegovina zijn op de markt
plaatsen de eerste Turksche Bazaars. Daar achter.
in Bosniëzit de Mohammedaansche boer onder
den Turkschen vijgenboum en als hij rijk is. sieren
drie vrouwen zijn harem. Toch zijn het Slaven,
zuivere Serven, deze Bosniakken. even zuiver Ser
visch als twaalf kilometer verder de onvermengde
Montenegrijn. Maar halverwege Montenegro en
Zuid-Servië, in den wig, door Oostenrijksche poli
tiek eenmaal gedreven tusschen de Slavische
staten, nemen de herinneringen aan het oude
Turkije toe. Het zijn Aziatische typen. Ouderen
spreken nog Turksch.
Langs dit kleine stukje Balkan slingert zich de
weg dien onze auto af moet leggen naar de vroegere
Montenegrijnsche grens.
Hier brak de wereldoorlog uit. Een oude steenen
grenspaal doet nu als wegwijzer dienst. Feitelijk
is hier de Zuid-Slavische-Staat geboren. En. hóe
groot de Oostenrijksche weerstand ook was, feitelijk
uit de reaten van het Turksche Bijk, ttgcn de ver
drukking der feodale pacha's.
Het Turksche rijk had de schatkist tot doel en
den straatweg tot middel. Zijn macht stond of viel
met de verbinding der garnizoenen. De verbin
dingswegen waren echter in de geschiedenis steeds
de drempels der nieuwe kleine staten. Dat is niet
specifiek Balkan" zoo was het in Noord en
Zuid Nederland en in de Alpen. En zoo was liet
ook in de uithoeken van het Turksche rijk.
Afgezien van het Zuid-Slavische rijk uit de
vroege middeleeuwen, dat aansloot bij Byzantium
en, vervagend, de bevolkingslaag naliet a!s ma
terie voor de toekomst, vond hier de zich vrij
makende hoorige, de ..Serf". zijn eerste onafhan
kelijkheid in een brigantenbestaau. Ken boeren
opstand, een guerilla tusschen komitadji en het
garnizoen uit de steden, in 1800 overslaand tot een
openlijke revolutie tegen den Sultan, gesteund door
de sympathie der geestelijkheid van over Doiiau
en Save, maar mér nog door wapenen van Oosten
rijk, is het begin. Na een tweeden, glorieuzen op
stand wordt de rijkste varkenshoeder, Miloch
Obrenovitch, door zijn mede-boeren gekroond tot
staatshoofd van het in '15 opgerichte Servische
Vorstendom.
Miloch was nog de orthodoxe Pacha van den
Turkschen Vazalstaat, heer van het gebied der
Serven", zooals van toen af de bevrijde Slaven
zich noemden en van het Boegarloek, het land der
hoorige Slaven. Eerst onder Michel Obrenovitch
wTordt het nationalisme geboren van thans, de
idee der nationale eenheid, zooals die later door
bisschop Strossmayr onder de Zuidslaven werd ge
propageerd van de Oostenrijksche provincies tot
de Bulgaarsche kust van de Zwarte Zee.
De kunstmatige grensafbakening van het ver
drag van Berlijn, de bloedige troonsopvolging van
het huis Karageorgevitch, de Balkanoorlopen en
de wereldoorlog, dat alles ligt er tusschen. Dan
is de nationale eenheid tot stand gekomen.
Een eenheid met verscheidenheid in elk deel.
Verscheidenheid, zooniet van taal. dan toch van
schrijfwijze en letterschrift, zoo niet van cultuur.
dan toch van religie en levenswijze.
Van levenswijze zeker hier. waar herders in
schapen vachten gehuld op een wijze, hel Oude
Testament waardig, in holen of tusschen keien
huizen langs onzen weg.
We naderen de kust.
Vóór ons begint een dal te lichten. Langs totaal
onbegroeide steenvelden slingert zich de stoffige
weg. Verder, langs steile rotsen naar beneden.
Olijveiiboschjes, door het stof der auto's grijs ge
poederd, worden steeds minder zeldzaam. Op
zonnige plaatsen, aan zeewind en regent
blootDubrovnik
piiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiuiimiiiHiiiiiii
iiNiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimii
J. B. BENNER & ZOON
PIANOHANDEL
= DEN HAAG 97 NOORDEINDE =
gesteld, strekken cactussen onwijze ledematen ten
hemel.
Een scherpe bocht, een afgrond waaronder de
strak blauwe, zee een val-net spreidt, dan opent
zich de Bocca" van Cattaro. Een fjord, een
Vierwaldstadter See. maar met do vegetatie van de
Uiviera.
Hier lag. aan de grens van Montenegro ---- het
Verdrag van Herlijn liet de minder toegankelijke
haven van Antivari vrij. maar Cattaro bleef er de
marktplaats het Zuidelijkste bolwerk van
Oostenrijk. Geweldig versterkt, een groote oorlogs
haven. Nu. met verlaten arsenalen, zich langzaam
tot handelsplaats van beteokenjs ontwikkelend..
Maar nog evenzeer weeft de internationale politiek
om. deze kusten haar intriges.
Kvenzeer 'i
De partijen gelooven het zelve. Concurrentie in
handel en scheepvaart met de Italianen doet hier
oude tegenstellingen herleven tiiSKchen nieuwe
partijen..
Aspiraties van een overdreven nationalisme (en
wat is er in het bonte Balkansehiereilaud mis
plaatst er i1) doen de Italianen oude Ven.etiaansc.he
republieken opeischen.
Nog onder de Oostenrijksche heerschappij waren
er resten van een Italiaansche, kustbevolking.
Namen, van handelshuizen spreken er van. ledere
zeeman verstaat. Italiaansch. Bij gebrek aan beter
was het de taal der Oostermjksche navigatie. Maar
naast de opgekomen volkstaal zijn. nu de
Italiaansehe eischen buitensporig. Toch wordt er
ernstig gedacht over een strijd om de kuststrook.
Auto na auto komt ons nu tegemoet. Fordjes
met Aalsmeerder autobuscarosserieëii. Eiatje.s,
volgepropt met Montenegrijnen in rooverspak,
met bruine meisjes in kleurige kleeren. Mag de weg
stoffig zijn, slecht is hij niet. Het verkeer stuwt ook
hier zijn scharen in steeds machtiger gelederen.
Naast een postkantoortje is de halteplaats van
de autobussen. Tegen een grijs kroegje staat, knal
rood de benzinepomp.
Niet ten onrechte is Ford de grootste revolu
tionair van de twintigste eeuw genoemd. Waar
vroeger het bezetten van een bergrug, die twee
dialecten scheidde, een oorlog kon doen ontvlam
men, gooit nu een Fordje drie, vier rassen door
elkaar. Oogenblikkelijke communicatie brengt de.
afgelegenste streken binnen een machtiger bereik
dan welk garnizoen ook.
ICn terwijl politici over het groene laken nog
steeds om een landstreek loven en bieden of hun
koft'iehuis-confra.ters intriireeren om onderstelde
nationale winst, verandert, de materie onder hun
handen. Niet opgemerkt aan de confereiitie-tafel,
verplaatst zich het zwaartepunt totdat er geen
probleem meer is. Oude ut rijdvragen. vijl'voudig
gecomprimeerd in do mengeling van liet leven,
hebben hun bofeekeiüs verloren.
Ford en de voodc benzinepomp zijn het symbool
daarvan.
M. KANN.