No. 2652 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 MAART 1928 Kotor Gedoofde kraters TD ALKAN beteekent: Berg teekenend is dat Turksche woord voor het aspect van eilanden en kusten en van den gekartelden steeiien horizon in het binnenland. De bergen zijn er bolwerken. In hun greep omsluiten ze kleine stukjes land elk stukje anders; toch nooit geheel vau het vol gende verschillend. Maar nergens zijn de bergen geheel ontoeganke lijk. Tallooze provincietjes in. den aanvang autonomer dan de Vereenigde Zeven vormen samen groote volkagemeenschappen. Toch is ner gens tusschen twee volken een grens: langzaam neemt langs opeenvolgende ankerplaatsen, tus schen verschuivende bergreeksen en op hoogere terrassen, n bevolkingsgroep toe ten koste van het getal der vorige. Van de zuiver roomsche bevolking, visschers en sinaasappelkweekers om de kloostertuinen der Adriatische eilanden, tot roomsche zeelui en ortho doxe wijnboeren op de smalle vruchtbare Dalmatische kuststrook. En achter den Primordié, over al den eersten witten bergmuur. die vanden Istrischen schouder tot den hoogen Montenegrijnschen Lovcen, do kust zoomt, is naar het Zuiden toe Rome's invloed gedamd. In de be schutte dalen van llercegovina zijn op de markt plaatsen de eerste Turksche Bazaars. Daar achter. in Bosniëzit de Mohammedaansche boer onder den Turkschen vijgenboum en als hij rijk is. sieren drie vrouwen zijn harem. Toch zijn het Slaven, zuivere Serven, deze Bosniakken. even zuiver Ser visch als twaalf kilometer verder de onvermengde Montenegrijn. Maar halverwege Montenegro en Zuid-Servië, in den wig, door Oostenrijksche poli tiek eenmaal gedreven tusschen de Slavische staten, nemen de herinneringen aan het oude Turkije toe. Het zijn Aziatische typen. Ouderen spreken nog Turksch. Langs dit kleine stukje Balkan slingert zich de weg dien onze auto af moet leggen naar de vroegere Montenegrijnsche grens. Hier brak de wereldoorlog uit. Een oude steenen grenspaal doet nu als wegwijzer dienst. Feitelijk is hier de Zuid-Slavische-Staat geboren. En. hóe groot de Oostenrijksche weerstand ook was, feitelijk uit de reaten van het Turksche Bijk, ttgcn de ver drukking der feodale pacha's. Het Turksche rijk had de schatkist tot doel en den straatweg tot middel. Zijn macht stond of viel met de verbinding der garnizoenen. De verbin dingswegen waren echter in de geschiedenis steeds de drempels der nieuwe kleine staten. Dat is niet specifiek Balkan" zoo was het in Noord en Zuid Nederland en in de Alpen. En zoo was liet ook in de uithoeken van het Turksche rijk. Afgezien van het Zuid-Slavische rijk uit de vroege middeleeuwen, dat aansloot bij Byzantium en, vervagend, de bevolkingslaag naliet a!s ma terie voor de toekomst, vond hier de zich vrij makende hoorige, de ..Serf". zijn eerste onafhan kelijkheid in een brigantenbestaau. Ken boeren opstand, een guerilla tusschen komitadji en het garnizoen uit de steden, in 1800 overslaand tot een openlijke revolutie tegen den Sultan, gesteund door de sympathie der geestelijkheid van over Doiiau en Save, maar mér nog door wapenen van Oosten rijk, is het begin. Na een tweeden, glorieuzen op stand wordt de rijkste varkenshoeder, Miloch Obrenovitch, door zijn mede-boeren gekroond tot staatshoofd van het in '15 opgerichte Servische Vorstendom. Miloch was nog de orthodoxe Pacha van den Turkschen Vazalstaat, heer van het gebied der Serven", zooals van toen af de bevrijde Slaven zich noemden en van het Boegarloek, het land der hoorige Slaven. Eerst onder Michel Obrenovitch wTordt het nationalisme geboren van thans, de idee der nationale eenheid, zooals die later door bisschop Strossmayr onder de Zuidslaven werd ge propageerd van de Oostenrijksche provincies tot de Bulgaarsche kust van de Zwarte Zee. De kunstmatige grensafbakening van het ver drag van Berlijn, de bloedige troonsopvolging van het huis Karageorgevitch, de Balkanoorlopen en de wereldoorlog, dat alles ligt er tusschen. Dan is de nationale eenheid tot stand gekomen. Een eenheid met verscheidenheid in elk deel. Verscheidenheid, zooniet van taal. dan toch van schrijfwijze en letterschrift, zoo niet van cultuur. dan toch van religie en levenswijze. Van levenswijze zeker hier. waar herders in schapen vachten gehuld op een wijze, hel Oude Testament waardig, in holen of tusschen keien huizen langs onzen weg. We naderen de kust. Vóór ons begint een dal te lichten. Langs totaal onbegroeide steenvelden slingert zich de stoffige weg. Verder, langs steile rotsen naar beneden. Olijveiiboschjes, door het stof der auto's grijs ge poederd, worden steeds minder zeldzaam. Op zonnige plaatsen, aan zeewind en regent blootDubrovnik piiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiuiimiiiHiiiiiii iiNiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimii J. B. BENNER & ZOON PIANOHANDEL = DEN HAAG 97 NOORDEINDE = gesteld, strekken cactussen onwijze ledematen ten hemel. Een scherpe bocht, een afgrond waaronder de strak blauwe, zee een val-net spreidt, dan opent zich de Bocca" van Cattaro. Een fjord, een Vierwaldstadter See. maar met do vegetatie van de Uiviera. Hier lag. aan de grens van Montenegro ---- het Verdrag van Herlijn liet de minder toegankelijke haven van Antivari vrij. maar Cattaro bleef er de marktplaats het Zuidelijkste bolwerk van Oostenrijk. Geweldig versterkt, een groote oorlogs haven. Nu. met verlaten arsenalen, zich langzaam tot handelsplaats van beteokenjs ontwikkelend.. Maar nog evenzeer weeft de internationale politiek om. deze kusten haar intriges. Kvenzeer 'i De partijen gelooven het zelve. Concurrentie in handel en scheepvaart met de Italianen doet hier oude tegenstellingen herleven tiiSKchen nieuwe partijen.. Aspiraties van een overdreven nationalisme (en wat is er in het bonte Balkansehiereilaud mis plaatst er i1) doen de Italianen oude Ven.etiaansc.he republieken opeischen. Nog onder de Oostenrijksche heerschappij waren er resten van een Italiaansche, kustbevolking. Namen, van handelshuizen spreken er van. ledere zeeman verstaat. Italiaansch. Bij gebrek aan beter was het de taal der Oostermjksche navigatie. Maar naast de opgekomen volkstaal zijn. nu de Italiaansehe eischen buitensporig. Toch wordt er ernstig gedacht over een strijd om de kuststrook. Auto na auto komt ons nu tegemoet. Fordjes met Aalsmeerder autobuscarosserieëii. Eiatje.s, volgepropt met Montenegrijnen in rooverspak, met bruine meisjes in kleurige kleeren. Mag de weg stoffig zijn, slecht is hij niet. Het verkeer stuwt ook hier zijn scharen in steeds machtiger gelederen. Naast een postkantoortje is de halteplaats van de autobussen. Tegen een grijs kroegje staat, knal rood de benzinepomp. Niet ten onrechte is Ford de grootste revolu tionair van de twintigste eeuw genoemd. Waar vroeger het bezetten van een bergrug, die twee dialecten scheidde, een oorlog kon doen ontvlam men, gooit nu een Fordje drie, vier rassen door elkaar. Oogenblikkelijke communicatie brengt de. afgelegenste streken binnen een machtiger bereik dan welk garnizoen ook. ICn terwijl politici over het groene laken nog steeds om een landstreek loven en bieden of hun koft'iehuis-confra.ters intriireeren om onderstelde nationale winst, verandert, de materie onder hun handen. Niet opgemerkt aan de confereiitie-tafel, verplaatst zich het zwaartepunt totdat er geen probleem meer is. Oude ut rijdvragen. vijl'voudig gecomprimeerd in do mengeling van liet leven, hebben hun bofeekeiüs verloren. Ford en de voodc benzinepomp zijn het symbool daarvan. M. KANN.